© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2007, s. 120-124
*Marta Tanasiewicz1, Małgorzata Górnik-Durose2, Joanna Mateusiak2, Teresa Sikora2, Jacek Bednarski3, Patrycja Rudnicka4, Ewa Gwozdecka2, Ewa Wojtyna2
Psychologiczne aspekty satysfakcjonującej współpracy dentysty z pacjentem
„Jaki musiałby być dentysta, którego polecił(a)byś swojemu przyjacielowi?”
Psychological aspects of dentist-patient relationship. What kind of a dentist would you recommend to a friend of yours?
1Katedra i Zakład Materiałoznawstwa i Propedeutyki Stomatologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Rajmund Orlicki
2Zakład Psychologii Zdrowia, Instytut Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Kierownik Zakładu: dr hab. hum. Małgorzata Górnik-Durose
3Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Stomatologii Zachowawczej z Endodoncją Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach
Opiekun Koła: dr med. Beata Wierucka-Młynarczyk
4Katedra Psychologii Pracy i Organizacji, Instytut Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. hum. Zofia Ratajczak
Wstęp
Przekształcenia, jakie dokonały się na rynku usług medycznych spowodowały wzrost zapotrzebowania na fachową opiekę stomatologiczną. Zapotrzebowania nie wynikają tylko z problemów zdrowotnych pacjenta, ale też w znacznej mierze z obowiązującego standardu kulturowego, rosnących możliwości technologicznych, a także z ogólnodostępnych informacji o sposobach postępowania, które wzbudzone przez ów standard potrzeby pozwolą zaspokoić. Jeśli w tym kontekście umiejscowi się relację pacjent – dentysta, nasuwa się pytanie o czynniki warunkujące satysfakcję z tejże relacji, satysfakcję zarówno pacjenta, jak i dentysty.
Co mogą wzajemnie zrobić dla siebie dentysta i pacjent, by wspomóc się w doświadczaniu satysfakcji ze współpracy podczas i po zabiegu? Czy wystarczy, że dentysta będzie rzetelnie, zgodnie z posiadaną wiedzą i wykorzystywaniem manualnych umiejętności oraz posiadanego sprzętu wykonywał swoje zawodowe obowiązki? Czy wystarczy, jeśli pacjent będzie przyjmować sugestie dentysty i stosować się do jego zaleceń? Zdrowy rozsądek nakazuje wierzyć, że to wystarczy. Ale w naukach społecznych oraz ekonomicznych przyjmuje się, że zachowanie człowieka, a więc także doświadczanie przez niego satysfakcji, nie jest wytłumaczalne jedynie przy posługiwaniu się racjonalnymi regułami wnioskowania (1). Trzeba odwołać się do teorii rozważanej na gruncie wspomnianych dziedzin nauki, by zoptymalizować doświadczanie wspomnianej satysfakcji przez obydwie strony relacji: lekarza i pacjenta. Niezadowolenie którejkolwiek ze stron może stać się powodem gorszego funkcjonowania nie tylko tejże strony, ale i partnera relacji. Niezadowolony pacjent może stać się powodem pogorszenia funkcjonowania psychicznego i ekonomicznego dentysty, jeśli da upust swojemu niezadowoleniu i zacznie informować o nim innych. Niezadowolony z reakcji pacjenta dentysta może nieświadomie, w sposób niezamierzony i niekontrolowany, kontynuować leczenie z mniejszą uwagą czy nawet ze stratą dla pacjenta odmówić kontynuowania leczenia osobiście. Warto zastanowić się co może wpływać na maksymalizowanie szansy odczuwania satysfakcji przez dentystów i ich pacjentów. W badaniach z zakresu psychologii ekonomicznej zwraca się uwagę na doświadczanie satysfakcji przez konsumentów w sytuacji, kiedy efekt dorównuje a najlepiej przewyższa poprzednie oczekiwania (2). Wypada zatem zacząć od rozpoznania oczekiwań pacjentów gabinetów dentystycznych. Zanim skonkretyzujemy wspomniane oczekiwania, odwołajmy się do psychologicznych mechanizmów generujących je. Oczekiwania odnośnie konkretnego wydarzenia, sytuacji, produktu są pochodną wiedzy na jego temat. Wiedza ta przyjmuje w umyśle (tu: pacjenta) postać tzw. schematów i skryptów poznawczych tj. głównych, najczęściej pojawiających się cech bądź „aktów zachowania”(3, 4). I tak, pacjent może swoją wiedzę teoretyczną i doświadczenie wyniesione z dotychczasowych wizyt u dentysty przekształcić we wspomniany schemat „dentysty w ogóle”, „dobrego dentysty”, „złego dentysty” itp. Przebieg wizyty w gabinecie dentystycznym znajduje zaś odzwierciedlenie w umyśle w postaci zakodowanego ciągu wyróżnionych „aktów” skryptu poznawczego: np. „umówienie się na wizytę”, „wejście do poczekalni”, „powitanie przez personel”, „oczekiwanie na wejście do gabinetu”, „siadanie w fotelu” itd. Analogicznie do schematu, skrypty również podlegają oceniającym modyfikacjom tzn. pacjent dysponuje skryptem „satysfakcjonująca wizyta u dentysty” czy „niesatysfakcjonująca” (3, 4). Jeśli więc satysfakcja jest pochodną oczekiwań, konieczne jest zdiagnozowanie ich, by móc wyjść im naprzeciw.
