© Borgis - Postępy Fitoterapii 3-4/2002, s. 70-74
Irena Matławska
Leki roślinne w terapii guzków krwawniczych odbytu
Herbal remedies in the treatment of hemorrhoids
Katedra i Zakład Farmakognozji Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Summary
Herbal remedies play an important role in the prevention and therapy of hemorrhoids. In the present paper there are discussed herbal remedies which are used in the treatment of this disease.
Guzki krwawnicze odbytu (haemorrhoides, varices haemorrhoidales), nazywane potocznie żylakami odbytu, to rozszerzone naczynia żylne, znajdujące się zewnątrz lub wewnątrz odbytu. Zewnętrzne guzki są brunatnawosinawe; wewnętrzne zaś żywoczerwone i mogą wypadać z odbytu lub cofać się. Guzkom krwawniczym towarzyszy często stan zapalny i zakrzepy wewnątrznaczyniowe, wywołujące ból, uczucie palenia, kłucia, świądu lub wysięk w obrębie odbytu. Z wewnętrznych hemoroidów w trakcie defekacji lub po, może pojawiać się słabe lub silne krwawienie. Dolegliwości ze strony hemoroidów występują głównie u osób po 50-tym roku życia, częściej z krajów rozwiniętych gospodarczo; przyjmuje się że co trzeci mieszkaniec Polski ma kłopoty z hemoroidami. Do czynników wywołujących schorzenie zalicza się:
– dziedziczną słabość ścian naczyń żylnych,
– siedzący tryb życia i dietę ubogoresztkową, chroniczne zaparcia,
– nadciśnienie brzuszne, podwyższone ciśnienie w obrębie żyły wrotnej,
– przewlekłą niewydolność krążenia,
– częste stosowanie środków przeczyszczających, objawy mogą nasilić się w czasie ciąży.
Dolegliwości związane z guzkami krwawniczymi odbytu u części chorych, ustępują w wyniku leczenia zachowawczego, jednak przed rozpoczęciem leczenia, należy wykluczyć raka odbytnicy.
W leczeniu zachowawczym wykorzystuje się często leki roślinne, mające na celu:
– poprawę krążenia obwodowego i stanu naczyń krwionośnych, a także,
– zmniejszenie stanów zapalnych,
– regulację wypróżnień, wpływającą na zmniejszenie parcia przy defekacji.
Równocześnie należy zalecać dietę bogatoresztkową z dostateczną ilością płynów, unikania składników diety powodujących zaparcia np. ograniczenie picia kawy oraz odpowiednią higienę okolic odbytu (3, 5, 6, 7).
Spośród surowców roślinnych w leczeniu hemoroidów wykorzystywane są głównie nasiona (4, 9), a także kora i kwiaty kasztanowca, liście i kora oczaru (4, 9), balsam peruwiański (9). Komisja E zaleca także stosowanie ziela nostrzyka, kłącza ruszczyka kolczastego i pączków topoli (9).
Hippocastani semen, cortex, flos – nasienie, kora, kwiat kasztanowca otrzymywane z Aesculus hippocastanum L. (1).
Nasiona kasztanowca zawierają: 3-10% acylowanych saponin triterpenowych, pochodnych protoescygeniny i baryngtogenolu C, określanych jako a-escyna, a także 0,2-0,3% flawonoidów, sterole, olejek eteryczny. Procyjanidyny obecne w owocni są reprezentowane przez dimer (-) epikatechiny – procyjanidynę A2.
