© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 4/2004, s. 12-19
Danuta Pupek-Musialik, Paweł Bogdański
Rola adiponektyny i czynnika martwicy nowotworów (TNF-alfa) w patogenezie nadciśnienia tętniczego związanego z otyłością
Adiopenectin and tumor necrosis factor alpha in pathogenesis of obesity related hypertension
z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Akademii Medycznej w Poznaniu
Kierownik Katedry: prof. dr hab. med. Danuta Pupek-Musialik
Streszczenie
Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego i otyłości w nowoczesnych społeczeństwach przyjęło rozmiar epidemii. Silny związek otyłości i nadciśnienia potwierdzono w licznych badaniach eksperymentalnych, klinicznych i populacyjnych.
W ostatnim czasie wykazano, że tkanka tłuszczowa to czynny endokrynnie organ produkujący związki, które w fizjologicznych stężeniach pełnią swą określoną rolę. Przyrost masy ciała z towarzyszącym wzrostem ilości tkanki tłuszczowej, prowadzi do nadprodukcji licznych substancji tam syntetyzowanych. Wzrastająca ilość dowodów wskazuje, iż wiele z nich, w patologicznie wysokich stężeniach, może uczestniczyć w patogenezie procesów, które prowadzą do rozwoju nadciśnienia, cukrzycy oraz miażdżycy.
Szereg badań wskazuje, iż adiponektyna, białko syntetyzowane przez komórki tłuszczowe, uczestniczyć może w złożonym systemie regulacyjnym ciśnienia tętniczego. W odróżnieniu od wielu białek syntetyzowanych w tkance tłuszczowej, których stężenie wzrasta w otyłości, stężenie adiponektyny u osób ze zwiększoną masą ciała jest obniżone. Potencjalny pośredni mechanizm, stymulowany w sytuacji zmniejszonego stężenia adiponektyny w otyłości, prowadzący do rozwoju nadciśnienia to insulinooporność. Pod uwagę brane są również zaburzenia funkcji śródbłonka obserwowane przy obniżonych stężeniach tego białka. TNF-a to kolejna adipocytokina, białkowy produkt adipocytów, której znaczenie w patogenezie nadciśnienia tętniczego związanego z otyłością wydaje się dość prawdopodobne. Wśród potencjalnych mechanizmów indukowanych poprzez nadmierne stężenia TNF-a, których znaczenie w rozwoju nadciśnienia związanego z otyłością jest możliwe, analizowane są: insulinooporność, zwiększone stężenia leptyny, wolnych kwasów tłuszczowych, endoteliny, angiotensynogenu oraz upośledzona synteza tlenku azotu. Rola TNF-a oraz adiponektyny w patogenezie nadciśnienia u osób z nadwagą i otyłością wymaga dalszych badań.
Summary
Obesity and arterial hypertension are important public health problems. Their prevalence has been steadily increasing during recent years, especially in industrialised societies. In a view of experimental, clinical and epidemiological studies the existence of direct relationship between obesity and hypertension has been demonstrated.The latest studies revealed that adipose tissue was not simply a passive storehouse for fat but an endocrine organ that is capable of synthesising and releasing into the bloodstream a variety of molecules. Some of them in pathological high concentrations observed in obesity can contribute to processes leading to hypertension, diabetes mellitus and atherosclerosis.
Adiponectin is one of the protein produced in adipose tissue. The adiponectin plasma concentration is decreased in obesity, insulin resistance, diabetes mellitus 2 and angina pectoris. There are growing numbers of evidences that adiponectin could be involved in complex pathogenesis of obesity-related hypertension. Adiponectin is one of the proteins which seem to play a role in pathogenesis of insulin resistance. There are also some results that indicate lower adiponectin concentration in the development of endothelial dysfunction. Another molecule with a potential role in obesity-related hypertension is tumor necrosis factor-alpha (TNF-a). TNF-a is overexpressed in adipose tissue in many rodent models of obesity. Adipose tissue-derived TNF-a has been implicated in the development of insulin resistance in both muscle and adipose tissue. In addition to its direct actions on insulin-sensitive tissue, TNF-a regulates leptin secretion, free fatty acid release from adipocytes. Influence on edothelin production, leptin and angiotensin level and nitric oxide (NO) synthesis are another mechanisms stimulated by TNF-a possibly related to pathogenesis of hypertension in patients with obesity. The role of adiponectin and tumor necrosis factor alpha in pathogenesis of obesity-related hypertension require further studies.
