© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2014, s. 119-123
Justyna Bugaj1, Anna Matyjasek1, *Monika Borakowska-Siennicka2
Ocena świadomości wśród lekarzy ginekologów i kobiet w ciąży dotycząca wpływu chorób przyzębia na przebieg ciąży
Assessment of the gynaecologists’s and pregnant women knowledge about the impact of periodontal disease on pregnancy
1Studenckie Koło Naukowe, Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Opiekun Koła: dr n. med. Monika Borakowska-Siennicka
2Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Renata Górska
Summary
Introduction. It is well established that periodontitis can directly contribute to pre-term delivery and low birth weight through induction of systemic inflammatory immune response which affects pregnancy.
Aim. The main aim of this study was to assess the gynaecologists’s and pregnant women awareness and knowledge about the influence of periodontal disease on pregnancy.
Material and methods. A survey was conducted among 130 pregnant women and 120 gynaecologists. An anonymous questionnaire comprised of 11 questions for gynaecologists and 15 questions for pregnant patients. The data was summarized in a table and presented graphically.
Results. The results show that the most of the gynaecologists consider their knowledge about prophylactic dental procedures as sufficient enough to work with pregnant women. On the basis of the questionnaire authors noticed, that the majority of pregnant women have never asked about the impact of periodontal disease on pregnancy and have not been informed about this problem by the gynaecologist or GDP.
Conclusions. Revealed improper gynaecological approach to the problem of periodontitis can be an outcome of poor co-operation between the gynaecologists and the dentists. All of these factors need effective improvement to efficiently prevent periodontitis during pregnancy.
WSTĘP
Ciąża jest szczególnym okresem w życiu kobiety, który stanowi wyzwanie dla przyszłych rodziców, lekarzy ginekologów i lekarzy innych specjalności. Pod pojęciem „opieka prenatalna” kryje się kompleksowa i wielospecjalistyczna opieka zdrowotna nad kobietą ciężarną, rozwijającym się płodem, a następnie noworodkiem. Oprócz opieki ginekologiczno-położniczej obejmuje ona między innymi opiekę stomatologiczną, na którą składają się: postępowanie terapeutyczne, oświata zdrowotna i działania profilaktyczne (1, 2). Kluczowym elementem opieki nad kobietą ciężarną jest współpraca interdyscyplinarna między lekarzem ginekologiem i lekarzem stomatologiem (3). Od wielu lat podkreśla się potrzebę stałej opieki stomatologicznej skojarzonej z okresowymi badaniami ciężarnych oraz edukacji kobiet, mającej na celu zmianę zachowań sprzyjających powstawaniu próchnicy zębów, chorób przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej (4, 5).
Choroby dziąseł u kobiet ciężarnych według klasyfikacji chorób przyzębia opracowanej przez Amerykańską Akademię Periodontologiczną należą do chorób dziąseł związanych z płytką, modyfikowanych przez czynniki ogólne. Objawami zapalenia dziąseł są: ich zmiana koloru, kształtu, konsystencji i pojawiające się krwawienie przy zgłębnikowaniu lub szczotkowaniu. Należy mieć na uwadze fakt, iż nieleczone zapalenie dziąseł może przejść w zapalenie przyzębia (6).
Czynniki powodujące zwiększone prawdopodobieństwo rozwinięcia się zapalenia dziąseł są następujące (7):
1. Zwiększona aktywność hormonalna – znamienny wzrost estrogenów i progesteronu we krwi. Może to wpłynąć na wzrost liczby bakterii z rodzaju Prevotella intermedia w biofilmie poddziąsłowym, gdyż hormony te stanowią substytut witaminy K, będącej ich istotnym czynnikiem wzrostu (8).
2. Powinowactwo estrogenów do receptorów znajdujących się w tkance dziąsła, co sprzyja zmianom zapalnym (9).
3. Zmiany w odpowiedzi immunologicznej kobiety, spowodowane zahamowaniem reakcji immunologicznej skierowanej przeciwko płodowi. Udowodniono osłabienie ilości limfocytów na wiele patogenów (w tym Prevotella intermedia) i zmniejszenie całkowitej liczby komórek CD4 we krwi obwodowej ciężarnej (10-13).
Na początku XX wieku doceniono realne zagrożenie wpływające na zdrowie ogólne człowieka płynące ze strony bakterii odpowiedzialnych za chorobę przyzębia (14-16). Płytka bakteryjna oraz stany patologiczne tkanek otaczających ząb są siedliskiem bakterii, produktów bakteryjnych oraz mediatorów zapalnych i immunologicznych, które mogą oddziaływać na odległe narządy poza jamą ustną (17-20). Potwierdzono badaniami, że zapalenie przyzębia powoduje wzrost poziomu mediatorów zapalnych IL-1, IL-6, TNF-α i PGE2 w płynie kieszonki przyzębnej oraz wzrost IL-6, TNF, białka CRP i fibrynogenu w surowicy (21). Wykazano, że płyn owodniowy podczas porodu zawiera, oprócz PGE2 (istotne w rozpoczęciu akcji porodowej), także TNF-α i IL-1 oraz cytokiny często uczestniczące w procesach zapalnych (22).
