© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2013, s. 109-114
*Kamila Czarnota-Haus, Magdalena Wochna-Sobańska
Ocena stanu uzębienia oraz nawyków higienicznych i żywieniowych u dzieci z chorobą refluksową przełyku
Evaluation of hygiene and eating habits in children with gastroesophageal reflux disease
Zakład Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny, Łódź
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Joanna Szczepańska
Summary
Introduction: Gastroesophageal reflux disease is the unwitting passive retreat of the acid contents of the stomach into the esophagus. GERD (gastroesophageal reflux disease) occurs in every 5 little child, and up to a half of this group suffers from reflux of gastric contents into the throat. Clinical symptoms of reflux can be divided into glottal, pharyngeal, pulmonological and others from the point of view of their location such as sinusitis, otitis or oral. In older children the risk of nighttime reflux episodes is much higher which results from the reduced incidence of swallowing during sleep. In addition, the neutralization of acid contents in the esophagus by alkaline saliva is reduced at night in children compared to adults. As a result of repeated episodes of gastric acid presence in the throat, and in consequence, in the oral cavity, teeth tissue damage and loss of the unveiling of the dentin occur.
Aim: The purpose of this work is to assess eating habits, hygiene status and teeth condition in children with gastroesophageal reflux disease.
Material and methods: Surveys and conducted clinical trials included 53 people aged from 4 to 18 years (35 girls and 18 boys), patients of Enterological Clinic of Maria Konopnicka University Hospital diagnosed with gastroesophageal reflux disease. A reference group consisted of 33 generally healthy children randomly selected strictly by age (16 girls and 17 boys), patients of Department of Pediatric Dentistry Medical University of Lodz referred for routine control to the Chair. Clinical examination was performed in the dentist’s Office, in artificial light using mirrors and a probe. On the basis of the clinical examination results dental caries indexes puw and PUW were calculated. Oral hygiene status was assessed using OHI index.
Results: Analysis of calculated indexes showed that oral hygiene of children suffering from GERD is definitely better (OHI = 0.20) than that of patients in the control group (OHI = 0.60). The difference is statistically significant. The assessment also revealed statistically significant differences of PUW. This index is higher in the test group (3.52) than in the control group (2.29). Survey results showed no statistical differences.
Conclusions: Despite the better oral hygiene, caries intensity in children with GERD is statistically significantly higher than in the reference group. This is most likely related to the diet and high exposure of the tooth tissue to acids.
Wstęp
Refluks żołądkowo-przełykowy jest przewlekłym zaburzeniem gastroenterologicznym, polegającym na mimowolnym, biernym cofaniu się kwaśnej treści żołądka do przełyku, a także do jamy ustnej. Sposób unerwienia przełyku oraz jego położenie topograficzne może sugerować dolegliwości pulmonologiczne, gastrologiczne i laryngologiczne. Poza objawami typowymi ze strony układu pokarmowego, takimi jak bóle brzucha, wymioty i zgaga, może on manifestować się w sposób utajony, dając objawy ze strony układu oddechowego (1). Choroba ta ma charakter przewlekły, jednak towarzyszą jej okresy zaostrzenia, które pojawiają się na wiosnę i na jesień. Mnogość objawów tej choroby w konsekwencji odbija się na stanie ogólnym pacjenta. Dzieci z chorobą refluksową mają małą masę ciała, niedokrwistość, wiele z nich zgłasza jadłowstręt z powodu strachu przed bólem brzucha, co w konsekwencji skutkuje niedożywieniem i ogólnym osłabieniem organizmu. W wieku rozwojowym bardzo ważna jest zbilansowana dieta, bogata we wszystkie składniki budulcowe. Niedostateczna ich podaż skutkuje nie tylko ogólnym osłabieniem fizycznym i słabym rozwojem, ale także negatywnie wpływa na mineralizację kości i zębów.
Cel pracy
Celem pracy jest ocena nawyków żywieniowych oraz stanu uzębienia i higieny jamy ustnej u dzieci ze zdiagnozowaną chorobą refluksową przełyku.
