Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 1/2006, s. 53-60
Józef Dzielicki, Wojciech Korlacki
Chirurgia małoinwazyjna u dzieci
Minimally invasive pediatric surgery
z Katedry i Kliniki Chirurgii Wad Rozwojowych Dzieci i Traumatologii ŚAM w Zabrzu
Centrum Chirurgii Małoinwazyjnej dla Dorosłych i Dzieci SP SK-1 w Zabrzu
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Józef Dzielicki
Streszczenie
W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój małoinwazyjnej chirurgii u dzieci. Wiąże się to głównie z udoskonaleniem i minimalizacją sprzętu laparoskopowego oraz rosnącym doświadczeniem chirurgów, co u dzieci z uwagi na małą ilość przypadków wymaga dłuższego czasu. Ze względu na wiek pacjenta i wielkość przestrzeni operacyjnej istnieją pewne różnice pomiędzy operacjami małoinwazyjnymi u dzieci i u dorosłych.
Autorzy przedstawiają aktualny stan chirurgii małoinwazyjnej u dzieci oraz specyfikę i możliwości zabiegów małoinwazyjnych w tej grupie pacjentów.
Summary
There has been intensive progress in minimally invasive surgery in children in recent years. That progress is connected with development and minimalization of surgical endoscopic instruments and increasing experiences of surgeons. Less series of pediatric patients influence on longer learning time in children and infants comparing to adults group.
There are some differences in minimally invasive operations between children and adults arising from patients age and the volume of operating space.
The authors present current state of the minimally invasive surgery in children, possibilities and specific of laparoscopic and thoracoscopic procedures in this group of patients.
Słowa kluczowe: chirurgia małoinwazyjna, dzieci.



Pomimo, że chirurdzy dziecięcy byli w latach siedemdziesiątych wśród pionierów rozwoju technik laparoskopowych metoda ta nie rozwijała się tak dynamicznie jak w chirurgii dorosłych (1, 2). Nawet po wprowadzeniu w latach osiemdziesiątych wideokamery, głównymi wskazaniami do laparoskopii pozostawały zabiegi diagnostyczne. Przyczyny tego należy dopatrywać się w:
– braku odpowiednich zminimalizowanych narzędzi laparoskopowych,
– długiej krzywej uczenia się związanej z małą przestrzenią operacyjną i często mniejszą ilością przypadków (np. kamica pęcherzyka żółciowego),
– przekonaniem, że uraz operacyjny i ból pooperacyjny u dzieci nie jest tak rozległy jak u pacjentów dorosłych,
– wysokich kosztach zabiegu.
W ostatnich latach nastąpił jednak dynamiczny rozwój laparoskopii i torakoskopii dziecięcej co wiąże się głównie z udoskonaleniem i minimalizacją sprzętu laparoskopowego (3, 4). Powszechnie znane zalety zabiegów małoinwazyjnych, takie jak mniejszy uraz operacyjny, mniejszy ból pooperacyjny, skrócenie czasu hospitalizacji i rekonwalescencji, mniejsza liczba powikłań pooperacyjnych znalazły również potwierdzenie w odniesieniu do tej grupy pacjentów (5, 6).
Ze względu na wiek pacjenta i wielkość przestrzeni operacyjnej istnieją pewne różnice w zabiegach wideochirurgicznych u dzieci w porównaniu z laparoskopią u pacjentów dorosłych.
Specyfika zabiegów małoinwazyjnych u dzieci
Minimalizacja sprzętu
Podstawowe dziecięce narzędzia laparoskopowe mają średnicę 5 mm, 3 mm, a nawet 2 mm. Do nich dostosowane są trokary o podobnej średnicy.
Uzyskanie przestrzeni operacyjnej
Przestrzeń operacyjną u dzieci uzyskujemy klasyczną techniką zamkniętą wykorzystując igłę Veressa. Wielu autorów zaleca stosowanie u wszystkich dzieci metody Hassona, w której otwiera się na niewielkiej przestrzeni jamę otrzewnej w okolicy pępka i pod kontrolą wzroku wprowadza trokar, a następnie insufluje jamę otrzewnej. W naszym ośrodku technika ta jest stosowana zazwyczaj u noworodków.