Escyna obecna w nasionach kasztanowca hamuje hialuronidazę, odpowiedzialną za rozkład kwasu hialuronowego, głównego składnika śródbłonka naczyń, a także hydrolaz, katalizujących rozkład glikoprotein ścian kapilar oraz aktywność syntazy prostaglandynowej, zmniejszając stany zapalne; ponadto zmniejsza lepkość krwi, co usprawnia przepływ w naczyniach krwionośnych. Escyna zwiększa napięcie żylne, a zmniejsza pojemność żylną, prawdopodobnie wskutek tworzenia się w żyłach PGF2a, biorących udział w regulacji reaktywności żył. Procyjanidyny charakteryzują się aktywnością antyoksydacyjną i antyenzymatyczną, zwiększają napięcie naczyń, normalizują nieprawidłową przepuszczalność i kruchość kapilar. Escyna otrzymywana z nasion kasztanowca wchodzi w skład preparatów zalecanych w przewlekłej niewydolności żylnej, żylakach podudzi i żylakach odbytu.
Wyciągi z nasion kasztanowca mogą niekiedy powodować zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, nie zaleca się stosowania ich w trzecim trymestrze ciąży, a także podawania dzieciom. Nie ma ograniczeń co do okresu stosowania, nie znane są inne przeciwwskazania ani interakcje z innymi lekami.
Kora kasztanowca zawiera: kumaryny, głównie eskulinę i fraksynę i ich aglikony: eskuletynę i fraksetynę, a także garbniki (w korze nie występują saponiny).
Eskulina hamuje hialuronidazę i kolagenazę, wywiera też wpływ na mikrocyrkulację, co jest korzystne w przewlekłych zastojach żylnych i wynikajacych z tego faktu powikłaniach.
Garbniki kory kasztanowca działają ściągająco, przeciwzapalnie, przeciwkrwotocznie i przeciwbakteryjnie, synergistycznie z eskuliną.
Kwiaty kasztanowca zawierają: flawonoidy typu flawonolu: kwercetynę, kemferol i ich glikozydy. Flawonoidy zwiększają odporność i zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych.
Wyciągi z nasion, standaryzowane na escynę, wyciągi z kory kasztanowca, standaryzowane na eskulinę, a także escyna i eskulina oraz kwiaty i kora kasztanowca (składniki mieszanek ziołowych) dzięki działaniu przeciwzapalnemu, przeciwobrzękowemu i przeciwprzesiękowemu, wykorzystywane są w leczeniu żylaków podudzi i odbytu oraz w niewydolności żylnej. Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania wyciągów z nasion i kory kasztanowca, udowodniono w licznych badaniach przedklinicznych i klinicznych.
Podczas, gdy escyna stosowana jest głównie w preparatach wykorzystywanych w żylakach podudzi, to eskulinę częściej wykorzystuje się w terapii guzków krwawniczych odbytu.
W leczeniu dolegliwości związanych z hemoroidami zaleca się stosować maści, żel, czopki oddziaływujące bezpośrednio na zmienioną chorobowo tkankę jak i preparaty doustne w formie tabletek i kapsułek o działaniu ogólnym przeciwobrzękowym, przeciwzapalnym, w celu poprawy krążenia żylnego, wpływających na naczynia krwionośne wzmacniająco i uelastyczniająco. Aby uzyskać zamierzony efekt terapeutyczny należy przestrzegać właściwego, zgodnie z zaleceniami, dawkowania. Dawka dzienna to wyciąg z nasion kasztanowca zawierający 50-150 mg saponin triterpenowych w przeliczeniu na escynę w dawkach podzielonych, zażywanych w czasie posiłku.
