Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2000, s. 24-26
Krystyna Knypl
Farmakoterapia nadciśnienia tętniczego. Leki blokujące receptory adrenergiczne typu beta
Warszawa



Układ współczulny odgrywa ważną rolę w regulacji ciśnienia krwi oraz patogenezie nadciśnienia tętniczego, toteż leki działające na receptory adrenergiczne od ponad 35 lat są trwale obecne pośród leków hipotensyjnych. Podwaliny teoretyczne stosowania leków blokujących receptory adrenergiczne stworzył R.P. Ahlquist, publikując w 1948 r. w American Journal of Physiology artykuł o teorii receptorowej, według której wyodrębnia się dwa typy receptorów adrenergicznych: alfa i beta. Ahlquist początkowo próbował opublikować swoją teorię w Journal of Pharmacology and Therapeutics, ale artykuł został przez redakcję odrzucony, ponieważ poddawał w wątpliwość „obowiązującą” w owych czasach teorię Cannona i Rosenbleutha o „sympatynie”. Terminy „alfa-bloker” oraz „beta-bloker” zostały po raz pierwszy zaproponowane w roku 1958 przez Morana i Perkinsa w artykule „Ocena blokady adrenergicznej w sercach ssaków” opublikowanym w Journal Pharmacology and Experimental Therapeutics. Kolejnym etapem prac nad beta-blokerami była sugestia Jamesa W. Blacka, który zaproponował, aby w leczeniu choroby wieńcowej stosować nie tylko leki zwiększające przepływ wieńcowy, ale również leki, które zmniejszyłyby zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. James W. Black od 1959 r. kierował zespołem badawczym Imperial Chemical Industries, którego owoc prac w postaci propranololu narodził się w 1964 roku. W początkach mojej praktyki lekarskiej zalecaliśmy „ICI-52172”, tak bowiem nazywał się propranolol wyprodukowany przez Imperial Chemical Industries, zanim otrzymał firmową nazwę inderal. Propranolol początkowo był zalecany w leczeniu choroby wieńcowej.
W roku 1982 w amerykańskim piśmie medycznym Journal of American Medical Association ukazał się artykuł „Porównanie propranololu i hydrochlorotiazydu w początkowym leczeniu nadciśnienia tętniczego. Wyniki krótkotrwałej obserwacji z uwzględnieniem różnicy reakcji zależnej od rasy”. Artykuł ten zapoczątkował długą i trwałą karierę leków blokujących receptory adrenergiczne typu beta w nadciśnieniu, która trwa do chwili obecnej.
Wpływ układu współczulnego na ciśnienie krwi odbywa się poprzez katecholaminy, które wytwarzane są na zakończeniach włókien nerwowych (noradrenalina) oraz w rdzeniu nadnerczy (adrenalina). Katecholaminy wywierają swe działanie poprzez receptory adrenergiczne znajdujące się w błonie komórkowej. Receptory adrenergiczne beta dzielą się na dwa podtypy: beta1 oraz beta2.
Leki blokujące receptory adrenergiczne działają poprzez współzawodnictwo z katecholaminami. Leki te łączą się z receptorem wskutek większego powinowactwa, niż powinowactwo wykazywane przez katecholaminy. Niektóre z preparatów poza zdolnością blokowania receptora adrenergicznego typu beta wykazują równoczesną zdolność do pobudzania receptora. Zdolność do pobudzania receptora jest zwykle o wiele słabsza niż do blokowania, która dominuje w mechanizmie działania. Leki, które wykazują jednoczesną zdolność do blokowania i niewielkiego pobudzania receptora określane są jako antagoniści receptora adrenergicznego z zachowaną wewnętrzną aktywnością sympatykomimetyczną (ISA – intrinsic sympathomimetic activity). W ocenie działania leku blokującego receptor adrenergiczny znaczenie ma jego zdolność do selektywnego powinowactwa do podtypu receptora, wewnętrzna aktywność sympatykomimetyczna oraz rozpuszczalność w tłuszczach. Leki, które blokują oba podtypy receptorów beta1 oraz beta2 określane są mianem nieselektywnych. Natomiast preparaty wykazujące wybiórcze powinowactwo do receptorów beta, są określane mianem kardioselektywnych, bowiem receptory beta1 są zgromadzone głównie w sercu. Rozpuszczalność w tłuszczach leków blokujących receptory adrenergiczne typu beta wpływa na szybkość przemiany leku w wątrobie oraz przenikanie bariery krew-mózg. Leki słabo rozpuszczalne w tłuszczach są wydalane głównie w postaci niezmienionej, działają przez to dłużej oraz słabiej przenikają barierę krew-mózg. Podział leków blokujących receptory adrenergiczne w zależności od ich właściwości przedstawiono w tabeli 1 (wg Kaplana).