Graniczne ciśnienie uzyskane w trakcie operacji nie powinno przekraczać 6-8 mmHg u noworodków i niemowląt, 8-10 mmHg u dzieci do 12 roku życia oraz 10-12 mmHg u dzieci starszych. Insuflator stosowany w chirurgii dziecięcej powinien posiadać bardzo precyzyjne (sterowane w pełni elektronicznie) systemy kontroli pozwalające na monitorowanie zarówno objętości podanego gazu, ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej jak i szybkości insuflacji. Niektóre insuflatory wyposażone są również w system podgrzewający – podawany dwutlenek wegla.
W torakoskopii celem wytworzenia przestrzeni operacyjnej konieczne jest uzyskanie zapadu płuca. Można to osiągnąć dwoma sposobami. Z wykorzystaniem igły Veressa i podaniem gazu co powoduje zapad płuca i uzyskanie przestrzeni operacyjnej. Ciśnienie w jamie opłucnej nie może jednak przekroczyć 5-6 mmHg. Takie postępowanie wymusza stosowanie trokarów z systemem zastawkowym i jest stosowane głównie w torakoskopiach diagnostycznych i zabiegach w jamie opłucnej. Drugi sposób to intubacja z wyłączeniem jednego płuca rurką dwukanałową u dzieci starszych lub rurką jednokanałową z zablokowaniem oskrzela przeciwległego sonda z balonem u dzieci młodszych stosowany w większych resekcjach tkanki płucnej.
Wprowadzanie trokarów
Bezpieczne wprowadzanie pierwszego trokaru, wykorzystanie metody Hassona lub trokarów optycznych. Kolejne trokary wprowadzamy pod kontrolą optyki. U dzieci najmniejszych z uwagi na małą przestrzeń operacyjną można wykorzystać technikę wprowadzania „trokar w trokar”.
Istotnym elementem jest system zapewniający umocowanie trokaru w powłokach ze względu na ich małą grubość i wiotkość (trokary gwintowane, śruby, mankiety gumowe, szorstki fragment tubusa) oraz szczelny system zastawkowy.
W torakoskopii wykonywanej bez odmy opłucnowej z intubacją z wyłączeniem płuca można użyć klasycznych torakoportów. Mają one tępą końcówkę, mogą być więc wprowadzane przez powłoki bez wcześniejszej odmy opłucnowej. Dostające się przez nie powietrze wywołuje zapad płuca. Torakoporty nie posiadają jednak specjalnych zaworów pozwalających na utrzymanie dodatniego ciśnienia w jamie opłucnej. W tych przypadkach, zwłaszcza u dzieci, przy istotnych technicznych trudnościach wyłączenia wentylacji jednego płuca, konieczne są trokary typowe dla laparoskopii mające zawory utrzymujące stałe dodatnie ciśnienie w obrębie jamy opłucnej i umożliwiające podaż gazu do jamy opłucnej.
Powikłania w chirurgii małoinwazyjnej u dzieci (7, 8, 9)
Powikłania odmy otrzewnowej
Powikłania odmy otrzewnowej związane są z samym wprowadzaniem igły Veressa oraz z niekorzystnym wpływem dwutlenku węgla na układ oddechowy i układ sercowo-naczyniowy dziecka.
Powikłania związane z wprowadzeniem igły Veressa
Wprowadzanie igły Veressa obarczone jest ryzykiem uszkodzenia:
– powłok jamy brzusznej– odma podskórna,
– naczyń powłok jamy brzusznej– krwawienie z naczyń nabrzusznych,
– narządów jamy brzusznej– przebicie jelita, żołądka, pęcherza moczowego,
– dużych naczyń jamy brzusznej – uszkodzenie aorty, tętnicy i żyły biodrowej.
Częstość powikłań związanych z wytwarzaniem odmy otrzewnowej jest u dzieci procentowo podobna do powikłań występujących u pacjentów dorosłych, jednak z powodu mniejszej liczby wykonywanych zabiegów ich przedstawienie w piśmiennictwie jest ubogie.
Autorowi znany jest w Polsce przypadek śmiertelnego uszkodzenia aorty igłą Veressa u dziewczynki podczas cholecystektomii wykonywanej przez chirurga ogólnego.
