Katarzyna Plagens-Rotman1, *Grażyna Jarząbek-Bielecka1, Mariola Różycka2, Aleksandra Persona1, Agnieszka Szymczak-Biały1, Marek Malewski1, Małgorzata Wójcik3, Małgorzata Mizgier4, Marek Bielecki5, Piotr Merks6, Witold Kędzia1, Ewa Jakubek7, Dawid Luwański1, Magdalena Pisarska-Krawczyk8, Maciej Wilczak9
Znaczenie oceny jakości życia pacjentów z nowotworem jako jedno z zagadnień onkoseksuologii istotne w praktyce lekarza rodzinnego
The importance of assessing the quality of life of patients with cancer as one of oncosexology issues important in the practice of a family doctor
1Pracownia Ginekologii Wieku Rozwojowego i Seksuologii, Klinika Ginekologii, Katedra Perinatologii i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2Wojewódzki Szpital Zespolony im. Ludwika Rydygiera w Toruniu
3Zakład Fizjoterapii, Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu, Filia w Gorzowie Wielkopolskim
4Zakład Dietetyki, Katedra Nauk Biomedycznych i Nauk o Zdrowiu, Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim, Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu
5Apteka „Medica”, Środa Wielkopolska, Nekla Wielkopolska
6Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
7Zakład Organizacji i Zarządzania w Opiece Zdrowotnej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
8Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
9Katedra Zdrowia Matki i Dziecka, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Summary
In cancer patients, both men and women, a deterioration in the quality of life is observed. This applies not only to physical symptoms, but also to increased levels of anxiety, mood and libido disorders. This group of patients requires special medical and psychological support, which is also an important issue in the practice of a family doctor.
Oncosexology is an interdisciplinary field of science in which oncologists, sexologists, psychologists, rehabilitation specialists, as well as family doctors and other specialists work together.
Oncosexology covers a wide range of issues: patient body image, sexual disorders related to disease and therapy, partnerships, quality of life, sexual rehabilitation and education, and family medicine is also important in these activities.
Onkoseksuologię należy zaliczyć do interdyscyplinarnych dziedzin, w której współpracują ze sobą onkolodzy, seksuolodzy, psycholodzy, rehabilitanci, lekarze rodzinni, dietetycy i inni specjaliści. Za początek rozwoju onkoseksuologii przyjmuje się 14 Annual San Francisco Cancer Symposium w 1979 roku, podczas którego po raz pierwszy szeroko omawiano problemy seksualne pacjentów onkologicznych oraz możliwości profesjonalnej pomocy w tym zakresie. Dziedzina ta obejmuje szeroki zakres zagadnień: obraz ciała u pacjentów, zaburzenia seksualne związane z chorobą i terapią, relacje partnerskie, jakość życia, rehabilitację seksualną oraz edukację.
Warto dodać, że proces leczenia onkologicznego wywiera istotny wpływ na życie intymne osób chorych na nowotwory (1-9). Specyficzne znaczenie mają tu choroby nowotworowe kobiet, szczególnie rak piersi i nowotwory żeńskich narządów płciowych (10-17). Nowotwory te sprawiają, że pacjentki mogą czuć się mniej kobiece, mniej atrakcyjne i tracą zainteresowanie swoim życiem intymnym, łatwo popadają w depresję (1-8, 18, 19).
Warto też zauważyć, że skutki uboczne niektórych terapii onkologicznych prowadzą do wczesnej niewydolności jajników, uderzeń gorąca, zaburzeń snu, spadku nastroju i rozdrażnienia.
U chorych z nowotworami zarówno u mężczyzn, jak i kobiet obserwuje się pogorszenie jakości życia. Dotyczy to nie tylko objawów fizycznych, ale i większego natężenia lęku, zaburzeń nastroju i libido. Ta grupa pacjentów wymaga szczególnego wsparcia lekarskiego i psychologicznego, co jest także ważnym zagadnieniem w praktyce lekarza rodzinnego.
Wśród problemów natury somatycznej mogą się pojawiać u pacjentów onkologicznych takie objawy, jak: duszność, brak łaknienia, nudności i wymioty, zaparcia oraz biegunki, uogólniony świąd skóry czy parestezje. Wraz z postępem choroby u takich pacjentów mogą wystąpić problemy wymagające specyficznych działań pielęgnacyjnych, a szczególnym przykładem są tu pacjenci ze stomią.
W sferze psychologiczno-społecznej problem stanowią też same skutki leczenia operacyjnego, radio- czy chemioterapii (1-4). Należy mocno podkreślić, że skutki terapii oraz ból związany z samą chorobą stanowią czynniki szczególnie obniżające jakość życia zarówno w obszarze fizycznym, psychicznym, jak i socjalnym. O znaczeniu bólu w przebiegu procesu nowotworowego pisze wielu autorów, którzy wskazują na ogromne znaczenie nie tylko fizycznego wymiaru bólu, lecz również psychicznego aspektu powodującego, że u chorych z nowotworem zaciera się różnica pomiędzy cierpieniem fizycznym i psychicznym, przechodząc w cierpienie totalne (14, 15).
Prowadzone są badania związane z onkoseksuologią oceniające jakość życia mężczyzn i kobiet. Obserwuje się, że im młodszy wiek kobiet leczonych chemioterapią z powodu zaawansowanego raka jajnika, tym niższa jakość życia w związku z tym rodzajem leczenia. Dlatego w trosce o jakość życia kobiet konieczne są pomoc psychologiczna oraz wskazanie metod strategii radzenia sobie z traumatycznym stresorem choroby nowotworowej (16-19).