Preparaty do stosowania miejscowego:
Aesculan (Herbapol S.A., Poznań, PL) maść i czopki: Esculinum, Tanninum, Saponinum, Lignocainum hydrochloricum, Chammomillae oleum;
Emorect (EMO, PL) żel: ekstrakty z nasion kasztanowca, kwiatostanów arniki, liści miłorzębu, mentol;
Hemorol (Herbapol S.A., Wrocław, PL) czopki: Extracta spissa: Chamomillae, Genistae scop, Hippocastani, Millefolii, Tormentillae, Belladonnae; Anesthesinum;
Neo-Aesculan (Herbapol S.A., Poznań PL) żel doodbytniczy: Esculinum, Acidum tannicum, Chamomillae ol., Menthae ol., Saponinum, Balsamum peruvianum;
Proctosone (Technilab, CND) maść, czopki: siarczan neomycyny 10 mg, octan hydrokortyzonu 5 mg, chlorowodorek cynchokainy 5 mg, eskulina 10 mg na 1 czopek lub 1 g maści;
Rektol maść: 2% wyciągu z ratanii, 2% stabilizowanej alkoholatury z kasztanowca, 3% płynnego wyciągu z oczaru, 2% dijododitymolu, 0,4% chlorowodorku amylokainy, 1% rezorcynolu, 10% tlenku cynku, 0,055% winianu epinefryny;
Sapoven (Hasco-Lek, PL) maść: suchy wyciąg z kasztanowca 5,0 g (w tym 20% escyny) 100 g;
Veno-żel (EMO, PL) Diclofenacum natricum 1,2 g, Escinum 0,5 g, Tribenosidum 19/100 g, Lidocaini hydrochloridum;
Preparaty do stosowania doustnego w celu poprawy stanu naczyń:
Aescin (Polfa S.A., Kutno, PL) tabl. powlekane: Escinum 20 mg;
Aescuven forte (Julius Redel Cesra, D)., drażetki: Hippocastani semen extr.sicc 150 mg.;
Esceven (Herbapol S.A., Poznań, PL) tabl. powlekane: Escinum 2,5 mg;
Essaven N (Natterman, D) kapsułki: wyciąg z nasion kasztanowca o zawartościescyny 0,023, Trimetylohesperydynochalkon 0,065;
Fitoven (Herbapol S.A., Pruszków, PL) pasta do sporządzania zawiesiny doustnej zawierająca wyciąg z kasztanowca;
Hippocastani intractum (Phytopharm S.A., Klęka PL). wyciąg z kasztanowca;
Reparil (Madaus, D) drażetki: Escinum 20 mg;
Venoforton (Dar Natury, PL) płyn: Hippocastani intractum, Ginkgo bilobae tincturae, Arnicae tincturae, Crataegi tincturae, Erigeroni intractum, Visci intractum;
Venacorn (Filofarm, Bydgoszcz, PL) roztwór i drażetki: Dihydroergocristini mesilas,Esculinum, Rutosidum;
Venen – Gold płyn: w 100 ml:30 mg eskuliny, 80 mg soli sodowej estrusiarkowego rutozydu, 55 g wyciągu alkoholowego na winie z 200 mg kwiatów arniki, 10 mg owoców ostropestu, 20 mg ziela jemioły, 500 mg nasion kasztanowca, 500 mg ziela krwawnika, 1,5 g owoców głogu;
Venastat (Boehringer Ingelheim, D) kapsułki o przedłużonym uwalnianiu: 240-290 mg suchego wyciągu z nasionkasztanowca, standaryzowanego na glikozydy triterpenowe w przeliczeniu na escynę (50 mg);
Venescin (Herbapol, Wrocław PL) drażetki: Esculinum 0,5 mg, Rutosidum 15,0 mg, Hippocastani semen extr. 25 mg;
Hamamelidis folium– liść oczaru otrzymywany z Hamamelis virginiana L.
W celach leczniczych wykorzystuje się również korę, a także gałązki oczaru.
Liście i kora oczaru zawierają: powyżej 7% garbników, kwasy fenolowe: galusowy i kawowy, pochodne katechiny: (+) gallokatechinę, (-) galusan epikatechiny, (-) galusan epigalokatechiny, do 8% flawonoidów, pochodnych flawonolu, procyjanidyny i olejek eteryczny (0,01-0,5%);
Wyciągi z liści i kory oczaru ze względu na obecność garbników wykazują działanie ściągające, co wpływa wzmacniająco i uszczelniająco na ściany naczyń krwionośnych. Właściwości ściągające i przeciwzapalne badane były w testach na zwierzętach, a następnie potwierdzone badaniami klinicznymi.