Materiał i metody
Badaniami ankietowymi i klinicznymi objęto 53 osoby w wieku od 4 do 18 lat (35 dziewcząt i 18 chłopców), pacjentów Poradni Gastroenterologicznej Uniwersyteckiego Szpitala im. Marii Konopnickiej w Łodzi, u których zdiagnozowano GERD (ang. gastroeosophageal refluks disease) przy pomocy 24-godzinnej pH-metrii (grupa I). Grupę II – porównawczą, stanowiło 33 ogólnie zdrowych pacjentów dobranych ściśle według wieku (16 dziewcząt i 17 chłopców), zgłaszających się do rutynowej kontroli stomatologicznej w Poradni Stomatologii Dziecięcej Zakładu Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
W części ankietowej badania pacjentom postawiono pytania dotyczące wieku, w jakim rozpoznano chorobę, czasu jej trwania, sposobu leczenia i odżywiania (poproszono o wymienienie leków, jakie dziecko przyjmowało w ciągu ostatniego roku, a także czy miało zaleconą dietę eliminacyjną i czy stosowało się do niej). Uwzględniono także pytania o występowanie chorób towarzyszących. Druga część ankiety dotyczyła nawyków żywieniowych. Poza pytaniami o liczbę spożywanych posiłków i słodzonych napojów w ciągu dnia oraz o pojadanie słodyczy, zwrócono szczególną uwagę na tendencję spożycia przez dzieci produktów o niskim pH. Zadano również pytania dotyczące czasu i częstości szczotkowania zębów, a także rodzaju stosowanych zabiegów higienicznych oraz częstości wizyt kontrolnych u stomatologa i nastawienia emocjonalnego dziecka do leczenia stomatologicznego.
Badanie kliniczne przeprowadzono w gabinecie stomatologicznym, w sztucznym oświetleniu przy pomocy lusterka i zgłębnika. Na podstawie otrzymanego diagramu obliczono wskaźniki intensywności próchnicy: puw i PUW. Oceniono również stan higieny jamy ustnej, stosując wskaźnik OHI.
Istotność statystyczną badanych zależności oceniono za pomocą testu Manna-Whiteya. Za istotną statystycznie przyjęto zależność przy poziomie istotności p < 0,005.
Wyniki
Z wywiadu ogólnego, przeprowadzonego z rodzicami badanych dzieci wynika, że średni okres trwania choroby dla całej badanej grupy wynosi 3 lata. U wszystkich dzieci stwierdzono epizody refluksu żołądkowo-przełykowego przy pomocy 24-godzinnej pH-metrii w warunkach szpitalnych. 86% badanych ma stwierdzoną nietolerancję laktozy i przyjmuje sztuczny enzym przed posiłkami. Wszystkie dzieci miały zaleconą dietę lekkostrawną, pozbawioną tłustych, ciężkich pokarmów, ostrych przypraw, czekolady, kawy, napojów gazowanych. Wielu pacjentów przyznało, że jej nie przestrzega. Analiza wyników ankiety wykazuje, że dzieci spożywają 3 główne posiłki dziennie, zarówno w grupie badanej, jak i kontrolnej. Około połowa przebadanych dzieci pojada między posiłkami słodycze do 3 razy dziennie, w grupie kontrolnej jest to 61,3%, natomiast w grupie badanej wynik jest niższy i wynosi 58,5%. Spożycie napojów słodzonych w grupie kontrolnej jest częste, gdyż prawie połowa grupy, tj. 48,4%, podała, że spożywa słodzone napoje więcej niż 3 razy dziennie, podczas gdy dzieci z GERD w większości spożywają je mniej niż 3 razy dziennie. Analizując tendencję do spożywania produktów o niskim pH, można zauważyć, że jest ona podobna dla obu grup i dotyczy tych samych produktów. Dzieci częściej niż raz dziennie sięgają po owoce cytrusowe, soki, herbaty owocowe, kwaszone ogórki i marynaty. W grupie badanej ponad połowa dzieci zadeklarowała, że pije napoje gazowane częściej niż raz dziennie. W obu grupach zauważono stosunkowo rzadkie spożycie produktów takich jak owoce jagodowe, kwaśne cukierki czy napoje energetyczne.