WSTĘP
Nadciśnienie tętnicze (NT) jest chorobą powszechnie występującą w społeczeństwach wysoko uprzemysłowionych. Od wielu lat stanowi ono ważny problem medyczny i społeczny. Rocznie na całym świecie z powodu konsekwencji przewlekle podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego umiera 7,1 miliona osób (1). Silny związek otyłości i nadciśnienia potwierdzono w licznych badaniach populacyjnych, klinicznych i eksperymentalnych. Raport JNC 7 z 2003 roku zalicza otyłość do jednego z najważniejszych czynników ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego (2).
W patogenezie rozwoju nadciśnienia związanego z otyłością rozpatrywanych jest szereg mechanizmów, tj. nadmierna aktywacja układu współczulnego, insulinooporność czy zaburzona funkcja nerek. Wzrastająca liczba dowodów wskazuje, iż w rozwoju nadciśnienia tętniczego mogą uczestniczyć również substancje produkowane w tkance tłuszczowej.
Do niedawna adipocyt był traktowany jedynie jako bierna tkanka służąca magazynowaniu nadmiaru energii w postaci tłuszczu. Dzięki wprowadzeniu nowoczesnych technik rekombinacji DNA istnieją obecnie niepodważalne dowody świadczące, iż adipocyty stanowią czynny endokrynnie organ. Komórki tłuszczowe są miejscem produkcji kilku hormonów, czynników wzrostu i cytokin (3). Wszystkie związki produkowane przez tkankę tłuszczową w fizjologicznych stężeniach pełnią swoją określoną fizjologiczną rolę. Przyrost masy ciała z towarzyszącym wzrostem masy tkanki tłuszczowej prowadzi do nadprodukcji szeregu substancji tam syntetyzowanych. Wzrastająca ilość dowodów wskazuje, iż wiele z nich w patologicznie wysokich stężeniach uczestniczyć może w patogenezie szeregu niekorzystnych procesów, których późne następstwa w postaci cukrzycy, nadciśnienia, zaburzeń krzepliwości, nasilonej miażdżycy są obserwowane u osób z otyłością. W piśmiennictwie szeroko dyskutuje się nad znaczeniem adiponektyny i TNF-alfa, dwóch białek produkowanych przez komórki tłuszczowe, w procesie rozwoju nadciśnienia związanego z otyłością.
ADIPONEKTYNA – NOWY PRODUKT ADIPOCYTÓW
Adiponektyna to białko, którego synteza zachodzi w adipocytach. Białko to znane jest pod różnymi nazwami: Adp, Acrp 30, AdipoQ, APM1 (adipose tissue most abundant gene transcripte). Od 1999 roku określane jest jako – adiponektyna (4).
Po raz pierwszy cDNA kodujące białko Acrp 30 (adipocyte complement – related protein of 30 kDA) opisał Scherer w 1995 roku (5). Gen kodujący adiponektynę znajduje się na chromosomie 3q27. Jego ekspresja zwiększa się w miarę dojrzewania adipocytów i osiąga poziomy 20-50-krotnie większe w pełni dojrzałych komórkach.
Białkowy produkt genu-adiponektyna należy do rodziny kolektyn. Pomimo, iż szczegółowa budowa tego białka nie została dotychczas opisana wiadomym jest, że w swojej budowie zbliżona jest do kolagenu typu VIII, Xa oraz składowej C1q dopełniacza (6). W jej skład wchodzą 244 aminokwasy, których sekwencja pomiędzy 110 a 244 aminokwasem jest podobna do sekwencji aminokwasowej rodziny cytokin powiązanych z TNF- alfa (7). Adiponektyna występuje w surowicy w relatywnie dużym stężeniu, stanowiąc 0,01% wszystkich białek osocza. W badaniu Arita i wsp. stężenia adiponektyny w osoczu wahały się pomiędzy 2-20 ?g/ml (8). Stężenie tego białka we krwi nie wykazuje zmienności dobowej (9). Stwierdzono wyższe stężenia adiponektyny u kobiet w porównaniu do mężczyzn. Przyczyna dymorfizmu płciowego jest nieznana, sugeruje się wpływ hormonów płciowych (8). W dotychczas wykonanych badaniach nie wykazano, aby wiek wpływał w istotny sposób na stężenie adiponektyny (8).
Dotychczas zidentyfikowano dwa typy receptorów dla adiponektyny: AdipoR1 wykazujący ekspresję w mięśniach szkieletowych oraz AdipoR2 w wątrobie. Obydwa receptory zbudowane są z 7 domen przezbłonowych, pod względem strukturalnym i funkcjonalnym przypominają receptor dla białka G. Przyłączenie adiponektyny do receptora zapoczątkowuje szereg reakcji wewnątrzkomórkowych, m.in. aktywację kinazy AMP oraz następową fosforylację acetyloCoA i oksydację wolnych kwasów tłuszczowych (10).