Wyciągi z liści i kory oczaru, stosuje się głównie zewnętrznie, rzadziej do wewnątrz, zarówno w żylakach kończyn dolnych, jak i w stanach zapalnych hemoroidów, w stłuczeniach, kontuzjach i ukąszeniach owadów, a także w stanach zapalnych skóry i błon śluzowych.
Wewnętrznie zalecane są napary z 2-3 g surowca 3 razy dziennie; użycie do wewnątrz może niekiedy spowodować podrażnienie żołądka.
Na zewnątrz zaleca się odwary 5-10%, a do kompresów i przemywań odwary z 5-10 g surowca na 250 ml wody; czopki z zawartością 200 mg suchego ekstraktu do stosowania 1-2 razy dziennie, a także maści i kremy zawierające wyciąg z oczaru.
Preparaty zawierające wyciąg z oczaru:
Hemoroidal (Herbapol S.A., Poznań, PL) maść: wyciąg gęsty z kory oczaru, chlorowodorek lidokainy o zawartości garbników n.m.n. 1,89/100 g;
Toniven (Ortis, B) maść i żel wyciągi z kory: oczaru, kasztanowca, ruszczyka kolczastego: Tonik: wyciąg na winie mistella z: winogron, kasztanowca, ruszczykakolczastego, oczaru wirginijskiego, rutyna, wit. C, aromat naturalny, 12 ml płynu pokrywa w 100% normę dziennego zapotrzebowania na witaminy C i E, oraz zawiera 60 mg rutyny;
Balsamum peruvianum – Balsam peruwiański otrzymywany z pni Myroxylon balsamum
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Bombardelli E., Morazzoni P., Grifini A.: Aesculus hippocastanum L. Fitoterapia 1996, 67, 483. 2. Cospite M.: Double-blind, placebo-controlled evaluation of clinical activity and safety of Daflon 500 mg in the treatment of acute hemorrhoids. Angiology 1994, 45, 566. 3. Dziki A., Trzciński R.: Leczenie zachowawcze guzków krwawniczych. Lek w Polsce 2000, Vol. 10, nr 2(110), 3. 4. ESCOP – European Scientific Cooperative on Phytotherapy. Monographs on the medicinal uses of plant drugs. Fasciule 1999, 6. 5. Gray D.S.: The clinical uses of dietary fiber. Am. Fam. Physician. 1995, 51(2), 419. 6. Orkin B.A., Schwartz A.M., Orkin M.: Hemorrhoids: what the dermatologist should know. J. Am. Acad. Dermatol. 1999, 41, 449. 7. Perez M.M., Gomez C.A. i wsp.: Effect of fiber supplements on internal bleeding hemorrhoids. Hepatogastroenterology 1996, 43(12), 1504. 8. Podlewski J.K., Chwalibogowska-Podlewska A.: Leki współczesnej terapii. Wydanie XV, Split Trading Wydawnictwo Büchnera, Warszawa 2001. 9. Rośliny lecznicze w fitoterapii. Kompendium roślin leczniczych uszeregowanych wg zakresów stosowania na podstawie monografii opracowanych przez Komisję E Federalnego Urzędu Zdrowia RFN. Wyd. Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich – Poznań 2000. 10. Urzędowy Wykaz Środków Farmaceutycznych i Materiałów Medycznych dopuszczonych do obrotu w Polsce. Część I. Środki farmaceutyczne wpisane do Rejestru Środków Farmaceutycznych i Materiałów Medycznych stan na 31 grudnia 1999 roku. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 2000. 11. Urzędowy Wykaz Środków Farmaceutycznych i Materiałów Medycznych dopuszczonych do obrotu w Polsce. Suplement I do Urzędowego Wykazu 1999. Środki farmaceutyczne wpisane do Rejestru Środków Farmaceutycznych i Materiałów Medycznych. Uzupełnienia i zmiany wg stanu na 30 czerwca 2000 r. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 2000.
