© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2007, s. 103-106
*Leszek Wdowiak1, Beata Pawka2, Jolanta Szymańska3
Pierwsza wizyta dzieci lubelskich u stomatologa
The Lublin children´s first visit at the dentist´s
1Instytut Medycyny Wsi w Lublinie
Dyrektor Instytutu: prof. zw. dr hab. n. med. Leszek Wdowiak
2Zakład Statystyki Medycznej, Polityki Zdrowotnej i Kontroli Lubelskiego Centrum Zdrowia Publicznego
Kierownik Zakładu: dr n. med. Beata Pawka
3Katedra i Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego Akademii Medycznej w Lublinie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Maria Mielnik-Błaszczak
WSTĘP
Przebieg pierwszej wizyty dziecka u stomatologa i pierwsze doświadczenia wyniesione z gabinetu przez dziecko, mają istotny wpływ na jego postawę wobec leczenia stomatologicznego w późniejszym życiu. Pierwsza wizyta powinna mieć charakter adaptacyjny i profilaktyczny, a jej powodem nie może być stan chorobowy lub ból. Rozpoczyna się na niej stopniowe budowanie relacji lekarz-dziecko-rodzic/opiekun. Lekarz stomatolog wykorzystując swoje kompetencje – wiedzę dotyczącą poszczególnych etapów rozwoju fizycznego, psychicznego, emocjonalnego, społecznego i zdolności poznawczych dziecka oraz swoje doświadczenie w zakresie postępowania z małym pacjentem, nakierowany jest na nawiązanie z nim kontaktu. Na kolejnych wizytach modeluje się zachowania dziecka, a punktem odniesienia ma być dobra współpraca i pozytywne nastawienia dziecka do zabiegów stomatologicznych (1, 2).
Celem pracy była ocena wieku dzieci i powodu zgłoszenia się na pierwszą wizytę u stomatologa oraz wpływu wybranych czynników socjodemograficznych.
MATERIAŁ I METODA
Badaniem ankietowym objęto 414 rodziców dzieci 12-letnich, uczniów szkół podstawowych miasta Lublina. Dobór szkół miał losowy charakter. Kwestionariusz ankiety dla rodziców zawierał pytania dotyczące wieku dziecka i powodu pierwszej wizyty u stomatologa, a także wieku i wykształcenia rodziców (opiekunów). Uzyskane informacje zostały poddane analizie statystycznej z użyciem odpowiedniego programu opartego na procedurach systemu statystycznego SPSS/PC.
Dokonano podziału ankietowanych rodziców na trzy grupy wiekowe: rodzice do 35 roku życia – grupę tę tworzyło 17,87% matek i 7,49% ojców; rodzice pomiędzy 36 a 45 rokiem życia – 58,94% matek i 61,11% ojców; rodzice powyżej 45 roku życia – 23,19% matek i 31,40% ojców.
Grupa rodziców objętych badaniem była zróżnicowana pod względem wykształcenia i statusu materialnego. Wykształcenie średnie lub wyższe posiadało 79,47% matek i 71,98% ojców, natomiast wykształcenie podstawowe lub zawodowe – 20,53% matek i 28,02% ojców.
WYNIKI
Rodzice najczęściej podawali, że dziecko było na pierwszej wizycie u stomatologa przed 4 rokiem życia – 32,13% oraz w czwartym roku życia – 28,74%. Zdecydowanie rzadziej pierwsza wizyta miała miejsce w piątym – 15,94%, szóstym – 13,77% lub po szóstym roku życia – 9,42% (ryc. 1).
Ryc. 1. Wiek dziecka podczas pierwszej wizyty u stomatologa.
Przeprowadzona analiza statystyczna nie wykazała zależności pomiędzy wiekiem rodziców a wiekiem dziecka podczas pierwszej wizyty u stomatologa. Natomiast istotnie statystycznie częściej (ponad dwukrotnie) zgłaszali się do stomatologa z dzieckiem przed ukończeniem przez nie czwartego roku życia, matki i ojcowie lepiej wykształceni (37,08% i 37,25%) w porównaniu z rodzicami gorzej wykształconymi (matki – 12,94%, ojcowie – 18,97%). Ponadto częściej na pierwszą wizytę do gabinetu stomatologicznego po ukończeniu 6 roku życia zgłaszały się dzieci rodziców z wykształceniem podstawowym lub zawodowym w porównaniu z dziećmi rodziców z wykształceniem średnim lub wyższym.