Część autorów sugeruje, że adiponektyna, prawdopodobnie dzięki podobieństwu strukturalnemu, oddziaływuje również na receptor C1q dopełniacza. Wykazano bowiem, że posiada ona duże powinowactwo do wiązania z komórkami obfitującymi w ten receptor (11). W doświadczeniu Yokota stwierdzono, iż zastosowanie przeciwciał przeciwko receptorom C1q znosiło hamujący wpływ adiponektyny na aktywność fagocytarną makrofagów (12).
Istnieją pośrednie dowody, które wskazują, iż niedobór adiponektyny może uczestniczyć w złożonej patogenezie nadciśnienia tętniczego związanego z otyłością. Wniosek ten wynika z obserwacji wskazujących na ochronne działanie wysokich stężeń tego białka na śródbłonek naczyniowy oraz znaczenia jego niedoboru w rozwoju insulinooporności.
POTENCJALNY WPŁYW ADIPONEKTYNY NA STRUKTURĘ I FUNKCJĘ ŚRÓDBŁONKA
Znaczenie dysfunkcji śródbłonka naczyniowego w patogenezie, m.in. nadciśnienia tętniczego, zaburzeń krzepnięcia czy miażdżycy jest faktem powszechnie znanym. Większość przeprowadzonych badań dotyczyła przeciwmiażdżycowego działania adiponektyny. W początkowej fazie rozwoju blaszki miażdżycowej, pod wpływem czynników uszkadzających dochodzi do zmiany struktury i funkcji komórek śródbłonka. Jednym z kluczowych zjawisk są zmiany wewnątrzkomórkowe, prowadzące do produkcji molekuł adhezyjnych, tj. VCAM-1, ICAM-1 przez komórki śródbłonka. W procesie tym uczestniczy również TNF-alfa. Prowadzi to do zwiększonej adhezji monocytów. Monocyty przekształcają się w makrofagi i wydzielając szereg cytokin i czynników wzrostowych, pobudzają proliferację komórek mięśniówki gładkiej naczyń.
Adiponektyna gromadzi się w miejscu uszkodzenia śródbłonka i wiąże się z kolagenem typu I, III i V, które stanowią budulec ściany naczyniowej (13). Udowodniono, że adiponektyna hamuje sekrecję TNF-alfa makrofagów oraz syntezę molekuł adhezyjnych w komórkach endotelium, przez co zmniejsza również adhezję monocytów (4). Hamuje też przekształcanie makrofagów w komórki piankowate oraz proliferację komórek mięśni gładkich. Zmniejsza także aktywność fagocytarną makrofagów oraz proliferację prekursorów mielomonocytów (12). W komórkach śródbłonka adiponektyna hamuje aktywację czynnika jądrowego NF-kB na drodze zależnej od cAMP. Czynnik jądrowy NF-kB, aktywowany, m.in. pod wpływem TNF-alfa, odgrywa istotną rolę w regulacji reakcji zapalnych (14). Wzmożoną aktywność tego procesu obserwuje się w początkowej fazie powstawania blaszki miażdżycowej.
MIEJSCE ADIPONEKTYNY W PATOGENEZIE INSULINOOPORNOŚCI
Istnieje szereg dowodów pochodzących z modeli zwierzęcych, które wskazują, że niski poziom adiponektyny odgrywa rolę w patogenezie insulinooporności.
Maeda i wsp. wykazali, że już po 2 tygodniach diety bogatotłuszczowej u myszy z genetycznie uwarunkowanym brakiem adiponektyny, rozwijała się ciężka insulinooporność (15). W doświadczeniu Yamauchi (16) ekspresja genu APM1 i stężenie adiponektyny ujemnie korelowały ze stopniem insulinooporności u otyłych myszy. Pod wpływem fizjologicznych dawek adiponektyny i leptyny stopień insulinowrażliwości osiągał wyjściowe wartości. Z zastosowaniem samej adiponektyny lub leptyny związany był znacznie słabszy efekt.
Hotta i wsp. ocenili insulinooporność przy użyciu klamry euglikemicznej u małp Rhesus ( Macacca mulata). W badaniu tym wykazano odwrotną korelację między stężeniem adiponektyny a stopniem insulinooporności. Równolegle z przyrostem masy ciała małp wzrastała insulinooporność, a stężenie adiponektyny stopniowo się obniżało (17).
