Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Nowa Pediatria 3-4/2021, s. 27-31 | DOI: 10.25121/NP.2021.25.3-4.27
*Renata Wojtczuk
Wykorzystanie Panelu FilmArray® Meningitis/Encephalitis w diagnostyce zakażeń ośrodkowego układu nerwowego u dzieci
The use of the FilmArray® Meningitis/Encephalitis Panel in the diagnosis of central nervous system infections in children
Oddział Pediatryczny, Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Szpital Zachodni im. św. Jana Pawła II w Grodzisku Mazowieckim
Kierownik Oddziału: lek. Iwona Bubisz-Dukat
Summary
Acute infection of the central nervous system (CNS) is a serious diagnostic and therapeutic problem. It is a potentially life-threatening condition, therefore any suspected central nervous system infection requires urgent diagnosis. The etiology of CNS infection is diverse and depends on many elements. Cerebrospinal fluid (CSF) examination confirms the infection of the CNS and identifies the causative agent. The available diagnostic methods have their limitations. Molecular tests, including the use of comprehensive molecular panels, such as Film Array Meningitis/Encephalitis, facilitate the precise diagnosis of the etiological factor, but they cannot and should not replace routine CSF tests, but should complement them.



Wstęp
Ostre zakażenie ośrodkowego układu nerwowego (OUN) stanowi poważny problem diagnostyczny i terapeutyczny. Jest stanem zagrożenia życia zwłaszcza u dzieci, a zbyt późne rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia zwiększa ryzyko trwałych następstw związanych z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Każde podejrzenie zakażenia OUN wymaga pilnej diagnostyki. Decydujące znaczenie rokownicze ma natychmiastowe wdrożenie leczenia. Z tego względu bardzo istotne jest precyzyjne rozpoznanie czynnika etiologicznego, a co za tym idzie prawidłowe i skuteczne leczenie przyczynowe oraz zapobieganie kolejnym zakażeniom (1). Biorąc pod uwagę różnorodność patogenów związanych z infekcją OUN, zastosowanie kompleksowych paneli molekularnych, takich jak Panel FilmArray® Meningitis/Encephalitis, może ułatwić decyzje kliniczne. Lekarze powinni zdawać sobie sprawę z zalet i ograniczeń tej metody oraz z potrzeby krytycznej interpretacji wyników. Niniejsza praca ma na celu poszerzenie wiedzy w temacie.
Definicja
Najczęstszym rodzajem zakażenia ośrodkowego układu nerwowego jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR), czyli zajęcie opon mózgowo-rdzeniowych i przestrzeni podpajęczynówkowej przez proces zapalny. Prawie wszystkie czynniki mogą powodować infekcję w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Ze względu na etiologię dzielimy je na bakteryjne, wirusowe oraz grzybicze. Do zakażenia dochodzi drogą krwiopochodną, rzadziej przez ciągłość, jako powikłanie infekcji ucha środkowego, zatok przynosowych lub urazu czaszki (2). Objawy infekcji ośrodkowego układu nerwowego są niecharakterystyczne. Zwykle obejmują: gorączkę, bóle głowy, nudności i wymioty, zaburzenia świadomości (od senności, spowolnienia, po majaczenie) oraz charakterystyczne objawy oponowe. Rozpoznanie jest trudniejsze u niemowląt, a objawy niespecyficzne (1).
Epidemiologia i etiologia
W Polsce rejestruje się rocznie ok. 1000 bakteryjnych zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych. Największa zapadalność dotyczy dzieci w pierwszych latach życia (80% do 5. r.ż.). Natomiast na wirusowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych choruje rocznie 1000-1600 osób (3).