Niekorzystny wpływ dwutlenkuwęgla
Utrzymywanie zbyt wysokich ciśnień dwutlenku węgla powoduje wzrost jego ciśnienia parcjalnego we krwi (hyperkapnia), kwasicę oddechową, zaburzenia pracy serca oraz wzrost ciśnienia tętniczego. Ucisk na przeponę nasila zaburzenia wentylacji i uniemożliwia skuteczne wydalanie CO2 przez płuca. Ponadto odma otrzewnowa powoduje ucisk żyły głównej dolnej i spadek objętości wyrzutowej serca, ucisk naczyń biodrowych i żyły wrotnej. Ucisk narządów miąższowych może prowadzić do upośledzenia ich funkcji. Dlatego u dzieci zaleca się nieprzekraczanie ciśnienia 12 mmHg, a u niemowląt i dzieci najmłodszych do 3 roku życia 8 mmHg. W przypadku torakoskopii zaleca się ciśnienia w granicach 4-6 mmHg.
Powikłania związane z wprowadzaniem pierwszego trokaru
Powikłania związane z wprowadzaniem pierwszego trokaru „na ślepo” dotyczą uszkodzeń podobnych jak przy wprowadzaniu igły Veressa. Powikłania mogą być jednak poważniejsze w związku z większą średnicą trokaru i większą siłą użytą do jego wprowadzenia.
Powikłania śródoperacyjne
Powikłania związane z użyciem diatermii
Szczególnie niebezpieczne jest użycie diatermii monopolarnej. Przy jej wykorzystaniu dochodzi do nadmiernego przegrzania nie tylko w linii cięcia, lecz również w okolicznych tkankach co może doprowadzić do ich oparzenia i martwicy. U dzieci mała przestrzeń operacyjna oraz bliskość poszczególnych struktur anatomicznych zwiększa ryzyko uszkodzeń. Zdecydowanie bezpieczniejsze jest stosowanie diatermii dwubiegunowej lub noża ultradźwiękowego.
Powikłania związane z manipulowaniem narzędziami
Manipulowanie narzędziami w stosunkowo małej przestrzeni operacyjnej oraz obserwacja pola operacyjnego na ekranie monitora w dwóch płaszczyznach (obraz 2D) mogą doprowadzić do mechanicznych uszkodzeń jelit, żołądka, narządów miąższowych i naczyń. Zdarza się to zwłaszcza w początkowym etapie stosowania techniki laparoskopowej. Bardzo ważna jest dobra ekspozycja pola operacyjnego oraz stałe utrzymywanie końcówek narzędzi w polu widzenia podczas preparowania tkanek.
Powikłania pooperacyjne
Bóle barków
U dzieci częściej niż u pacjentów dorosłych w okresie pooperacyjnym mogą utrzymywać się bóle barków. Związane jest to z większym napięciem przepony i podrażnieniem nerwu przeponowego.
Zakażenie ran
Zakażenie ran pooperacyjnych dotyczy zazwyczaj rany w okolicy pępka. Wiąże się to z ewakuacją usuniętych narządów tą drogą. Zbyt małe nacięcia skóry powodują często ucisk wprowadzonego trokaru na brzegi rany i ich niedokrwienie. Może to być przyczyną przedłużającego się gojenia i zainfekowania rany w okresie pooperacyjnym.
Przepukliny pooperacyjne
Przepukliny w miejscu wprowadzenia trokarów u dzieci starszych dotyczą zazwyczaj miejsc po trokarach o średnicy 10 mm i większych. Jednak u noworodków i niemowląt należy zawsze zszywać powięź po trokarach 5 mm.
Najczęściej wykonywane zabiegi małoinwazyjne u dzieci
Wideochirurgia diagnostyczna (10, 11, 12)
Laparoskopia ma swoje stałe miejsce w diagnostyce schorzeń jamy brzusznej, podobnie jak torakoskopia w schorzeniach jamy opłucnej u dzieci. Oprócz doskonałej wizualizacji narządów jamy brzusznej i klatki piersiowej główną zaletą wideochirurgii diagnostycznej jest możliwość celowanego pobrania tkanek do badania histopatologicznego pod kontrolą optyki.
Wskazania do laparoskopii diagnostycznej u dzieci:
– Guzy wątroby i schorzenia wątroby, w których konieczna jest celowana biopsja narządu.
– Choroby nowotworowe i guzy jamy brzusznej – chłoniaki nieziarnicze, choroba Hodgkina ( staging), biopsje węzłów chłonnych.
– Laparoskopie typu „second look” – choroby nowotworowe, ocena żywotności jelit.