Na ścisły związek insulinooporności ze stężeniem adiponektyny u ludzi zwrócił uwagę Weyer. Opisana przez niego populacja Indian Pima charakteryzowała się niższym stężeniem adiponektyny w porównaniu do dobranej pod względem BMI, stopnia zaburzeń gospodarki węglowodanowej populacji kaukaskiej (18).
W licznych badaniach wykazano zależność między adiponektyną a podstawowymi parametrami antropometrycznymi. Opisano ujemne korelacje adiponektyny ze wskaźnikiem masy ciała (BMI) oraz procentową zawartością tkanki tłuszczowej w organizmie (%FAT). Typ brzuszny otyłości jest istotnym czynnikiem związanym ze zmniejszonymi stężeniami tego białka. Potwierdzają to spostrzeżenia o ujemnej korelacji ze wskaźnikiem talia:biodra (WHR) (18).
Interwencjom medycznym, które prowadziły do zmniejszenia masy ciała towarzyszyło zwiększenie stężenia adiponektyny. Hotta i wsp. wykazali, że 10% spadek BMI uzyskany w wyniku 2-miesięcznej diety niskokalorycznej, wiązał się ze zwiększeniem stężenia adiponektyny o 40-60% (9). Korzystny wpływ na stężenia adiponektyny obserwowano również w następstwie chirurgicznego leczenia otyłości. Yang i wsp. wykazali, iż obniżeniu masy ciała o 21% towarzyszyło zwiększenie stężenia adiponektyny o 46% (19).
Związek adiponektyny z insulinoopornością obserwowano również u chorych z nadciśnieniem bez otyłości. Furuhashi i wsp. wykonali klamrę euglikemiczną u 30 pacjentów z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym i u 20 normotoników. Grupa z nadciśnieniem tętniczym, w zależności od wartości M (wskaźnik insulinowrażliwości), została podzielona na 2 podgrupy, 12-osobową grupę z insulinoopornością oraz 18-osobową grupę bez insulinooporności. We wszystkich grupach adiponektyna korelowała dodatnio z wartościami wskaźnika M. Mimo, iż grupy osób z nadciśnieniem tętniczym nie różniły się w istotny sposób pod względem wieku, płci oraz BMI, to u chorych z insulinoopornością obserwowano znacząco niższy poziom adiponektyny (20). Autorzy badania nie obserwowali jednak zależności pomiędzy adiponektyną a wartościami ciśnienia tętniczego.
Obecnie poszukiwane są zmiany sekwencji nukleo- tydów genu dla adiponektyny, bądź genów sąsiadujących, zmieniających aktywność lub wpływających na syntezę tej cytokiny. Takahashi i wsp. (21) opisali 2 polimorfizmy w obrębie genu adiponektyny, które wiązały się z obniżonym stężeniem adiponektyny we krwi. Polimorfizm w pozycji 45 i 276 genu adiponektyny istotnie wiąże się z występowaniem cukrzycy typu 2. Otyli nosiciele tych mutacji charakteryzują się niższym stężeniem adiponektyny i częstszym występowaniem insulinooporności.
MECHANIZMY INDUKCJI INSULINOOPORNOŚCI W PRZYPADKU NIEDOBORU ADIPONEKTYNY
Pomimo wielu badań dokumentujących związek adiponektyny z insulinoopornością, molekularne mechanizmy działania adiponektyny w powstawaniu tej patologii nie zostały do końca wyjaśnione. Wykazano, iż swój korzystny wpływ metaboliczny adiponektyna wywiera po odszczepieniu fragmentu cząsteczki: C- terminalnego peptydu. W związku z tym część autorów sugeruje, iż krążące w osoczu białko być może jest prohormonem, który wykazuje biologiczne działanie dopiero po proteolitycznej fragmentacji.
Sugeruje się, iż adiponektyna wpływa na transport glukozy do komórek, obniżając jej stężenie w osoczu niezależnie od insuliny (22). Być może jest to efekt wzmożonego spalania wolnych kwasów tłuszczowych (WKT). Fruebis i wsp. wykazali, że adiponektyna stymuluje zwiększony wychwyt WKT przez komórki mięśni szkieletowych oraz zwiększa spalanie WKT w mitochondriach tych komórek, niezależnie od insuliny. Prawdopodobnie wiąże się to ze zwiększoną ekspresją genów enzymów biorących udział w fosforylacji oksydatywnej (22).
Adiponektyna hamuje także wątrobową glukoneo- genezę, bez wpływu na glikolizę i glikogenogenezę (7). Yamauchi i wsp. w procesie redukcji insulinooporności zależnym od adiponektyny postulują udział kinazy AMP oraz PPAR-alfa (10).