W 1930 roku Galloway jako pierwszy udowodnił wpływ Gram-ujemnych bakterii beztlenowych na przedwczesny poród i towarzyszącą mu często niską masę urodzeniową noworodków (23). Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła pojęcie „porodu przedwczesnego” (ang. preterm labour – PTL) jako zakończenie ciąży przed upływem 37. tygodnia ciąży (do 259. dnia) i definicję „niskiej masy urodzeniowej” (ang. low birth weight – LBW) cechującej noworodki, które w dniu porodu ważyły mniej niż 2500 g. Według danych z piśmiennictwa, odsetek dzieci z niską masą urodzeniową stanowi 8-12% ogólnej liczby urodzonych (np. Polska – 8%, USA – 10%) (24-26).
Analizując piśmiennictwo, można wyróżnić trzy mechanizmy wyjaśniające powiązanie między periodontitis i PLBW (ang. preterm low birth weight):
1. Bakterie patogenne dla przyzębia, wśród nich w większości Gram-ujemne beztlenowce, mogą przenikać przez barierę łożyskową, doprowadzając do zakażenia – tzw. zespół zakażenia owodni (np. gatunek bakterii Fusobacterium nucleatum, przeciw któremu stwierdza się przeciwciała klasy IgM we krwi pępowinowej wcześniaków).
2. Cytokiny prozapalne, które drogą naczyń krwionośnych mogą przenikać błony płodowe i działać niekorzystnie na układ płód-łożysko.
3. Endotoksyna bakteryjna może aktywować uwalnianie łożyskowych cytokin: TNF-α i IL-1 (27-29).
W świetle tych danych niezwykle ważne są zapobieganie i leczenie chorób przyzębia, poprzez utrzymywanie prawidłowej higieny jamy ustnej w celu zachowania zdrowia ogólnego.
CEL PRACY
Autorki pracy za cel postawiły sobie ocenę świadomości dotyczącej wpływu chorób przyzębia na przebieg ciąży wśród lekarzy ginekologów i ciężarnych pacjentek.
MATERIAŁ I METODY
Badania ankietowe zostały przeprowadzone wśród 130 kobiet w ciąży i 120 lekarzy ginekologów od grudnia 2012 do lutego 2013 roku w trzech placówkach:
– I Katedra Ginekologii i Położnictwa WUM przy pl. Starynkiewicza 1/3 w Warszawie,
– Katedra Ginekologii i Położnictwa WUM przy ul. Karowej 2 w Warszawie,
– Szpital Miejski przy ul. Szymanowskiego 11 w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Kierownicy ww. klinik wyrazili zgodę na przeprowadzenie badań. Wszystkie osoby ankietowane zostały poinformowane o celu i zakresie badań. W badaniu użyto metody wywiadu standaryzowanego z wykorzystaniem anonimowych kwestionariuszy wywiadu. Pacjentki odpowiadały na 15, a lekarze ginekolodzy na 11 pytań. Kompletnie wypełnione kwestionariusze zostały zanalizowane statystycznie, w celu otrzymania wyników w procentach.
WYNIKI
Średni wiek kobiet ciężarnych wypełniających kwestionariusze wynosił 31,26 roku. 79,23% kobiet było w III trymestrze, 18,46% w II trymestrze i 2,31% w I trymestrze ciąży. Czternaście pań spodziewało się bliźniaków. Dla 43,85% ankietowanych to była pierwsza ciąża, natomiast dla 56,15% – kolejna.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Pytko-Polończyk J, Grabska A: Różne aspekty opieki stomatologicznej u pacjentek w ciąży – na podstawie piśmiennictwa. Czas Stomatol 2003; 56(5): 315-320. 2. Sieczkarek J, Wysokińska-Miszczuk J: Wdrażanie polityki promocji zdrowia w zakresie próchnicy zębów. Cz. 1. Twój Przegląd Stomatol 2004; 2: 16-18. 3. Borakowska-Siennicka M, Górskax R: Choroba przyzębia a poród przedwczesny i niska masa urodzeniowa noworodków w świetle badań klinicznych. Czas Stomatol 2006; 3: 149-158. 4. Dubielecka-Kittel M: Profilaktyka pierwotna próchnicy u kobiet w ciąży. Stomatol Współczesna 2001; 8: 43-49. 5. Uscka M, Wysokińska-Miszczuk J: Nawyki higieniczne pacjentów a stan higieny i zdrowia tkanek przyzębia. Twój Przegląd Stomatol 2008; 5: 52-54. 6. Górska R, Konopka T: Periodontologia współczesna. Med. Tour Press International, Otwock 2013: 120-128. 7. Borakowska-Siennicka M: Stan przyzębia i higieny jamy ustnej u kobiet ciężarnych. Nowa Stomatologia 2002; 4: 199-203. 8. Kornman KS, Loesche WJ: Effects of estradiol and progesterone on Bacteroides melaninogenicus and Bacteroides gingivitis. J Periodont Res 1980; 15: 111. 