– Niewyjaśnione dolegliwości bólowe w obrębie jamy brzusznej.
– Wady rozwojowe układu moczo-płciowego – wnętrostwo brzuszne, obojnactwo.
– Urazy jamy brzusznej.
Wskazaniami do torakoskopii diagnostycznej u dzieci są:
– Szeroko pojęte płyny opłucnowe.
– Pleuropneumonia i ropniak opłucnej.
– Choroby nowotworowe z zajęciem płuca, opłucnej i śródpiersia.
– Schorzenia śródmiąższowe płuc.
Laparoskopowa cholecystektomia (13, 14, 15, 16, 17)
Pierwszą laparoskopową cholecystektomię u dziecka wykonał Sigman w 1991 roku. Obecnie, podobnie jak u pacjentów dorosłych laparoskopowa cholecystektomia jest zabiegiem operacyjnym z wyboru w leczeniu objawowej kamicy pęcherzyka żółciowego. Technika zabiegu nie różni się od stosowanej w chirurgii pacjentów dorosłych z uwzględnieniem specyfiki opisanej powyżej.
W piśmiennictwie pojawiały się kontrowersyjne doniesienia o laparoskopowym usunięciu pęcherzyka żółciowego u dzieci poniżej 2 roku życia. U dzieci najmłodszych można rozważyć usunięcie złogów z wnętrza pęcherzyka żółciowego z pozostawieniem samego narządu (cholecystotomia z ewakuacją złogów). Koncepcja ta znana od wielu lat budziła liczne kontrowersje. Powszechnie uważa się, że pęcherzyk w którym znajdują się złogi ma skłonność do ich tworzenia, dlatego jego pozostawienie podczas operacji wydaje się pozbawione sensu. Jednak wprowadzenie małoinwazyjnej techniki laparoskopowej pozwoliło na uwzględnienie takiej możliwości u pacjentów najmłodszych. Za pozostawieniem pęcherzyka przemawiają dwa przedstawiane w piśmiennictwie odległe następstwa usunięcia pęcherzyka żółciowego:
– wsteczny odpływ dwunastniczo-żołądkowy z narastającymi w czasie zmianami zapalnymi i metaplazją w śluzówce żołądka,
– zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów jelita grubego.
Cholecystotomia z ewakuacją złogów jest opcją leczniczą dla dzieci z kamicą objawową oraz:
– pęcherzykiem wykazującym czynność śluzówkową,
– pęcherzykiem z cienką ścianą,
– pęcherzykiem z nielicznymi złogami,
– u pacjentów wyraźnie życzących sobie pozostawienia czynnościowo sprawnego pęcherzyka.
Pacjenci z odczynem zapalnym okołopęcherzykowym, grubą ścianą pęcherzyka, licznymi złogami, inkrustacją błony śluzowej nie są dobrymi kandydatami do cholecystotomii i ewakuacji złogów z pozostawieniem pęcherzyka z uwagi na duże prawdopodobieństwo nawrotu kamicy. Należy pamiętać, że w tej opcji leczniczej można spodziewać się nawrotów kamicy żółciowej u około 20% pacjentów.
Laparoskopowa fundoplikacja (18, 19, 20, 21)
Drugą operacją laparoskopową uznaną za „złoty standard” jest fundoplikacja w wstecznym odpływie żołądkowo-przełykowym. Wskazania i technika zabiegu operacyjnego są podobne jak u pacjentów dorosłych. Autorzy uważają, że w erze laparoskopii należy wcześniej podejmować decyzję o leczeniu operacyjnym u dzieci. Przemawiają za tym powszechnie znane fakty:
– przyczyną GER jest zaburzenie mechanizmów morfologicznych i czynnościowych wpustu żołądka,
– leczenie zachowawcze może zlikwidować objawy związane z kwaśnym refluksem, nie zniesie jednak refluksu zalkalizowanej farmakologicznie treści uszkadzającej nadal śluzówkę przełyku,
– leczenie zachowawcze nie zabezpiecza przed rozwojem zwężeń przełyku i destrukcji prowadzącej do rozwinięcia się przełyku Barretta,
– leczenie zachowawcze to stałe lub okresowe przyjmowanie leków przez całe życie,
– leczenie zachowawcze (farmakologiczne) jest znacznie droższe od leczenia operacyjnego,
– częste spastyczne zapalenia oskrzeli i płuc oraz astma u dzieci jest wynikiem refluksu.
