© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2009, s. 78-81
*Joanna Rybka1, Kornelia Kędziora-Kornatowska2, Józef Kędziora1, Robert Kucharski3
Choroby wieku podeszłego. Problem nie tylko medyczny
Late-life diseases. Not only a medical problem
1Katedra i Zakład Biochemii, Wydział Lekarski, Collegium Medicum w Bydgoszczy
Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Józef Kędziora
2Katedra i Klinika Geriatrii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum w Bydgoszczy
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Kornelia Kędziora-Kornatowska
3Centrum Psychoneurologii Wieku Podeszłego, Regionalny Zespół Opieki Paliatywnej Dom Sue Ryder w Bydgoszczy
Kierownik Centrum: dr Robert Kucharski
Summary
Demographic data indicate that percentage of elderly people in population and average life expectancy increase systematically. Expenditures on medical and social care depend on the health state of population. It has been estimated that only one in five people at age of 70 years is in good health. Supply of medical and social care for elderly is a great challenge for Poland as geriatric care organization and education in this field are amongst the worst in Europe. The model of care is changing. The family involvement in care decreases and family has been replaced by other subjects. Along with growing third age population the economic and organizational issues become more significant. There is demand for cooperation of home care and professional care institutions to optimize costs of caring for elderly. The costs of giving medical treatment to old patients could be lower if professional and specialist care were available. Polypragmasy is also important medical and economic problem of geriatric patients. Answers for many questions about health, economic and social state of people in advanced age will arise along with realization of Polsenior project which started in 2008 and will be executed within 36 months.
Wzrost wydatków na usługi medyczne i opiekuńcze oraz poziom aktywności zawodowej zależy bezpośrednio od długości życia w dobrym zdrowiu, oczekiwania co do której formułowane są na bazie różnych hipotez. Zarówno hipoteza ekspansji zachorowalności, jak i hipoteza równowagi dynamicznej przestrzega przed niebezpieczeństwem, jakie niesie ze sobą postęp medyczny, który coraz skuteczniej radzi sobie z chorobami śmiertelnymi i pozwala wydłużać ludzkie życie o pewien okres, który charakteryzuje się jednak niepełnosprawnością i upływa w gorszym zdrowiu z powodu przewlekłych chorób wieku podeszłego (1-5). Zdecydowanie najbardziej optymistyczne są założenia hipotezy kompresji zachorowalności, która opiera się na założeniu, że stan zdrowia populacji będzie się poprawiać (6).
Dane demograficzne wskazują na systematyczny wzrost odsetka osób powyżej 60. roku życia w populacji i wydłużanie się przeciętnego czasu trwania życia Polaków, czemu towarzyszy spadek współczynników zgonów we wszystkich grupach wiekowych (7-9). Oczekiwana długość życia Polaków w okresie 1990-2006 wydłużyła się średnio o 4 lata i oczekujemy, że będziemy żyć krócej niż statystyczny Europejczyk, a różnie dotyczą także oczekiwanej długości życia w dobrym zdrowiu (10).
Ocenia się, że w populacji 70-latków tylko co piąty jest w dobrej formie. Specjaliści oszacowali, że okres niedołęstwa starczego stanowić może średnio 38% przeciętnego dalszego trwania życia kobiet powyżej 65. roku życia i 27% przeciętnego dalszego trwania życia mężczyzn z tej samej grupy wiekowej (11). Przewidywania te martwią, zwłaszcza w zestawieniu z wynikami badania postaw i zachowań pacjentów w podeszłym wieku, które wskazują, że reprezentują oni bierny i monotonny styl życia, ponadto w większości nie dbają o regularne kontakty z lekarzem rodzinnym, podczas gdy prawie połowa badanych oceniła swój stan zdrowia jako zły, a ponad połowa wykazywała zaburzenia depresyjne, często współistniejące z niesprawnością samoobsługową i umysłową (12). Autorzy badania podkreślają, że stan psychofizyczny pacjentów w podeszłym wieku zależy w dużej mierze od ich świadomości zdrowotnej i stylu życia i potrzebują oni, przede wszystkim działań stymulujących kreatywny styl życia oraz wzorów aktywnej starości.
Ryc. 1. Odsetek Polaków w wieku 65+ na początek okresu według prognoz ONZ (2006). Źródło: A. Fihel, M. Skólski, Bilans demograficzny Polski w roku 2033, Warszawa 2007.
Ryc. 2. Oczekiwana długość życia (LE) i oczekiwana długość życia w zdrowiu (HLY) kobiet w wieku 50. lat w 2005 roku w wybranych krajach UE. Źródło: C. Jagger et al. (10).