Analiza nawyków higienicznych grup I i II wykazała zbliżone wyniki. Ponad połowa dzieci w obu grupach, tj. około 65%, szczotkuje zęby 2 razy dziennie, 15% – tylko raz dziennie, a 20% dzieci wykonuje szczotkowanie po każdym posiłku. 77% wszystkich dzieci deklaruje, że wykonują tę czynność przez 3 minuty. W grupie kontrolnej 45% dzieci nie używa żadnej dodatkowej metody higienizacyjnej, natomiast 30% dzieci z grupy badanej deklaruje nitkowanie zębów, a w grupie kontrolnej 25% dzieci stosuje nić dentystyczną i płukanki. Pod stałą opieką stomatologiczną jest ponad 70% dzieci z chorobą refluksową przełyku. Pierwsza wizyta w tej grupie u 50% dzieci odbyła się około 2 r.ż., natomiast w grupie kontrolnej u większości w 3 roku życia. Pacjenci niechętnie uczęszczają na wizyty stomatologiczne, w grupie badanej 77,4% zgłosiło niechęć do leczenia stomatologicznego, a w grupie kontrolnej 80%.
Ocena wskaźnika OHI wykazała, że dzieci w grupie badanej mają zdecydowanie lepszą higienę jamy ustnej (OHI = 0,20) niż pacjenci w grupie kontrolnej (OHI = 0,60). Jest to różnica istotna statystycznie. Ocena wskaźnika PUW również wykazała różnice istotne statystycznie. PUW jest wyższe w grupie badanej i wynosi 3,52, podczas gdy w grupie kontrolnej 2,29. Porównanie wyników grup badanej i kontrolnej przedstawiono w tabelach 1 i 2.
Tabela 1. Higiena jamy ustnej oraz intensywność próchnicy wyrażona wartościami wskaźników OHI, puw i PUW u dzieci z chorobą refluksową przełyku.
| Zmienna | Statystyki opisowe Grupa badana |
| N | Średnia | Mediana | Minimum | Maksimum | Odch. std. |
| OHI | 53 | 0,200377 | 0,160000 | 0,00 | 1,160000 | 0,230759 |
| puw | 8 | 2,375000 | 2,000000 | 0,00 | 5,000000 | 1,846812 |
| PUW | 51 | 3,529412 | 3,000000 | 0,00 | 8,000000 | 1,952977 |
Tabela 2. Higiena jamy ustnej oraz intensywność próchnicy u dzieci z grupy porównawczej, ogólnie zdrowych.
| Zmienna | Statystyki opisowe Grupa kontrolna |
| N | Średnia | Mediana | Minimum | Maksimum | Odch. std. |
| OHI | 31 | 0,609677 | 0,600000 | 0,000000 | 1,300000 | 0,347711 |
| puw | 12 | 3,666667 | 4,000000 | 1,000000 | 7,000000 | 2,015095 |
| PUW | 31 | 2,290323 | 2,000000 | 0,000000 | 5,000000 | 1,509824 |
OHI: Zmienna = -4,671; p = 0,000003; PUW: Zmienna = 2,730; p = 0,006334
Dyskusja
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Błaszczak A, Wojtuń S, Wojtkowiak M, Gil J: Podstawowe metody diagnostyczne w chorobie refluksowej przełyku. Pol Merkuriusz Lek 2007; XXII(131): 423. 2. Olczak-Kowalczyk D, Kowalczyk W: Odżywianie a zdrowie jamy ustnej. Mag Stomatol 2010; 6: 48-56. 3. Kashet S, DePaola DP: Cheese consumption and development and progression of dental caries. Nutr Rev 2008; 60(4): 97-103. 4. Psoter WJ, Reid BC, Katz RV: Malnutrition and dental caries: a review of the literature. Caries Res 2005; 39: 441-447. 5. Alvarez JO: Nutrition, tooth, development and dental caries. Am J Clin Nutr 1995; 61: 410-416. 6. Broniarek M, Krawczyk-Stuss M, Piątowska D: Ocena stanu uzębienia i świadomości zdrowotnej dzieci w wieku 12 lat w miejscowości Trzcianna i Nowy Dwór w powiecie skierniewickim. Czas Stomatol 2008; 61(11): 775-783. 7. Pawlaczyk-Kamieńska T, Borysewicz-Lewicka M: Zwyczaje żywieniowe młodzieży 12-letniej w badaniach ankietowych mieszkańców Poznania. Dental Forum 2006; XXXIV: 61-65. 