9. Hugoson A: Gingival inflammation and female sex hormones. J Periodont Res 1970; 5: 1-18. 10. O´Neil TCA: Maternal T-lymphocyte response and gingivitis in pregnancy. J Periodontol 1979; 50: 178. 11. Brabin BJ: Epidemiology of infection in pregnancy. Rev Infect Dis 1985; 7: 579. 12. Lopatin DE, Kornman KS, Loesche WJ: Modulation of immunoreactivity to periodontal disease-associated microorganisms during pregnancy. Infect Immun 1980; 28: 713. 13. Raber-Durlacher JE, Zeijlemaker WP, Meinesz AA, Abraham-Inpijn L: CD4 to CD8 ratio and in vitro lymphoproliferative responses during experimental gingivitis in pregnancy and post-partum. J Periodontol 1991; 62: 663. 14. Monesh S: Proliferative gingivitis of pregnancy. Surg Gynecol Obstet 1926; 42: 794-802. 15. Ziskin D, Blackberg S, Scout A: The gingivae during pregnancy. Surg Gynecol Obstet 1933; 57: 719-726. 16. Löe H, Sillness J: Periodontal disease in pregnancy. Part I. Prevalence and severity. Acta Odontol Scand 1963; 21: 533-551. 17. Borakowska-Siennicka M, Górska R: Choroba przyzębia a poród przedwczesny i niska masa urodzeniowa noworodków w świetle badań klinicznych i mikrobiologicznych. Dent Med Probl 2002; 39(1): 39-46. 18. Slots J: Bacterial specificity in adult periodontitis. A summary of recent work. J Clin Periodontol 1986; 13: 912-917. 19. Slots J, Listgarden MA: Bacterioides gingivalis, Bacteroides intermedius and Actinobacillus actinomycetem – comitansin human periodontal diseases. J Clin Periodontol 1988; 15: 85-93. 20. Slots J, Bragd L, Wikstrom M, Dahlen G: The occurence of Actinobacillus actinomycetemcomitans, Bacteroides gingivalis and Bacteroides intermedius in destructive periodontal disease in adults. J Clin Periodontol 1986; 13: 570-577. 21. Górska R: Związek zapaleń przyzębia z chorobami ogólnoustrojowymi. Dent Med Probl 2009; 46(4): 379-383. 22. Wilder R, Robinson C, Jared HL et al.: Obstetricians’ knowledge and practice behaviours concerning periodontal health and preterm delivery and low birth weight. J Dent Hygiene 2007 Oct; 81(4): 81. 23. Galloway CE: Focal infection. Am J Surg 1931; 14: 643-645. 24. Klajnbard A, Szecsi PB, Colov NP et al.: Laboratory reference intervals during pregnancy, delivery and the postpartum period. Clin Chem Lab Med 2010; 48(2): 237-248. 25. Offenbacher S, Katz V, Fertik G et al.: Periodontal infection as a possible risk factor for preterm low birth weight. J Periodontol 1996; 67(10): 1103-1113. 26. Żurek A: Zapalenie przyzębia a powikłania w przebiegu ciąży. Porad Stomatol 2005; 9: 30-35. 27. Meurman JH, Furuholm J, Kaaja R et al.: Oral health in women with pregnancy and delivery complications. Clin Oral Invest 2006; 10: 96-101. 28. Konopka T, Rutkowska M: Zapalenie przyzębia jako czynnik ryzyka porodu przedwczesnego – przegląd piśmiennictwa. Dent Med Probl 2002; 39(2): 259-264. 29. Kaźmierczak W, Fiegler P, Fiegler-Męcik H et al.: Aktywne zapalenie tkanek przyzębia – niedoceniany czynnik ryzyka porodu przedwczesnego. Ginekol Prakt 2004; 3(78): 40-43. 30. Barczak K, Wojtarowicz R: Leczenie stomatologiczne kobiet w ciąży – prawdy i mity. Mag Stomatol 2007; 5: 28-30. 31. Ciejak M, Sporniak-Tutak K, Malinowski J: Opieka stomatologiczna kobiet ciężarnych – na podstawie piśmiennictwa. Czas Stomatol 2003; 56(5): 338-343. 32. Malinowski S: Leczenie stomatologiczne w okresie ciąży – możliwości i ograniczenia. Mag Stomatol 1997; 8: 19-26. 33. Kaczmarczyk-Stachowska A, Pasternak M: Zmiany w jamie ustnej u ciężarnych i zasady postępowania stomatologicznego. Stomatol Klin 1993; 13: 109-114. 34. Sikorska-Jaroszyńska MHJ: Kobieta ciężarna a postępowanie stomatologiczne. [W:] Sikorska-Jaroszyńska MHJ, Jaroszyński A, Brzeziński K: Stany nagłe w stomatologii. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2001; 97-105. 35. Cengiz SB: The pregnant patient: considerations for dental management and drug use. Quintess Int 2007; 38(3): 133-139. 36. Różyło TK, Jurkiewicz-Mazurek M, Różyło-Kalinowska I: Ciąża a wykonywanie zdjęć rentgenowskich w związku z leczeniem stomatologicznym. Mag Stomatol 2004; 4: 28-29.