Ciekawa koncepcja dotyczy związku adiponektyny z TNF-alfa w nasileniu insulinooporności. W badaniach eksperymentalnych u myszy z genetycznie uwarunkowanym brakiem adiponektyny wykazano, iż rozwojowi insulinooporności towarzyszył wzrost stężenia wolnych kwasów tłuszczowych (WKT) i czynnika martwicy nowotworów (TNF-alfa) (15). Część autorów sugeruje istnienie swoistej pętli oddziaływania pomiędzy adiponektyną i TNF-alfa. Podkreśla się, iż jednym z prawdopodobnych mechanizmów prowadzących do poprawy insulinowrażliwości pod wpływem adiponektyny jest jej hamujący wpływ na TNF-alfa. Równocześnie wykazano, iż wysokie stężenia TNF-alfa hamują wydzielanie adiponektyny z adipocytów (prawdopodobnie poprzez zmniejszenie ekspresji genu dla adiponektyny) (23). U osób z otyłością oba zjawiska wzajemnie się potęgują. Obniża się stężenie adiponektyny, co osłabia hamujący wpływ tego białka na TNF-alfa. Z kolei wzrost stężenia TNF-alfa w wyniku nadprodukcji tej cytokiny w adipocytach związany jest z dalszym obniżeniem stężenia adiponektyny. Powstaje swoiste błędne koło. Niskie stężenia adiponektyny z wysokimi stężeniami TNF-alfa stanowią szczególnie niekorzystny profil nasilający insulinooporność.
PERSPEKTYWY KLINICZNE
Poszukiwania znaczenia niedoboru adiponektyny w patogenezie nadciśnienia związanego z otyłością ciągle trwają. Niestety, w chwili obecnej brak jest wystarczającej ilości dowodów pochodzących z dużych badań u otyłych hipertoników jednoznacznie opisujących związek adiponektyny z wartościami ciśnienia tętniczego. Zależność tę opisano jednak w populacjach normotoników i szczupłych hipertoników. W 2002 roku Yamamoto i Saito (24) w populacji 967 Japończyków (705 mężczyzn i 262 kobiety, w wieku od 30 do 65 lat, z prawidłową masą ciała – BMI 22,5±2,9kg/m2) bez zaburzeń metabolicznych i poważnych schorzeń poszukiwali zależności pomiędzy stężeniami adiponektyny a BMI, skurczowym (SBP) i rozkurczowym (DBP) ciśnieniem tętniczym, insulinoopornością (oznaczoną metodą HOMA), profilem lipidowym. Stwierdzili istnienie znamiennej ujemnej korelacji pomiędzy adiponektyną a SBP i DBP oraz współczynnikiem insulinooporności.
Jednak poglądy na temat udziału adiponektyny w kształtowaniu wartości ciśnienia tętniczego są rozbieżne i wymagają dalszych badań. Adamczak i wsp. wykazali, że stężenia adiponektyny są niższe u pacjentów z nadciś- nieniem tętniczym (25). Mallamaci i wsp., przeciwnie – obserwowali, że u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym są wręcz wyższe stężenia adiponektyny, niż w grupie z prawidłowymi wartościami ciśnienia tętniczego (26).
W badaniach własnych stwierdziliśmy znamiennie niższe stężenia adiponektyny w grupie osób z nadciś- nieniem (zarówno z jak i bez otyłości) w porównaniu do zdrowej grupy kontrolnej z prawidłową masą ciała. Otyłych hipertoników cechowały znamiennie niższe stężenia adiponektyny w porównaniu do szczupłych osób z nadciśnieniem tętniczym. Jednocześnie w grupie osób z nadciśnieniem i otyłością obserwowaliśmy dodatnią korelację pomiędzy stężeniami adiponektyny a wskaźnikiem insulinowrażliwości obliczonym na podstawie wykonanej klamry euglikemicznej oraz ujemną korelację pomiędzy adiponektyną a wartościami skurczowego ciśnienia tętniczego (27).
Zainteresowanie znaczeniem adiponektyny w patogenezie insulinooporności i związanych z nią zaburzeń przekłada się również na podjęcie badań oceniających wpływ terapii farmakologicznej na stężenia tego białka.
Furuhashi i wsp. (20) oceniali wpływ blokady układu renina-angiotensyna-aldosteron na stężenie adiponektyny w grupie pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Dwutygodniowe stosowanie inhibitora konwertazy angiotensyny II lub blokera receptora dla angiotensyny II prowadziło do spadku wartości ciśnienia tętniczego i poprawy insulinowrażliwości oraz do wzrostu stężenia adiponektyny w surowicy krwi.