Laparoskopowa fundoplikacja często wykonywana jest u dzieci z opóźnieniem rozwoju psychofizycznego. W tych przypadkach wskazane jest jednoczasowe założenie przezskórnej endoskopowej gastrostomii (PEG).
Do częstszego stosowania zabiegu operacyjnego zachęcają bardzo dobre wyniki odległe przedstawione w piśmiennictwie. Autorzy na podstawie własnego doświadczenia sugerują ten zabieg operacyjny jako postępowanie z wyboru u dzieci z GERD.
Laproskopowe usunięcie wyrostka robaczkowego (22, 23, 24, 25, 26)
Zapalenie wyrostka robaczkowego jest najczęściej występującą ostrą chorobą chirurgiczną w obrębie jamy brzusznej u dzieci. Wskazania do appendektomii laproskopowej są indentyczne jak dla appendektomii klasycznej. Pierwszą appendektomię laproskopową u dziecka wykonał Valla w 1991 roku. W piśmiennictwie częste są dyskusje dotyczące wskazań do laparoskopowej appendektomii. Niektórzy autorzy uważają, że wyrostki perforowane i rozlane zapalenie otrzewnej jest przeciwwskazaniem dla tej techniki. Autorzy na podstawie doświadczenia opartego na ponad 450 laparoskopowych operacjach usunięcia wyrostka u dzieci uważają, że:
– Laparoskopowe usunięcie wyrostka robaczkowego wykonywane przez doświadczony w chirurgii małoinwazyjnej zespół jest korzystną alternatywą operacji klasycznej niezależnie od stopnia zaawansowania procesu zapalnego.
– Możliwość precyzyjnego oczyszczenia jamy brzusznej z treści ropnej w istotny sposób wpływa na zmniejszenie ilości powikłań nawet w przypadkach procesu zgorzelinowego i perforacji. Sugeruje to rozszerzenie wskazań do laparoskopowego wycięcia wyrostka robaczkowego u dzieci do wszystkich przypadków i uznanie tej operacji jako postępowanie z wyboru w ośrodkach dysponujących odpowiednim sprzętem i doświadczeniem.
Laparoskopowe leczenie łagodnych zmian torbielowatych jajników (27, 28)
Torbiele jajników i przydatków są u dziewcząt częstą przyczyną przewlekłych dolegliwości bólowych brzucha. Diagnostyka laparoskopowa pozwala wielokrotnie na postawienie precyzyjnego rozpoznania i przeprowadzenie leczącej operacji. Wskazaniem do leczenia operacyjnego są:
– Torbiele o średnicy większej od 4 cm u dziewcząt młodszych i 6 cm u dziewcząt w okresie dojrzewania.
– Podejrzenie pęknięcia torbieli jajnika.
– Skręt jajnika.
Laparoskopowa operacja żylaków powrózka nasiennego (29, 30)
Dwie podstawowe metody operacyjnego leczenia żylaków powrózka nasiennego to metoda Palomo polegająca na wysokim przecięciu żyły i tętnicy jądrowej oraz metoda Bernardi polegająca na wybiórczym wysokim przecięciu żyły jądrowej. Zabiegi laparoskopowe wykorzystują założenia tych dwóch technik, u dzieci preferowany jest jednak zabieg techniką Palomo.
Laparoskopia w niebadalnym jądrze (31, 34)
Laparoskopia jest optymalną metodą diagnostyczną w zespole jąder niebadalnych o bardzo wysokiej skuteczności, a w wybranych przypadkach pozwala również na wykonanie zabiegu operacyjnego sprowadzenia jądra do moszny. W piśmiennictwie diagnostyka laparoskopowa niebadalnych jąder jest podawana jako postępowaniem z wyboru.
Pyloromyotomia laparoskopowa (35, 36)

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Gans SL, Berci G: Peritoneoscopy in infants and children. J Pediatr Surg 1973; 8(3): 172-5.
2. Vecchio R, MacFayden BV, Palazzo F: History of laparoscopic surgery. Panminerva Me; 2000, 42(1): 87-90.
3. Georgeson KE, Owings E: Advances in minimally invasive surgery in children. Am J Surg 2000; 180(5): 362-4.
4. Ure BM, Jesch NK, Gluer S: What´s new in minimally invasive paediatric surgery? Eur J Pediatr Surg 2002; 12(6): 361-5.