Rodzaj drobnoustroju odpowiedzialnego za rozwój ZOMR zależy od wieku chorego (tab. 1) i osobniczych czynników ryzyka, jak również kontaktu z chorymi oraz lokalnej sytuacji epidemiologicznej (2). W 2019 roku w Polsce według danych PZH (4) zapadalność na infekcje OUN o etiologii S. pneumoniae wynosiła 0,47 na 100 tys./rok, N. meningitidis – 0,25 na 100 tys./rok, H. influenzae 0,03 na 100 tys./rok. Do najczęstszych wirusów wywołujących ZOMR należą: enterowirusy (zapadalność 0,35 na 100 tys./rok), wirus kleszczowego zapalenia mózgu (zapadalność: 0,69 na 100 tys./rok), opryszczkowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (0,005 na 100 tys./rok), zapalenie mózgu (0,05 na 100 tys./rok). Grzybicze ZOMR wywoływane jest zwykle przez Candida spp., Cryptococcus neoformans, Aspergillus.
Tab. 1. Etiologia ZOMR w zależności od wieku
Noworodkinajczęściej Escherichia coli, Streptococcus agalactiae, Listeria monocytogenes, Klebsiella sp. i inne Gram-ujemne pałeczki jelitowe. W przypadku nabycia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych w przebiegu zakażenia szpitalnego dominują gronkowce, Gram-ujemne pałeczki jelitowe i Pseudomonas aeruginosa
Niemowlęta w wieku 1.-3. m.ż.najczęściej Neisseria meningitidis, Haemophilus influenzae i Streptococcus pneumoniae oraz niekiedy patogeny z grupy noworodkowej
Starsze niemowlęta, dzieci i doroślinajczęściej Neisseria meningitidis (w Polsce najczęściej z grupy B i C), Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae (Hib) (w związku z powszechnymi szczepieniami przeciwko Hib, zmniejsza się jego udział w etiologii zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, także u dorosłych), Listeria monocytogenes
Diagnostyka zomr
Prawidłowe określenie czynnika etiologicznego wywołującego zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych nie jest możliwe na podstawie objawów klinicznych. Rozpoznanie wymaga wykonania punkcji lędźwiowej i badania płynu mózgowo-rdzeniowego. Przyjmuje się, że u każdej osoby z podejrzeniem infekcji OUN należy wykonać punkcję lędźwiową, celem potwierdzenia lub wykluczenia zakażenia układu nerwowego i określenia czynnika sprawczego (o ile nie stwierdza się bezwzględnych przeciwwskazań do jej przeprowadzenia) (1).
Kompleksowe badanie płynu mózgowo-rdzeniowego obejmuje:
1. badanie cytologiczne i biochemiczne PMR,
2. badania mikrobiologiczne:
– barwienie metodą Grama,
– hodowlę,
3. szybkie testy lateksowe wykrywające antygen,
4. diagnostykę serologiczną,
5. metody molekularne.
Rutynowe parametry komórkowe i chemiczne w płynie mózgowo-rdzeniowym mogą sugerować rodzaj infekcji (zróżnicowanie ZOMR bakteryjnych od wirusowych, grzybiczych lub gruźliczych), jednak dopiero wyizolowanie czynnika etiologicznego jest decydujące dla skutecznego i celowanego leczenia. Trzeba pamiętać, iż w części bakteryjnych ZOMR parametry biochemiczne oraz liczba komórek w PMR mogą nie dawać wyników charakterystycznych dla ropnego ZOMR. Antybiotykoterapia czy drgawki poprzedzające punkcję lędźwiową oraz skrwawienie płynu w czasie nakłucia mogą wpływać na wynik badania PMR (1).
Czułość preparatu barwionego metodą Grama wynosi od 10 do 93%, a swoistość prawie 100%. Szansa uzyskania dodatniego wyniku zależy od rodzaju drobnoustroju (waha się od 90% dla S. pneumonae, 75% dla N. meningitidis, do poniżej 50% dla L. monocytogenes), wielkości populacji (daje pozytywny wynik, jeśli w 1 ml płynu jest ≥ 105 bakterii) maleje do 40-60%, jeśli choremu przed pobraniem PMR podawano leki przeciwbakteryjne (1).