Korzystny wpływ na stężenia adiponektyny obserwowano również pod wpływem terapii tiazolidynedionami. W badaniu Maeda i wsp. (15) tiazolidynediony powodowały bezpośrednią aktywację promotora adiponektyny oraz hamowały supresyjny efekt działania TNF-alfa na produkcję adiponektyny przez adipocyty. Rozyglitazon stosowany u osób z cukrzycą typu 2 prowadził do wzrostu stężenia adiponektyny o 130%.
Wzrastająca ilość dowodów na znaczenie niedoboru adiponektyny w patogenezie insulinooporności, nadciśnienia tętniczego i miażdżycy stała się podstawą prób wykorzystania tego białka w terapii. Niedawno opublikowano wyniki prac Yamauchi, przeprowadzonych na myszach, a dotyczące działania adiponektyny jako leku przeciwcukrzycowego. Wykazano, że adiponektyna obniżając zawartość trójglicerydów w mięśniach i wątrobie zmniejsza insulinooporność u otyłych myszy (16). Długotrwałe stosowanie tego białka u myszy, które otrzymywały wysokokaloryczną dietę, zapobiegało wzrostowi masy ciała. Korzystne wyniki badań napawają nadzieją. Wymagają one jednak dalszych potwierdzeń w badaniach eksperymentalnych oraz opracowania strategii zastosowania tej formy terapii u ludzi. Wielokrotnie stwierdzano bowiem, iż obserwacje poczynione na modelach zwierzęcych nie potwierdzały się u ludzi.
TNF-ALFA – CYTOKINA PRODUKOWANA W ADIPOCYTACH
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. The World Health Report 2002. Reducing Risks, Promoting Healthy Life, Geneva 2002.
2. The Seventh Report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure: The JNC 7 report. JAMA 2003, 289 (19), 2560-2572.
3. Fruhbeck G., et al.: The adipocyte: a model for integration of endocrine and metabolic signaling in energy metabolism regulation. Am. J. Physiol. Endocrinol. Metab. 2001, 280 (6), 827-847.
4. Ouchi N., et al.: Novel modulator for endothelial adhesion molecules: adipocyte - derived plasma protein adiponectin. Circulation 1999, 100 (25), 2473-2476.
5. Scherer P., et al.: Novel serum protein similar to C1q produced exclusively in adipocytes. J. Biol. Chem. 1995, 270 (45), 26746-26749.
6. Kishore U., Reid K.: C1q: structure, function and receptors. Immunopharmacology 2000, 49 (1-2), 159-170.
7. Berg. A. et al.: The adipocite secreted protein Acrp 30 enhances hepatic insulin action. Nat. Med. 2001, 7 (8), 947-953.
8. Arita Y., et al.: Paradoxical decrease of an adipose- specific protein, adiponectin, in obesity. Biochem. Biophys. Res. Commun.1999, 257 (1), 79-83
9. Hotta K., et al.: Plasma concentration of a novel, adipose specific protein, adiponectin, in type 2 diabetic patients. Arterioscler. Thromb. Vasc. Biol. 2000, 20 (6), 1595-1599.
10. Yamauchi T., et al.: Cloning of adiponectin receptors that mediate antidiabetic metabolic effects. Nature 2003, 423 (6941), 762-769
11. Schaffler A., et al.: The human apm1, an adipocite - specific gene linked to the family of TNF and to genes expressed in activated T cells, is mapped to chromosome 1q21.3 - q23, a susceptibility locus identified for familial combined hyperlipidaemia (FCH). Biochem. Biophys. Res. Commun. 1999, 260 (2), 416-425.
12. Yokota T., et al.: Adiponectin, a new member of the family of soluble defense collagens, negatively regulates the growth of myelomonocitic progenitors and the function of macrophaseges. Blood 2000, 96 (5), 1723-1732.
13. Okamoto Y., et al.: An adipocyte - derived plasma protein, adiponectin, adheres to injured vascular walls. Horm. Metab. Res. 2000, 32 (2), 47-50.
14. Collins T., et al.: Transcriptional regulation of endothelial cell adhesion molecules: NF-kB and cytokine- inducible enhancers. FASEB J. 1995, 9 (10), 899-909.
15. Maeda N., et al.: Diet- induced insulin resistance in mice lacking adiponectin/Acrp 30. Nature Medicine 2002, 8 (7), 731-737.