Materiał i metody
Na gruncie polskim wyniki próby takiej diagnozy w odniesieniu do pacjentów przedstawia poniższe zestawienie, będące odpowiedzią badanych na pytanie: „Jaki musiałby być dentysta, którego polecił(a)byś swojemu przyjacielowi?” Pytanie miało charakter otwarty i jego celem miało być uruchomienie zarówno w umysłach pacjentów jak i dentystów wskaźników istotnych dla opisu idealnego dentysty oraz sytuacji leczenia dentystycznego, a następnie porównanie odpowiedzi badanych z obu grup. W badaniu uczestniczyło 70 osób korzystających przynajmniej raz w roku z usług gabinetów dentystycznych oraz 37 dentystów o zróżnicowanym stażu pracy. Charakterystyka demograficzna pacjentów i dentystów została przedstawiona w tabeli 1.
Tabela 1. Charakterystyka demograficzna badanych uczestniczących w ankiecie.
| Pacjenci | Dentyści |
N | % | N | % |
Kobieta | 38 | 50,7 | Kobieta | 23 | 62,2 |
Mężczyzna | 37 | 49,3 | Mężczyzna | 14 | 37,8 |
Razem | 75 | 100,0 | Razem | 37 | 100,0 |
Wiek | Wiek |
19-29 | 13 | 17,33 | Poniżej 30 lat | 3 | 8,2 |
30-39 lat | 22 | 29,33 | 31-35 lat | 15 | 40,5 |
40-49 lat | 19 | 25,33 | 36-45 lat | 7 | 18,9 |
50-59 lat | 15 | 20,0 | 46-55 lat | 7 | 18,9 |
60-71 | 6 | 8,0 | 56-65 lat | 5 | 13,5 |
Razem | 75 | 100,0 | Razem | 37 | 100,0 |
Wykształcenie | Specjalizacja |
Podstawowe | 1 | 1,3 | Tak | 18 | 48,7 |
Zasadn. zawodowe | 22 | 29,3 |
Średnie | 21 | 28,0 | Nie | 19 | 51,3 |
Wyższe | 30 | 40,0 |
Razem | 83 | 100,0 | Razem | 37 | 100,0 |
Grupa pacjentów była zrównoważona pod względem płci. Najliczniej reprezentowany był przedział wiekowy 30-39 lat (29,33%) i 40-49 lat (25,33%). Najmniejszy odsetek wśród uczestników ankiet stanowiły osoby starsze (8% badanych). Najwięcej osób miało wykształcenie wyższe (40%), osoby z wykształceniem średnim i zasadniczym zawodowym stanowiły odpowiednio 28% i 29,3% badanych. W ankiecie wzięło udział 37 dentystów, z których większość stanowiły kobiety (62,2%). 48,7% badanych nie ukończyło 36 roku życia. 48,7% dentystów posiadało specjalizację.
Wyniki
Na podstawie wypowiedzi badanych utworzono kilkanaście kategorii, do których zaklasyfikowano poszczególne wypowiedzi osób biorących udział w ankiecie – zarówno dentystów, jak i pacjentów (tab. 2). Kategorie odnoszą się do różnorodnych elementów sytuacji leczenia dentystycznego – od dyspozycji osobowościowych dentysty, jego umiejętności zawodowych, poprzez dbałość o urządzenie gabinetu, po ceny oferowanych usług czy cechy wyglądu zewnętrznego.