Ryc. 3. Oczekiwana długość życia (LE) i oczekiwana długość życia w zdrowiu (HLY) mężczyzn w wieku 50. lat w 2005 roku w wybranych krajach UE. Źródło: C. Jagger et al. (10).
W dziedzinie opieki nad ludźmi starymi daleko nam do europejskiej czołówki, w której plasują się takie kraje jak Wielka Brytania, gdzie geriatria ma najdłuższą historię i pomoc dla starszych jest najlepiej zorganizowana oraz Niemcy, Belgia, Austria, Szwecja i Irlandia. Poziom świadczonej w Polsce opieki oceniany według kryterium jej organizacji oraz edukacji w zakresie specjalizacji geriatrycznej stawia nas na równi z Bułgarią (13, 14).
Oprócz tego, że nadal za mało wiemy na temat problemów związanych ze starością, sytuacją zdrowotną, społeczną i ekonomiczną rosnącej populacji ludzi w podeszłym wieku, brakuje też lekarzy specjalistów w zakresie geriatrii i gerontologii. W Polsce mamy obecnie ok. 100 geriatrów. Do udzielenia fachowej pomocy starzejącym się pacjentom potrzebne będą też rzesze fizykoterapeutów i specjalistów z zakresu opieki nad ludźmi starszymi. Wraz z pogarszaniem się sprawności wzrasta zapotrzebowanie na pomoc w zakresie zdrowia, możliwości poruszania się i przemieszczania, pielęgnacji i opieki oraz wykonywania prac domowych (15). Największy problem stanowi w tym momencie dostosowanie zakresu i dostępności usług pozamedycznych do potrzeb niesprawnych osób w wieku podeszłym. Potrzeby te uzależnione są, przede wszystkim od poziomu niesprawności i tym samym zależności (niesamodzielności) starszych osób. Dla ich najlepszego zaspokojenia i zapewnienia najwyższej efektywności kosztów, konieczne jest współdziałanie trzech sektorów opieki długoterminowej. Sektor opieki domowej pozwala optymalizować koszty w przypadku niskiego poziomu zależności podopiecznych, w przypadku osób o wyższym poziomie zależności podobny efekt ekonomiczny zapewni zaangażowanie sektora instytucjonalnej pomocy społecznej, natomiast przy najwyższym poziomie zależności rachunek ekonomiczny przemawia na rzecz sektora instytucjonalnej opieki medycznej i pielęgniarskiej (16). Jak wynika z raportu Polska 2030, w naszym kraju wciąż dominuje rodzinny model opieki, należy jednak oczekiwać wzrostu zaangażowania podmiotów pozarodzinnych, gdyż coraz wyraźniej zarysowuje się zjawisko spadku zaangażowania rodziny w opiekę nad osobami starszymi i włączanie w to zadanie innych podmiotów (defamilizacja opieki) (17). Podstawą rodzinnego modelu opieki nad osobami starszymi były silne struktury rodzinne i tradycyjny podział obowiązków, w którym zadania opieki nad starszymi przypisywano kobietom. Defamilizacja opieki przebiega w różny sposób w zależności od panujących warunków społeczno-gospodarczych, pozostając jednocześnie pod wpływem przemian kulturowych (18).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Gruenberg EM: The Failure of success. Milbank Memorial Fund Quarterly 1977; 55: 3-24. 2. Kramer M: The rising pandemic of mental disorders and associated chronic diseases and disabilities. Acta Psychiatrica Scandinavica 1980; 285 (62): 382-97. 3. Manton KG: Changing concepts of morbidity and mortality in the elderly population. Milbank Memorial Fund Quarterly – Health and Society 1982; 60 (2): 183-244. 4. Olshansky SJ, Ault AB: The Fourth Stage of the Epidemiologic Transition. In: Smeeding TM, Battin MO, Francis LP, Landesman BM, editors. Should Medical Care Be Rationed by Age. 2nd ed. Totowa, New Jersey: Rowman & Littlefield 1987; p. 11-44. 5. Pabiś M, Babik A: Najczęstsze problemy osób w wieku podeszłym na podstawie analizy zespołów geriatrycznych. Medycyna Rodzinna 2007; 3: 62-65. 6. Fries JF: Aging, Natura Heath and Compression of Morbidity. The New England Journal of Medicine 1980; 303: 130-35. 7. Rocznik demograficzny 2008. GUS; 2009. 8. Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2007 roku. GUS 2008. 