16. Yamauchi T., et al.: The fat- derived hormone adiponectin reverses insulin resistance associated with both lipoatrophy and obesity. Nat. Med. 2001, 7 (8), 941-946.
17. Hotta K., et al.: Circulating concentrations of adipocyte protein adiponectin are decreased in parallel with reduced insulin sensitivity during the progression to type 2 diabetes in Rhesus Monkeys. Diabetes 2001, 50 (5), 1126-1133.
18. Weyer C., et al.: Hypoadiponectinemia in obesity and type 2 diabetes: close association with insulin resistance and hyperinsulinemia. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2001, 86 (5), 1930-1935.
19. Yang W., et al.: Weight reduction increases plasma levels of an adipose - derived antyinflammatory protein, adiponectin. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2001, 86 (8), 3815-3819.
20. Furuhashi M., et al.: Blockade of the renin- angiotensin system increases adiponectin concentrations in patients with essential hypertension. Hypertension 2003, 42 (1), 76-81.
21. Takahashi M., et al.: Genomic structure and mutations in adipose- specific gene, adiponectin. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. 2000, 24 (7), 861-868.
22. Fruebis J., et al.: Proteolytic cleavage product of 30-kDa adipocyte complement- related protein increases fatty acid oxidation in muscle and causes weight loss in mice. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 2001, 98, 2005.
23. Fasshauer M., et al.: Hormonal regulation of adiponectin gene expression in 3T3-L1 adipocytes. Biochem. Biophys. Res. Commun. 2002, 290 (3), 1084-1089.
24. Yamamoto Y., et al.: Correlation of the adipocite- derived protein adiponectin resistance index and serum high- density lipoprotein - cholesterol, independent of body mass index, in the Japanese population. Clin. Sci (Lond). 2002, 103 (2), 137-142.
25. Adamczak M., et al.: Decreased plasma adiponectin concentration in patients with essential hypertension. Am. J. Hypertens. 2003, 16 (1), 72-75.
26. Mallamaci F., et al.: Adiponectin in essential hypertension. J. Nephrol. 2002, 15 (5), 507-511
27. Miczke A., i wsp.: Czy istnieje zależność pomiędzy stężeniem adiponektyny a wybranymi elementami zespołu metabolicznego? Pol. Merkuriusz Lek. - w druku.
28. Spies T., et al.: Genes for the tumor necrosis factor alpha and beta are linked to the human major histocompatibility complex. Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 1986, 83 (22), 8699-8702.
29. Black R., et al.: A metalloproteinase disintegrin that releases tumour-necrosis factor-alpha from cells. Nature. 1997, 385 (6618), 729-733.
30. Moreau E., et al.: Interference of soluble TNF-alpha receptors in immunological detection of tumor necrosis factor-alpha. Clin. Chem. 1996, 42 (9), 1450-1453.
31. Nisoli E., et al.: Tumor necrosis factor alpha mediates apoptosis of brown adipocytes and defective brown adipocyte function in obesity. Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2000, 97 (14), 8033-8038.
32. Pausova Z., et al.: Role of tumor necrosis factor-alpha gene locus in obesity and obesity-associated hypertension in French Canadians. Hypertension 2000, 36 (1), 14-19.
33. Zinman B., et al.: Circulating tumor necrosis factor-alpha concentrations in a native Canadian population with high rates of type 2 diabetes mellitus. J. Clin. Endocrinol. Metab. 1999, 84 (1), 272-278.
34. Bogdański P., i wsp.: Ocena stężenia wybranych interleukin, czynnika martwicy nowotworów, insulinemii i leptynemii u otyłych z nadciśnieniem tętniczym. Pol. Merkuriusz Lek. 2003, 15 (88), 347-351.
35. Fernandez-Real J., et al.: Plasma levels of the soluble fraction of tumor necrosis factor receptor 2 and insulin resistance. Diabetes 1998, 47 (11), 1757-1762.
36. Clausen J., et al.: Insulin sensitivity index, acute insulin response, and glucose effectiveness in a population-based sample of 380 young healthy Caucasians. Analysis of the impact of gender, body fat, physical fitness, and life-style factors. J. Clin. Invest. 1996, 98 (5), 1195-1209.
37. Kirchgessner T., et al.: Tumor necrosis factor-alpha contributes to obesity-related hyperleptinemia by regulating leptin release from adipocytes. J. Clin. Invest. 1997, 100 (11), 2777-2782.
38. Cottone S., et al.: Comparison of tumour necrosis factor and endothelin-1 between essential and renal hypertensive patients. J. Hum. Hypertens. 1998, 12 (6), 351-354.