8. Starczewska M, Emerich K: Profilaktyka stomatologiczna u dzieci. Nowa Pediatr 2010; 1: 28-31. 9. Łyszczarz J, Dyras M, Barszcz B: Stan uzębienia a zwyczaje żywieniowe wśród młodzieży w wieku 13-15 lat uczęszczających do gimnazjum w Niepołomicach. Dent Med Probl 2004; 41: 73-78. 10. Komosińska K, Woynarowska B: Zachowania związane ze zdrowiem jamy ustnej młodzieży w wieku 11-15 lat w Polsce i innych krajach oraz tendencje zmian w latach 1990-2002. Nowa Stomatol 2004; 2: 62-72. 11. Broniarek M, Bołtacz-Rzepkowska E: Wpływ soków owocowych na szkliwo zębów. Próba określenia potencjału erozyjnego wybranych napojów. Magazyn Stomatol 2012; 2: 36-39. 12. Bruzda-Zwiech A, Szydłowska-Walendowska B, Wochna-Sobańska M et al.: Wpływ nawyków higienicznych i żywieniowych na stan uzębienia dzieci w wieku przedszkolnym. Dent Med Probl 2005; 42(2): 267-272. 13. Borysewicz-Lewicka M, Chłapowska J, Kruszyńska-Rosada M, Śniatała R: Spożywanie słodyczy przez dzieci w świetle wypowiedzi ankietowanych rodziców regionu poznańskiego. Prz Stomatol Wieku Rozw 1996; 2/3(14/15): 18-22. 14. Ahmed AMN, Astrom A, Skaug N: Dental caries prevalence and risk factors among 12-year old schoolchildren from Baghdad, Iraq: a post-war survey. Int Dent J 2007; 57: 36-44. 15. Kaczmarek U, Grzesiak I, Stawińska N, Filipowski H: Stężenie wybranych składników śliny po spożyciu soków owocowych suplementowanych wapniem. Dent Med Probl 2004; 41(3): 499-507. 16. Borrud L, Wilkinson Enns C, Mickle S: What we eat: USDA Surveys Food Consumpion Changes. Commun Nutr Inst 1997: 4-5. 17. Harnack L, Stang J, Story M: Soft drink consumption among US children and adolescents: Nutritional cosequences. J Am Dietetic Assoc 1999; 99: 436-441. 18. Chłapowska J, Pawlaczyk-Kamieńska T, Borysewicz-Lewicka M: Narażenie na czynniki wywołujące ubytki pochodzenia niepróchnicowego – badania ankietowe studentów. Dent Med Probl 2010; 47(3): 350-358. 19. Jurczak A, Kołodziej I, Maga I et al.: Ocena czynników ryzyka powodujących narażenie na występowanie ubytków niepróchnicowego pochodzenia – badania ankietowe krakowskich studentów Wydziału Lekarskiego. Porad Stomatol 2012; 1: 36-43. 20. Arora R, Mukherjee U, Arora V: Erosive Potential of Sugar Free and Sugar Containing Pediatric Medicines Given Regularly and Long Term to Children. Indian J Pediatr June 2012; 79(6): 759-763. 21. Szatko F, Boczkowski A: Skuteczność systemu opieki stomatologicznej w Polsce. Szkoła Zdrowia Publicznego. Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera, Łódź 1995. 22. Topoolska J, Bałanda W, Malicka M et al.: Ocena świadomości prozdrowotnej rodziców dzieci w zakresie nawyków higienicznych i żywieniowych oraz ich wpływu na stan uzębienia mlecznego. Dental Forum 2006; XXXIV: 37-41. 23. Postek-Stefańska L, Kalacińska J, Wierzbicka A et al.: Stan narządu żucia u dzieci z ciężkimi alergiami pokarmowymi i zespołem złego wchłaniania. Dent Med Probl 2003; 40(2): 331-336. 24. Emerich K, Wyszkowski J: Profilaktyka chorób jamy ustnej w świadomości polskich pediatrów. Dent Med Probl 2009; 46(2): 157-161. 25. Wong MCM, Lo ECM, Scwarz E, Zhang HG: Oral Health Staus and Oral Health Behaviors in Chinese Children. Journal of Dental Research 2001 May; 5: 1459-1465.