9. Fihel A, Sokólski M: Bilans demograficzny Polski w roku 2033. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2007. 10. Jagger C et al.: Inequalities in healthy life years in 25 countries of the EU in 2005: a cross-national meta-regression analysis. The Lancet 2008; 372 (9656). 11. Więckowska B: Niedołęstwo starcze w Polsce – oszacowanie ryzyka w oparciu o przeciętne dalsze trwanie życia w poszczególnych fazach niedołęstwa starczego. Materiały konferencyjne. X Zjazd Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Białystok, 16-18 czerwca 2005 roku. 12. Połocka-Molińska M, Kuczma-Napierała J, Kędziora-Kornatowska K: Sylwetka psychofizyczna pacjentów w wieku podeszłym. Materiały konferencyjne. X Zjazd Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Białystok, 16-18 czerwca 2005 roku. 13. Szczerbińska K, Pietryka A: Rozwój geriatrii w krajach europejskich – historia i zasoby (część 1). Gerontologia Polska 2008; 16 (2): 61-73. 14. Szczerbińska K, Pietryka A: Rozwój geriatrii w krajach europejskich – jakość kształcenia i opieki geriatrycznej (część 2). Gerontologia Polska 2008; 16 (3): 137-148. 15. Bień B, Goroszkiewicz H, Wojszel BZ: Poziom niesprawności osób starszych a korzystanie z usług medycznych i pozamedycznych w badaniu EUROFAMCARE. Gerontologia Polska 2008; 16 (2): 101-110. 16. Jurek Ł: Sektor opieki długoterminowej – analiza kosztów. Gerontologia Polska (2007); 15 (4): 111-115. 17. Raport Polska 2030. Wyzwania rozwojowe. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego; 2009. 18. Wóycicka I: Model opieki w Polsce. [W:] Kotowska IE (red.): Strukturalne i kulturowe uwarunkowania aktywności zawodowej kobiet w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2009. 19. Wojtyniak B, Goryński B (red.): Sytuacja zdrowotna mieszkańców Polski. Warszawa, PZH 2008. 20. Derejczyk J et al.: Gerontologia i geriatria w Polsce na tle Europy – czy należy inwestować w ich rozwój w naszym kraju. Gerontologia Polska 2008; 16 (3): 149-159. 21. Szczerbińska K: Wybrane modele opieki geriatrycznej na świecie. Służba Zdrowia 2000; 61-64: 2954-2957. 22. Derkacz M: Złowrogie cienie farmakoterapii. Gazeta Lekarska 2009; 3. http://www.gazetalekarska.pl/xml/nil/gazeta/numery/n2009/n200903/n20090315. 23. Łuszczyna W: Interakcje leków: niedoceniany problem. Materiały konferencyjne. 5 października 2006. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. www.urpl.gov.pl/lek_bezpieczny/INTERAKCJE_LEKOW_drLuszczyna.pdf. 24. Balcer N et al.: Farmakoterapia geriatryczna wyzwaniem dla opieki farmaceutycznej. Farmacja Polska 2005; 61 (14): 647-652. 25. Rajska-Neumann A, Wieczorowska-Tobis K: Polipragmazja u starszego pacjenta jako potencjalne źródło niekorzystnych interakcji międzylekowych – opis przypadku. Geriatria Polska 2006; 2 (1): 80-82. 26. Rajska-Neumann A, Wieczorowska-Tobis K: Niekontrolowane pobieranie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) przez starszych pacjentów – badania ankietowe. Geriatria Polska 2005; 1 (3): 7-11. 27. Rajska-Neumann A, Wieczorowska-Tobis K: Wielolekowość u starszych mieszkańców Poznania. Materiały konferencyjne. X Zjazd Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Białystok, 16-18 czerwca 2005 roku. 28. Rajska-Neumann A, Wieczorowska-Tobis K. Wielolekowość u starszych mieszkańców Poznania. Gerontologia Polska 2004; 12 (4): 201-204. 29. Rajska-Neumann A, Grześkowiak E, Wieczorowska-Tobis K: Potencjalne błędy farmakoterapii geriatrycznej wyzwaniem dla opieki farmaceutycznej. Materiały konferencyjne. X Zjazd Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Białystok, 16-18 czerwca 2005 roku. 30. Simon M, Cielecka-Piontek J: Koszty ponoszone przez osoby starsze na zakup preparatów farmaceutycznych. Materiały konferencyjne. X Zjazd Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Białystok, 16-18 czerwca 2005 roku. 31. http://polsenior.iimcb.gov.pl/