Tabela 1. Klasyfikacja leków blokujących receptory adrenergiczne
NieselektywneSelektywneBlokujące również receptory alfa
ISA (-)ISA (+)ISA (-)ISA (+)
propranololpindololatenololacebutolollabetalol
nadololkarteololesmololceriprololbucyndolol
tymololpenbutololmetoprolol karwedylol
sotalolalprenololbisoprolol  
tertalololoksprenololbetaksolol  
  bewantolol  
Mechanizm działania hipotensyjnego leków blokujących receptory adrenergiczne beta1 jest złożony. Leki te powodują zmniejszenie pojemności minutowej serca, zmniejszenie uwalniania reniny oraz prawdopodobnie zmniejszenie oporu obwodowego. Zmniejszenie pojemności minutowej serca następuje w następstwie zablokowania receptorów beta1 w mięśniu sercowym, co powoduje zmniejszenie częstości serca oraz zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego. Pojemność minutowa serca obniża się zwykle o 15-20% w porównaniu z wartościami sprzed leczenia. Wpływ leków blokujących receptory adrenergiczne typu beta na pojemność minutową serca oraz opór obwodowy jest zmienny w zależności od czasu stosowania leków. Objętość minutowa serca zmniejsza się zwykle dość szybko na początku leczenia i pozostaje zmniejszona podczas przewlekłego leczenia. Natomiast wpływ na opór obwodowy jest zależny od długości stosowania leków blokujących receptory adrenergiczne typu beta. W przewlekłym stosowaniu leków opór obwodowy może powrócić do wartości prawidłowych. Obniżający wpływ na wydzielanie reniny powoduje, że leki blokujące receptory adrenergiczne beta są szczególnie skuteczne u osób z wysoką aktywnością reninową osocza.
Zastosowanie leków blokujących receptory adrenergiczne typu beta w leczeniu nadciśnienia tętniczego było i jest przedmiotem wielu doniesień oraz dużych prób klinicznych. Leki blokujące receptory adrenergiczne beta mogą być stosowane zarówno w monoterapii, jak i w leczeniu skojarzonym. Jest to grupa leków zalecana u osób z nadciśnieniem tętniczym skojarzonym z chorobą wieńcową, nadczynnością tarczycy oraz wysokim poziomem stresu w życiu codziennym. Mniejszą skuteczność beta-blokery wykazują u osób w podeszłym wieku oraz mających niską aktywność reninową osocza. Amerykańskie doniesienia wskazują również na mniejszą podatność pacjentów rasy czarnej na leczenie hipotensyjne za pomocą beta-blokerów. W odniesieniu do skuteczności beta-blokerów u osób w podeszłym wieku zdania są podzielone. Można spotkać w piśmiennictwie pogląd, że leki te są również skuteczne u osób w podeszłym wieku.
Panuje zgodność poglądów co do skuteczności beta- -blokerów u osób z nadciśnieniem tętniczym przebiegającym z niepokojami. Norman M. Kaplan tak pisze o tym wskazaniu w znakomitej monografii o nadciśnieniu tętniczym: Objawy somatyczne niepokoju – drżenia mięśniowe, nadmierne pocenie się, tachykardia – mogą być zmniejszone przez zastosowanie beta-blokerów, jak to wykazano u przeżywających tremę przed występami muzyków, aktorów, chirurgów, kierowców samochodów wyścigowych oraz osób cierpiących na fobie i napady paniki (Fogari i wsp. 1992).

Ulegając sugestii N.M. Kaplana zaleciłam swego czasu pewnemu muzykowi z Opery Kameralnej beta-bloker na czas największego stresu, jakim w ocenie pacjenta była premiera. Zaleciłam też holterowskie badanie ciśnienia krwi, aby uzyskać obiektywne potwierdzenie nauki mistrza. Oczekiwałam na wizytę pacjenta i wynik badania holterowskiego w wielkiej emocji. Muzyk wkroczył do mojego gabinetu ze słowami, że najgorzej było w czasie pauz. Poprosiłam o wyjaśnienie. Otóż oboje zapomnieliśmy o tym, że pompowaniu mankietu do pomiaru ciśnienia towarzyszy pewien hałas, który był całkiem wyraźny gdy w partyturze były pauzy. Rozbieżność życia z partyturą tak zestresowała muzyka, że ciśnienie było wyższe niż przed kuracją.

Inną okolicznością, w której beta-blokery są korzystne jest tachykardia u osób z objawami abstynencji po odstawieniu alkoholu.

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
Piśmiennictwo u Autorki.
Medycyna Rodzinna 2/2000
Strona internetowa czasopisma Medycyna Rodzinna