5. Ure BM, Bax NM, van der Zee DC: Laparoscopy in infants and children: a prospective study on feasibility and the impact on routine surgery. J pediatr Surg 2004; 35(8): 1170-3.
6. Tam PK: Laparoscopic surgery in children. Arch Dis Child 2000; 82(3): 240-3.
7. Chen MK, Schropp KP, Lobe TE: Complication of minimal-access surgery in children. Surg 1996 31(8): 1161-5.
8. Wu MP, Ou CS, Chen SL, Yen EY, Rowbotham R: Complications and recommended practices for electrosurgery in laparoscopy. Am J Surg 2000; 179(1): 67-73.
9. Wedgewood J, Doyle E: Anaesthesia and laparoscopic surgery in children. Paediatr Anaesth 2001; 11(4): 391-9.
10. Lobe TE, Schropp KP: Pediatric laparoscopy and thoracoscopy. W.B. Saunders Company, Philadelphia, 1993.
11. Spurbeck WW, Davidoff AM, Lobe TE, Rao BN, Schropp KP, Shochat SJ: Minimally invasive surgery in pediatric cancer patients. Ann Surg Oncol 2004; 11(3):340-3.
12. Petrakis I, Katsamouris A, Drossitis I, Bouros D, Chalkiadakis G: Usefulness of thoracoscopic surgery in the diagnosis and management of thoracic diseases. J Cardiovasc Surg. 2000; 41(5): 767-71.
13. Sigman HH, Laberge JM, Croitoru D: Laparoscopic cholecystectomy: a treatment of gallbladder disease in children. J Pediatr Surg 1991; 26(10): 1181-3.
14. Davidoff A.M.: The technique of laparoscopic cholecystectomy In children. Ann Surg 1992; 215: 196-9.
15. Vinograd I, Halevy A, Klin B, Negri M, Bujanover Y: Laparoscopic cholecystectomy: treatment of choice for cholelithiasis in children. World J Surg 1993, 17: 263-6.
16. Dzielicki J, Korlacki W: Laparoscopic cholecystotomy: A Treatment Option for Gallbladder Stones in Children. Surg Childh Intern, 1998; VI(4): 216-218.
17. Ure BM, de Joung MM, Bax KN, van der Zee DC: Outcome after laparoscopic cholecystotomy and cholecystectomy in children with symptomatic cholecystolithiasis: a preliminary report. Pediatr Surg Int. 2001; 17(5-6): 396-8.
18. Allal H, Captier G, Lopez M., Forgues D, Galifer RB: Evaluation of 142 consecutive laparoscopic fundoplications in children: effects of the learning curve and technical choice. J Pediatr Surg 2001; 36(6): 921-6.
19. Esposito C, Montupet P, Reinberg O: Laparoscopic surgery for gastroesophageal reflux disease during the first year of life. J Pediatr Surg 2001; 36(5): 715-7.
20. Montupet P: Laparoscopic Toupet´s fundoplication in children. Semin Laparosc Surg. 2002; 9(3): 163-7.
21. Schier F: Indications for laparoscopic antireflux procedures in children. Semin Laparosc Surg. 2002; 9(3): 139-45.
22. Canty TG, Collins D, Losasso B, Lynch F, Brown C: Laparoscopic appendectomy for simple and perforated appendicitis in children: the procedure of choice. J Pediatr Surg 2000; 35(11): 1582-5.
23. Korlacki W, Dzielicki J: Laparoskopowe wycięcie wyrostka robaczkowego u dzieci w przypadkach prostych prostych powikłanych - analiza na podstawie 271 przypadków. Pol Przegl Chir 2003; 75(7): 643-52.
24. Meguerditchian AN, Prasil P, Cloutier R, Leclerc S, Peloguin JR: Laparoscopic appendectomy in children: A favorable alternative in simple and complicated appendicitis. J Pediatr Surg 2002; 37(5): 695-8.
25. Vernon AH, Georgeson KE, Harmon CM: Pediatric laparoscopic appendectomy for acute appendicitis. Surg Endosc 2004; 18(1): 75-9.
26. Ikeda H, Ishimaru Y, Takayasu H, Okamura K, Kisaki Y, Fejino J: Laaproscopic versus open appendectomy in children with uncomplicated and complicated appendicitis. I Pediatr Surg 2004; 39(11): 1680-5.