Generalnie pacjenci z rozpoznaniem nowotworu mocno zmotywowani do walki z chorobą i przejawiający ducha tej walki wyżej oceniają jakość swego życia. Rzadziej u nich obserwuje się poczucie bezradności. Dużo gorzej jakość swego życia oceniają pacjenci o postawie biernej, gdzie zamiast walki z chorobą bardziej wyrażają skargi na swój los (1, 2). Są też cenne obserwacje dzielnych kobiet z nowotworami w obrębie narządów płciowych, które wraz z postępem terapii (chemio- czy radioterapii) wyrażały poprawę jakości życia.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. www.zwrotnikraka.pl: onkoseksuologia.
2. Różycka M, Plagens-Rotman K, Trusz W et al.: Quality of life in ovarian cancer patients receiving chemotherapy – preliminary study. Eur J Gynaecol Oncol 2021; 42(6): 1180-1190.
3. Plagens-Rotman K, Chmaj-Wierzchowska K, Pięta B, Bojar I: Modifiable lifestyle factors and ovarian cancer incidence in women. Ann Agric Environ Med 2018; 25(1): 36-40.
4. Jarząbek-Bielecka G: Rak piersi u kobiet a libido w ocenie dziewcząt – badania pilotażowe. Forum Położ Ginek 2020; 54: 60-66.
5. Jarząbek-Bielecka G, Madziar K, Bojanowska K et al.: Zarys problemu cierpienia i bólu w praktyce lekarza rodzinnego. Wybrane aspekty medyczne i humanistyczne również w kontekście pandemii koronawirusa SARS-CoV-2. Med Rodz 2020; 23(1): 22-25.
6. Jarząbek-Bielecka G, Plagens-Rotman K, Warchoł E et al.: Zarys problemu nowotworów żeńskich narządów płciowych u dziewcząt i młodych kobiet – aspekty ginekologii wieku rozwojowego i medycyny rodzinnej. Med Rodz 2020; 23(4): 136-139.
7. Jarząbek-Bielecka G, Mizgier M, Kędzia W: Not only a sexuological problem. Clin Exp Obstet Gynecol 2019; 46(3): 353-355.
8. Jarząbek-Bielecka G: Specyfika nauki o płci – zagadnienia wybrane z uwzględnieniem niektórych problemów klinicznych. Forum Położ Ginek 2019; 46: 50-54, 56-60, 62.
9. Chmaj-Wierzchowska K, Wojciechowska M, Parda I et al.: How do health problems affect the quality and everyday life of patients with endometriomas? Clin Exp Obstet Gynecol 2020; 4: 571-557.
10. Roland KB, Rodriguez JL, Patterson JR, Trivers KF: A literature review of the social and psychological needs of ovarian cancer survivors. Psychooncology 2013; 22: 2408-2418.
11. Shankar A, Prasad N, Roy S et al.: Sexual dysfunction in females after cancer treatment: an unresolved issue. Asian Pac J Cancer Prev 2017; 18(5): 1177-1182.
12. La Rosa VL, de Franciscis P, Barra F et al.: Sexuality in women with endometriosis: a critical narrative review. Minerva Med 2020; 111(1): 79-89.
13. Audette C, Waterman J: The sexual health of women after gynecologic malignancy, J Midwifery Womens Health 2010; 55(4): 357-362.
14. Mütsch J, Friedrich M, Leuteritz K et al.: Sexuality and cancer in adolescents and young adults – a comparison between reproductive cancer patients and patients with non-reproductive cancer. BMC Cancer 2019; 19(1): 828.
15. Geue K, Schmidt R, Sender A et al.: Sexuality and romantic relationships in young adult cancer survivors: satisfaction and supportive care needs. Psychooncology 2015; 24(11): 1368-1376.
16. Knight S, Lorenzo A, Maloney AM et al.: An approach to fertility preservation in prepubertal and postpubertal females: a critical review of current literature. Pediatr Blood Cancer 2015; 62(6): 935-939.
17. Algarroba GN, Sanfilippo JS, Valli-Pulaski H: Female fertility preservation in the pediatric and adolescent cancer patient population. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2018; 48: 147-157.
18. Lambertini M, Del Mastro L, Pescio MC et al.: Cancer and fertility preservation: international recommendations from an expert meeting. BMC Med 2016; 14: 1.
19. Peccatori FA, Azim HA, Orecchia R et al.: Cancer, pregnancy and fertility: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol Off J Eur Soc Med Oncol 2013; 24(Suppl 6): vi160-170.
20. Stewart DE, Wong F, Duff S et al.: “What doesn’t kill you makes you stronger”: an ovarian cancer survivor survey. Gynecol Oncol 2001; 83: 537-542.
21. Harter P, Schrof I, Karl LM et al.: Sexual Function, Sexual Activity and Quality of Life in Women with Ovarian and Endometrial Cancer. Gebursthilfe Freuenheilkd 2013; 73: 428-432.
22. Fitch MI: Gynecologic cancer. [In:] Holland J, Breitbart WS, Jacobsen PB et al. (eds.): Psycho-Oncology. Oxford University Press, New York 2010: 167-171.
23. Sun CC, Bodurka DC, Weaver CB et al.: Rankings and symptom assessments of side effects from chemotherapy: insights from experienced patients with ovarian cancer. Support Care Cancer 2005; 13: 219-227.