39. Nyui N., et al.: Tissue angiotensinogen gene expression induced by lipopolysaccharide in hypertensive rats. Hypertension 1997, 30 (4), 859-867.
40. Yoshizumi M., et al.: Tumor necrosis factor downregulates an endothelial nitric oxide synthase mRNA by shortening its half-life. Circ. Res. 1993, 73 (1), 205-209.
41. Hotamisligil G., et al.: Differential regulation of the p80 tumor necrosis factor receptor in human obesity and insulin resistance. Diabetes 1997, 46 (3), 451-455.
42. Kern P., et al.: The expression of tumor necrosis factor in human adipose tissue. Regulation by obesity, weight loss, and relationship to lipoprotein lipase. J. Clin. Invest. 1995, 95 (5), 2111-2119.
43. Pupek-Musialik D., et al.: Tumor necrosis factor- alpha - the missing link between obesity and insulin resistance? Atherosclerosis: Risk Factors, Diagnosis, and Treatment 2002, 441-444.
44. Dzienis-Strączkowska S., et al.: Soluble tumor necrosis factor-alpha receptors in young obese subjects with normal and impaired glucose tolerance. Diabetes Care 2003, 26 (3), 875-880.
45. Strączkowski M., et al.: Changes in tumor necrosis factor-alfa system and insulin sensitivity during an exercise training program in obese women with normal and impaired glucose tolerance. Eur. J. Endocrinol. 2001, 145 (3), 273-280.
46. Zahorska-Markiewicz B., et al.: Serum concentration of TNF-alpha and soluble TNF-alpha receptors in obesity. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. 2000, 24 (11), 1392-1395.
47. Lang C., Dobrescu C.: Sepsis-induced changes in vivo insulin action in diabetic rats. Am. J. Physiol. 1989, 257 (3 Pt 1), 301-308.
48. Van der Poll T., et al. : Tumor necrosis factor mimics the metabolic response to acute infection in healthy humans. Am. J. Phisiol. 1991, 261 (4), 457-465.
49. Cheung A., et al.: An in vivo model for elucidation of the mechanism of tumor necrosis factor-alpha (TNF-alpha)- induced insulin resistance: evidence for differential regulation of insulin signaling by TNF-alpha. Endocrinology 1998, 139 (12), 4928-4935.
50. Hotamisligil G., et al.: Adipose expression of tumor necrosis factor-alpha: direct role in obesity-linked insulin resistance. Science 1993, 259 (5091), 87-91.
51. Uysal K., et al.: Protection from obesity-induced insulin resistance in mice lacking TNF-alpha function. Nature 1997, 389 (6651), 610-614.
52. Greenberg A., McDaniel M.: Identifying the links between obesity, insulin resistance and beta-cell function: potential role of adipocyte-derived cytokines in the pathogenesis of type 2 diabetes. Eur. J. Clin. Invest. 2002, 32 (Suppl. 3), 24-34.
53. Sykiotis G., Papavassiliou A.: Serine phosphorylation of insulin receptor substrate-1: a novel target for the reversal of insulin resistance. Mol. Endocrinol. 2001, 15 (11), 1864-1869.
54. Stephens J., Pekala P.: Transcriptional repression of the GLUT4 and C/EBP genes in 3T3-L1 adipocytes by tumor necrosis factor-alpha. J. Biol. Chem. 1991, 266 (32), 21839-21845
55. Kahaleh M., Fan P.: Effect of cytokines on the production of endothelin by endothelial cells. Clin. Exp. Rheumatol. 1997, 15 (2), 163-167.
56. Winkler G., et al.: Elevated serum TNF-alpha level as a link between endothelial dysfunction and insulin resistance in normotensive obese patients. Diabet. Med. 1999, 16 (3), 207-211
57. Brasier A., et al.: Tumor necrosis factor activates angiotensinogen gene expression by the Rel A transactivator. Hypertension 1996, 27 (4), 1009-1017
58. Gonzalez-Fernandez F., et al.: Cerivastatin prevents tumor necrosis factor-alpha-induced downregulation of endothelial nitric oxide synthase: role of endothelial cytosolic proteins. Atherosclerosis 2001, 155 (1), 61-70.
59. Musial J., et al.: Anti-inflammatory effect of simvastatin in subjects with hypercholesterolemia. Intern. J. Cardiol. 2001, 77 (2-3), 247-253.
60. Itoh H., et al.: Hypertension and insulin resistance: role of peroxisome proliferator-activated receptor gamma. Clin. Exp. Pharmacol. Physiol. 1999, 26 (7), 588-560.