27. Lee KH, Yeung CK, Tam YH, Liu KK: The use of laparoscopy in the management of adnexal pathologies in children. Aust NZJ Surg. 2000; 70(3): 192-5.
28. Tirol FT: Laparoscopy in the management of children with chronic recurrent abdominal pain. JSLS 2000; 4(2): 183-4.
29. Esposito C, Monguzzi G, Gonzalez-Sabin MA, Rubino R, Montinaro L, Papparella A, Esposito G, Settimi A, Mastroianni L, Zamparelli M, Sacco R, Amici G, Damiano R, Innaro N: Results and complications of laparoscopic surgery for pediatric varicocele. J Pediatr Surg. 2001; 36(5): 767-9.
30. Sun N, Cheung TT, Khong PL, Chan KL, Tam PK: Varicocele: Laparoscopic clipping and color Doppler follow-up. J Pediatr Surg 2001; 36(11): 1704-7.
31. Chang B, Palmer LS, Franco I: Laparoscopic orchidopexy: a review of a large clinical series. BJU Int 2001; 87(6): 490-3.
32. Godbole PP, Najmaldin AS: Laparoscopic orchidopexy in children. J Endourol 2001, 15(3): 251-6.
33. Topuzlu-Tekant G, Emir H, Eroglu E, Akman M, Buyukunal C, Danismend N, Soylet Y: Experience with laparoscopy in nonpalpable testis. Eur J Pediatr Surg 2001; 11(3): 177-81.
34. Papparella A, Parmeggiani P, Cobellis G, Mastroianni L, Stranieri G, Pappalepore N, Mattioli G, Esposito C, Lima M: Laparoscopic management of nonpalpable testes: a multicenter study of the Italian Society of Video Surgery in Infancy. I pediatr Surg 2005; 40(4): 696-700.
35. Bufo AJ, Merry C, Shah R, Cyr N, Schropp KP, Lobe TE: Laparoscopic pyloromyotomy: a safer technique. Pediatr Surg Int 1998; 13(4): 240-2.
36. Van der Bilt JD, Kramer WL, van der Zee DC, Bax NM: Laaproscopic pyloromyotomy for hypertrophic pyloric stenosis: impact of experience on the results in 182 cases. Surg Endosc 2004: 18(6): 907-9.
37. Dzielicki J, Korlacki W: Ocena wartości splenektomii laparoskopowej u dzieci. Pol Przegl Chir 1998; 70(12): 1283-6.
38. Esposito C, Schaarschmidt K, Settimi A, Montupet P: Experience with laparoscopic splenectomy. J Pediatr Surg 2001; 36(2): 309-11.
39. De Lagausie P, Bonnard A, Benkerrou M, Rorlich P, de Ribier A, Aigrain Y: Pediatric splenectomy: benefits of the anterior approach. Surg Endosc 2004; 18(1): 80-2.
40. Borzi P.A.: A comparison of the lateral and posterior retroperitoneoscopic approach for complete and partial nephroureterectomy in children. BJU Int 2001; 87(6): 517-520.
41. Peters CA: Laparoendoscopic renal surgery in children. J Endourol 2000; 14(10): 841-847.
42. Yao D, Poppas DP: A clinical series of laparoscopic nephrectomy, nephroureterectomy and heminephroureterectomy in the pediatric population. J Urol. 2000; 163(5): 1531-5.
43. York GB, Robertson FM, Cofer BR, Bomalaski MD, Lynch SC: Laparoscopic nephrectomy in children. Surg Endosc 2000; 14(5): 469-72.
44. Bonnard A, Fouquet V, Carricaburu E, Aigrain Y, El-Ghoneimi A: Retroperitoneal laparoscopic versus open pyeloplasty in children. J urol 2005; 173(5): 1710-3.
45. Meyers RL, Grua JR: Bilateral laparoscopic adrenalectomy: a new treatment for difficult cases of congenital adrenal hyperplasia. J Pediatr Surg 2000; 35(11): 1586-90.
46. Mirallie E, Leclair MD, de-Lagausie P, Weil D, Plattner V, Duverne C, DeWint A, Podevin G, Heloury Y: Laparoscopic adrenalectomy in children. Surg Endosc 2001; 15(2): 156-60.