Szybkie testy lateksowe wykrywają antygeny bakterii otoczkowych, jednak ze względu na ograniczoną czułość i swoistość, traktuje się je jako badanie przesiewowe, wymagające potwierdzenia inną metodą diagnostyczną (2). Należy jednak zaznaczyć, iż przy podejrzeniu infekcji kryptokokowej testem z wyboru jest wykrywanie antygenu. Niskie koszty w połączeniu z jego wysoką czułością ograniczają zastąpienie go słabszym i droższym testem PCR (5).
Wyniki diagnostyki serologicznej są na ogół retrospektywne. Wykrywane przeciwciała mogą być nieobecne w przypadku przeprowadzenia diagnostyki we wczesnej fazie choroby lub przy jej późnych objawach. Pacjent z obniżoną odpornością może nie być w stanie uzyskać odpowiedzi.
Należy jednak podkreślić, że testy serologiczne z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego służą jako kluczowe narzędzie uzupełniające, umożliwiające diagnozę zakażenia HIV, boreliozy, kiły lub zakażeń grzybiczych, takich jak Cryptococcus. W przypadku badań przesiewowych w kierunku HIV metodą z wyboru pozostaje serologia. Badania PCR w kierunku neuroboreliozy i kiły układu nerwowego są mniej czułe niż testy serologiczne (5).
W przypadku bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych hodowla może zająć kilka dni i wymagać znacznej objętości PMR do pełnej analizy. Może dać również fałszywie ujemny wynik, jeśli drobnoustrój wymaga specyficznego podłoża, przeprowadzono wstępne leczenie antybiotykami, nieprawidłowe postępowanie z próbką spowodowało, że stała się jałowa lub drobnoustrój sprawczy nie rośnie w konwencjonalnej hodowli.

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Albrecht P, Hryniewicz W, Kuch A et al.: Rekomendacje postępowania w zakażeniach bakteryjnych ośrodkowego układu nerwowego. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczno-profilaktyczne. Narodowy Instytut Leków, Warszawa 2011.
2. Okarska-Napierała M, Kuchar E: Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci – postępowanie praktyczne. Standardy medyczne 2017; 14: 241-250.
3. Pokorska-Śpiewak M: Neuroinfekcje. [W:] Kawalec W, Grenda R, Kulus M (red.): Pediatria II. PZWL, Warszawa 2018: 1089-1100.
4. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru. Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2019. http://pzh.gov.pl (dostęp: 11.2021).
5. Vetter P, Schibler M, Herrmann J: Diagnostic challenges of central nervous system infection: extensive multiplex panels versus stepwise guided approach. Clinical Microbiology and Infection 2020; 26: 706-712.
6. Leber A, Everharrt K, Balada-Llasat J et al.: Multicenter Evaluation of BioFire FilmArray Meningitis/Encephalitis Panel for Detection of Bacteria, Viruses, and Yeast in Cerebrospinal Fluid Specimens. J Clin Microbiol 2016; 54(9): 2251-2261.
7. He T, Kaplan S, Kamboj M: Laboratory Diagnosis of Central Nervous System Infection. Curr Infect Dis Rep 2016; 18(11): 35.
8. Vetter P, Schibler M, Herrmann J: Diagnostic challenges of central nervous system infection: extensive multiplex panels versus stepwise guided approach. Clin Microbiol Infect 2020; 26(6): 706-712.
9. DeBiasi R, Tyler K: Molecular Methods for Diagnosis of Viral Encephalitis Clinical Microbiology Reviews. Clin Microbiol Rev 2004; 17: 903-925.
otrzymano: 2021-11-08
zaakceptowano do druku: 2021-12-07

Adres do korespondencji:
*Renata Wojtczuk
Oddział Pediatrii Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Szpital Zachodni im. św. Jana Pawła II w Grodzisku Mazowieckim
ul. Daleka 11, 05-825 Grodzisk Mazowiecki
kietli@interia.pl

Nowa Pediatria 3-4/2021
Strona internetowa czasopisma Nowa Pediatria