Wśród powodów pierwszej wizyty u stomatologa rodzice najczęściej podawali badanie kontrolne – 193 osoby (46,62%) i zauważoną próchnicę zębów – 73 osoby (17,63%). W następnej kolejności powodem było lakowanie zębów szóstych – 60 osób (14,49%), ból zęba – 57 osób (13,77%) i wystąpienie stanu zapalnego – ropień – 9 osób (2,17%). 22 rodziców (5,32%) nie potrafiło podać powodu pierwszej wizyty (ryc. 2).
Ryc. 2. Powód pierwszej wizyty dziecka u stomatologa.
DYSKUSJA
Zaleca się, aby pierwsza wizyta dziecka u stomatologa odbyła się około pierwszego roku życia, po ukazaniu się pierwszych zębów mlecznych (3). Podczas tej wizyty ocenia się rozwój i stan zdrowia narządu żucia dziecka i przeprowadza edukację rodzica/opiekuna w zakresie profilaktyki próchnicy, ze szczególnym uwzględnieniem higieny jamy ustnej dziecka i porad dietetycznych. Wizyta adaptacyjna powinna mieć miejsce nie później niż do 3 roku życia. Najlepiej jest gdy podczas wizyty możliwe jest poznanie przez dziecko miejsca, osób i czynności, które związane są z opieką stomatologiczną, ale bez wpływu dodatkowych czynników obciążających jego psychikę. Dodatkowym obciążeniem jest niewątpliwie ból odczuwany przed wizytą, jak i w trakcie przeprowadzania zabiegu leczniczego. Bolesność zabiegu jest dla dzieci czynnikiem najbardziej stresującym (4). Kontynuacją wizyty adaptacyjnej powinny być późniejsze wizyty kontrolne co 3 miesiące, które pozwalają na budowanie udanego związku terapeutycznego (5).
Wyniki obecnych badań wskazują, że ankietowani rodzice nieco wcześniej prowadzili dziecko na pierwszą wizytę do stomatologa niż to miało miejsce na początku lat dziewięćdziesiątych wśród dzieci lubelskich (6). Około 1/3 dzieci przed ukończeniem czwartego roku życia była na pierwszej wizycie u stomatologa, co stanowi wyższy odsetek w porównaniu z przytoczonymi powyżej badaniami, w których dzieci poniżej czwartego roku życia stanowiły 19,04% ogółu badanej populacji. Podobnie kształtowała się sytuacja dzieci 4-letnich – z obecnych badań wynika, że była to grupa 28,74% wobec 26,6% w latach poprzednich. Zgodnie z wynikami obecnych badań uległ również zmniejszeniu odsetek dzieci starszych, 5-latków zgłaszających się na pierwszą wizytę – 15,94% wobec 24,7% w latach poprzednich, podobnie jak i 6-latków – 13,7% wobec 17,3% w latach poprzednich. Potwierdza to pewną korzystną tendencję. Niepokojące jest jednak to, że 9,42% ogółu zgłaszających się na pierwszą wizytę u stomatologa dzieci ankietowanych rodziców stanowiły te, które ukończyły 6 rok życia. Był to zdecydowanie wyższy odsetek niż w przytoczonych badaniach ankietowych rodziców dzieci z oddziałów zerowych z Lublina, gdzie dzieci 7-letnie stanowiły 1,5% ogółu populacji.
Z badań ogólnopolskich obejmujących 15 województw wynika, że aż 61,5% dzieci w wieku 3 lat nigdy nie było u stomatologa, chociaż około 77% matek tych dzieci wie o regularnych kontrolach u stomatologa jako o sposobie zapobiegania próchnicy (7).