Tabela 2. Kategorie, do których najczęściej odwoływali się badani opisując dentystę i sytuację leczenia dentystycznego.
Kategorie opisujące sytuację leczenia dentystycznego | OPIS CECH SKŁADAJĄCYCH SIE NA DANĄ KATEGORIE (język i słownictwo cytowane bez zmian) |
Fachowość | właściwa diagnoza, plomby nie wypadają, nie są potrzebne poprawki, nie ma niedoróbek, nie popełnia błędów, dobrze wykonana usługa, polecany przez innych |
Sprawność manualna | delikatny |
Rzetelność | przyjmowanie pacjentów o ustalonej godzinie, dokładność, drobiazgowość w wykonywaniu usługi |
Uczciwość | nie proponuje zbędnych zabiegów, nie naciąga, celowo nie przedłuża leczenia |
Reagowanie na ból pacjenta | respekt progu bólowego pacjenta, reagowanie na ból pacjenta |
Gabinet | nowy sprzęt (bez śladów zużycia), czysty gabinet, bez zapachów dentystycznych, dobrze izolowany, miła atmosfera (jasne kolory, muzyka, czasopisma w poczekalni) |
Dobra komunikacja | dostosowanie wypowiedzi do możliwości zrozumienia ich przez pacjenta, informowanie na bieżąco o podejmowanych działaniach, informowanie o konsekwencjach, komunikatywny |
Podnoszenie kwalifikacji | dyplomy, certyfikaty, na bieżąco śledzi nowości, stosuje nowoczesne metody leczenia, dokształca się |
Doświadczenie | umiejętność poradzenia sobie z trudnymi przypadkami (związane ze stażem pracy, ilością przyjętych pacjentów) |
Wygląd zewnętrzny | czysty, zadbany, ładny/przystojny, atrakcyjny |
Podmiotowe traktowanie pacjenta | zauważanie pacjenta, opieka w poczekalni, zainteresowanie dentysty sprawami pozamedycznymi, nie wzbudzanie w pacjencie poczucia winy, wstydu, nie krytykowanie pacjenta, respektowanie poczucia godności/estetyki u pacjenta, empatia |
Walory osobowe | miły, sympatyczny, pogodny, z poczuciem humoru, wzbudzający zaufanie, spokojny, zrównoważony, cierpliwy, kontaktowy, łagodny, lubi ludzi |
Zaradność finansowa | zaradny finansowo, dobrze zarabia |
Profilaktyka | kontrola, informowanie o zabiegach pofilaktycznych/zabezpieczających, edukacja, instruktaż |
Niskie koszty leczenia | |
Współpraca z zespołem | |
Samodzielność | |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Alford B.L.: The Role of Affect in Consumer Satisfaction Judgments of Credence-based Services. J. Business Res., 1996; 37: 71-84. 2. Aronson E., et al.: Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań: Zysk i S-ka; 1997. 24. 3. Falkowski A., Tyszka T.: Psychologia zachowań konsumenckich. Gdańsk: GWP; 2002. 45. 4. Hall C.S., Lindzey G.: Teorie osobowości. Warszawa: PWN; 1998. 17. 5. Urbanek-Bruchczyńska M., Hędzelek W.: Lęk a relacje interpersonalne w procesie leczenia stomatologicznego. Czasopismo Stomatol. 2001; 54, 8: 542-7. 6. Gopalakrishna P., Mummalaneni V.: Influencing Satisfaction for Dental Services. J. Health Care Marketing 1993; 13, 1: 16-22. 7. Szatko G., Grzybowski A.: Formalna dostępność a rzeczywista osiągalność opieki stomatologicznej w Polsce - bariery osiągalności. Przegląd Stomatologii Wieku Rozwojowego 2000; 2-4: 18-25. 8. Waliszewski M.: Restoring dentate appearance: A literature review for modern complete denture esthetics. Journal Prost. Dent., 2005; 93, 4: 386-94. 9. Miller S.M.: To see or not to see: Cognitive informational styles in the coping process. [w]: M. Rosenbaum (Wyd.). Learned resourcefulness: On coping skills, self regulation, and adaptive behavior. Springer; New York: 1990. 47-49.