47. KadambaP, Habib Z, Rossi L: Experience with laparosopic adrenalectomy in children. J Pediatr Surg 2004; 39(5): 764-7.
48. Schier F: Laparoscopic surgery of inguinal hernias in children - initial experience. J Pediatr Surg 2000; 35(9): 1331-5.
49. Chan KL, Hui WC, Tam PK: Prospective randomized single-center, single-blind comparison of laparoscopic vs open repair of pediatric inguinal hernia. Surg Endosc 2005; 19(7): 927-32.
50. Georgeson KE, Fuenfer MM, Hardin WD: Primary laparoscopic pull-through for Hirschprung´s disease in infants and children. J Pediatr Surg 1995; 32: 1017-22.
51. Jona JZ, Cohen RD, Georgeson KE, Rothenberg SS: Laparoscopic pull-through procedure for Hirschprung´s disease. 1998; 7:228-31.
52. Rothenberg SS, Chang JHT, Bealer JF: Experience with minimally invasive surgery in infants. Am J Surg 1998; 176: 654-6.
53. Fujimoto T, Legawa O, Lane GJ, Esaki S, Miyano T: Laparoscopic surgery in newborn infants. Surg Endosc 1999; 13(8): 773-7.
54. Yang EY, Allmendinger N, Johnson SM, Chen C., Wilson JM, Fishman SJ: Neonatal thoracoscopic repair of congenital diaphragmatic hernia: selection criteria for successful outcome. J Pediatr Surg 2005; 40(9): 1369-75.
55. Holcomb GW, Rothenberg SS, Bax KM, Martinez-Ferro M, Albanese CT, Ostlie DJ, van Der Zee DC, Yeung CK: Thoracoscopic repair of oesophageal atresia and tracheooesophageal fistula: a multiinstitutional analysis. Ann Surg 2005; 242(3): 422-8.
56. Dzielicki J, Korlacki W: Torakoskopia w leczeniu ropniaków opłucnej u dzieci. Pol Przegl Chir 2004; 76(7): 659-68.
57. Rodriguez JA, Hill CB, Loe WA Jr, Kirsch DS, Liu DC: Video-assisted thoracoscopic surgery for children with stage II empyema. Am Surg 2000; 66(6): 569-573.
58. Subramaniam R, Joseph VT, Tan GM, Goh A, Chay OM: Experience with video-assisted thoracoscopic surgery in the management of complicated pneumonia in children. J Pediatr Surg 2001; 36(2):316-9.
59. Cook CH, Melvin WS, Groner JI, Allen E, King DR: A cost-effective thoracoscopic treatment strategy for pediatric spontaneous pneumothorax. Surg Endosc 1999; 13(12):1208-1210.
60. Genc A, Ozcan C, Erdener A, Mutaf O: Management of pneumothorax in children. J Cardiovasc Surg 1998; 39(6): 849-51.
61. Kogut KA, Bufo AJ, Rothenberg SS, Lobe TE: Thoracoscopic thymectomy for myasthenia gravis in children. J Pediatr Surg 2000; 35(11): 1576-7.
62. Forster R: Thoracoscopic clipping of patent ductus arteriosus in premature infants. Ann Thorac Surg 1993; 56: 1418-21.
63. Rothenberg SS: Experience with thoracoscopic lobectomy in infants and children. J Pediatr Surg 2003; 38(1): 102-4.
64. Adzick NS, Flake AW, Crombleholme TM: Management of congenital lung lesions. Semin Pediatr Surg 2003; 12(1): 10-16.
65. Moffat G, Walton J, MD, Fitzgerald P: Thoracoscopy for Diagnosis and Excision of Mediastinal Masses in Children. Ped Endosc Inov Tech 2002; 6(3): 177-180.
66. Ure BM, Bax NM, van der Zee DC: Laparoscopy in infants and children: a prospective study on feasibility and the impact on routine surgery. J Pediatr Surg 2000 35(8): 1170-3.
67. Karpulus G, Kleiner O, Newman N, Finaly R, Mordehai J, Avinoah E, Cohen Z: Twelve years of minimally invasive surgery in children and adolescents: a single center experience. J Laparoendosc Adv Surg Tech 2005; 15(4): 419-23.
Postępy Nauk Medycznych 1/2006
Strona internetowa czasopisma Postępy Nauk Medycznych