Z badań własnych wynika, że wyższy poziom wykształcenia rodziców ma wpływ na wcześniejsze zgłaszanie się z dzieckiem na pierwszą wizytę u stomatologa. Wydaje się, że wraz ze wzrostem zasobu wiedzy ogólnej wzrasta świadomość prozdrowotna. Taką prawidłowość stwierdzono w badaniach ogólnopolskich (7). Wykazano, że matki z wyższym wykształceniem posiadają świadomość zdrowotną na wyższym poziomie, co z kolei wiąże się z lepszym stanem zdrowia jamy ustnej ich dzieci. Korelacja między świadomością zdrowotną matek a stanem zdrowia jamy ustnej ich dzieci, wyrażonym wartością dmft, charakteryzowała się wysoką zależnością. Dzieci matek, których wiedza była na niskim poziomie, miały wyższą średnią wartość dmft niż dzieci matek o wysokiej świadomości. Potwierdzają to również badania zagraniczne (8).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Gorczyński M.: Pierwsze wizyty dziecka w gabinecie. Mag. Stomatol., 1997; 7(1): 26-32. 2. Szpringer-Nodzak M.: Adaptacja dziecka w gabinecie stomatologicznym. Czas Stomatol., 1991; 44(5): 376-378. 3. Szpringer-Nodzak M., i wsp.: Problem zapobiegania próchnicy wczesnej u dzieci. Prz. Stomatol. Wieku Rozw., 1995; 2: 4-7. 4. Borysewicz-Lewicka M., i wsp.: Stres i mechanizm radzenia sobie ze stresem w sytuacji zabiegu stomatologicznego u dzieci. Stomatol. Współcz., 2001; 8(1): 41-44. 5. Tanasiewicz M.M., Zymcha-Rusek M.: Lekarz dentysta i jego pacjent - budowanie udanego związku terapeutycznego. Mag. Stomatol., 2004; 7-8: 24-28. 6. Szymańska J., i wsp.: Pierwsza wizyta dziecka u stomatologa w świetle badań ankietowych przeprowadzonych wśród rodziców. W: Materiały Naukowe -VI Ogólnopolski Zjazd Sekcji Stomatologii Dziecięcej PTS, Kazimierz Dolny 4-7.06.1992. p. 138-140. 7. Wierzbicka M., i wsp.: Świadomość i zachowania zdrowotne matek małych dzieci w Polsce z początkiem nowego tysiąclecia. Stomatol. Współcz., 2003; 10(4): 8-12. 8. Williams N.J., et al.: The relationship between socio-demographic characteristics and dental knowledge and attitudes of parents with young children. Br. Dent. J., 2002; 193(11): 651-654. 9. Szczepańska J., i wsp.: Zachowania prozdrowotne i wiedza na temat profilaktyki próchnicy kobiet ciężarnych z regionu łódzkiego. Porad. Stomatol., 2005; 5: 4-8. 10. Czajkowski J.: Świadomość profilaktyczna próchnicy u kobiet po 28 tygodniu ciąży. Prz. Stomatol. Wieku Rozw., 2001; 3/4: 113-116. 11. Wilk-Sieczak B., i wsp.: Lęk matek przed leczeniem stomatologicznym i przyczyna pierwszej wizyty dziecka a czynniki prognozowania negatywnej postawy dziecka w wieku przedszkolnym podczas leczenia stomatologicznego. Dent. Med. Probl., 2005; 42(1): 77-82. 12. Grymek-Marciniak A.,Wilk-Sieczak.: Zapobieganie próchnicy u dzieci w wieku do lat trzech. Mag. Stomatol., 2001, 7-8: 48-52. 13. Szczepańska J.: Występowanie próchnicy w siekaczach górnych a terminy wyrzynania zębów mlecznych. Czas Stomatol., 1993; 46(1): 1-5. 14. Szpringer-Nodzak M.: Specyfika przebiegu procesu próchnicowego w zębach dziecięcych. Czas Stomatol 1991; 44(6): 475-478. 15. Zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie pediatrii oraz Konsultanta Krajowego w dziedzinie stomatologii dziecięcej. Warszawa 2000. 16. Wierzbicka M., i wsp.: Ogólnokrajowy Monitoring Jamy Ustnej i Jego Uwarunkowań. Warszawa, Łódź; Ministerstwo Zdrowia, Zakład Stomatologii Zachowawczej AM w Warszawie, Katedra Higieny i Epidemiologii AM w Łodzi, 2002. 17. Iwanicka-Frankowska E., i wsp.: Ocena stanu zdrowotnego uzębienia dzieci w wieku przedszkolnym w Warszawie. Nowa Stomatol., 2003; 8(3): 125-128. 18. Proc P., Filipińska-Skąpska R.: Ocena stanu uzębienia oraz stomatologicznych potrzeb leczniczych dzieci łódzkich do lat 5. Nowa Stomatol., 2003; 8(4): 185-189.
