© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2005, s. 187-191
Piotr Wychowański, Andrzej Wojtowicz, Emil Kalinowski, Krzysztof Kukuła, Dariusz Krzywicki, Bartosz Marczyński
Występowanie zębów dodatkowych i nadliczbowych u pacjentów Zakładu Chirurgii Stomatologicznej IS AM w Warszawie – opracowanie epidemiologiczne
The incidence of additional and supernumerary teeth in patients of Department of Dental Surgery Medical Academy of Warsaw – epidemiological study
Zakład Chirurgii Stomatologicznej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik: doc. dr hab. n. med. Andrzej Wojtowicz
Zaburzenia ilościowe zębów stanowią istotny problem współczesnej stomatologii. Mogą one występować w postaci zwiększenia ( hyperdontia), bądź zmniejszenia ( ano-, oligo-, hypodontia) liczby zębów u danego osobnika. Występowanie nadmiernej liczby zębów możemy obserwować zarówno w uzębieniu mlecznym, jak i stałym. Stan ten objawia się zniekształceniami morfologicznymi układu stomatognatycznego, skutkującymi często wtórnie pojawieniem się zaburzeń funkcjonalnych. Istotny jest fakt możliwości rozwoju na tym podłożu stanów zapalnych, resorpcji tkanki kostnej i/lub korzeni zębów, torbieli a nawet guzów zębopochodnych. Ważne dla pacjenta stają się problemy ortodontyczne oraz estetyczne wynikające z rozwoju nadliczbowości zębów (1, 2, 3, 4).
Brak ujednolicenia schematów postępowania klinicznego w przypadkach nadliczbowości zębów wynika z rzadkości zjawiska i obecnego stanu wiedzy dotyczącego istoty i specyfiki tej anomalii. Kwestią sporną pozostaje wartość zębów nadliczbowych i dodatkowych występujących u człowieka w planowaniu leczenia stomatologicznego.
Trudności diagnostyczne, na jakie natrafia lekarz badający pacjenta pod kątem ewentualnego występowania zębów nadliczbowych, dotyczą zarówno stwierdzenia ich obecności, lokalizacji, jak i formy anatomopatologicznej. Rozpoznanie nadliczbowości zębów często czyni niezbędnym przeprowadzanie rozległych zabiegów chirurgicznych, niejednokrotnie w warunkach szpitalnych, w bardzo skomplikowanym układzie anatomicznym uzębienia mieszanego rozwijających się kości czaszki twarzowej. Konieczność podjęcia takiego postępowania może skutkować utratą żywotności, bądź ekstrakcją zęba prawidłowego, powstaniem ubytków kostnych, czy nawet zaburzeniami kształtowania się kości w okresie rozwojowym. Pewnym ograniczeniem diagnostycznym staje się fakt częstego zatrzymania zębów nadliczbowych i/lub dodatkowych. Wykrycie ich wymaga wówczas posługiwania się klinicznymi objawami pośrednimi, takimi jak: zaburzenia ustawienia i erupcji zębów, zniekształcenia kostne, dolegliwości bólowe, czy rozwój stanów zapalnych (5, 6, 7, 8).
Istniejące przypadki klinicznie bezobjawowego rozwoju nadliczbowości skłaniają do oceny zasadności prowadzenia przeglądowych badań radiologicznych.
W dostępnym piśmiennictwie istnieją znaczne rozbieżności, co do częstości oraz miejsca występowania nadliczbowości zębów u ludzi (6, 9, 10, 11, 12, 13). Wynikają one z przemieszczeń tkankowych w obrębie rozwijającego się układu stomatognatycznego oraz różnic przyjętych kryteriów wyboru grupy badanej. Te ostatnie natomiast różnicują się nie tylko w zależności od przynależności etnicznej, ale są zależne od wieku. W przeciwieństwie do hipodoncji, gdzie stwierdzenie braku zęba bądź jego zawiązka, jest od danego momentu rozwojowego cechą stałą dla danego osobnika, nadliczbowość zębów może pojawiać się w późnych okresach odontogenezy odbiegających od norm rozwojowych zębów prawidłowych. Czynnikiem uniemożliwiającym postawienie prawidłowego rozpoznania często są: wymiana uzębienia mlecznego czy pominięte w wywiadzie wczesne ekstrakcje zębów.
Cel pracy
Badanie miało na celu określenie:
1. Częstości występowania nadliczbowości zębów w badanej grupie osób populacji polskiej.
2. Rozpiętości wiekowej pacjentów, u których doszło do wykształcenia się zębów nadliczbowych i/lub dodatkowych oraz wieku, w którym anomalia ta występowała najczęściej.
3. Występowania nadliczbowości zębów w zależności od płci, wieku i lokalizacji anatomicznej.
4. Stopnia wyrznięcia zębów nadliczbowych i dodatkowych stwierdzonego w momencie ich wykrycia.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono u pacjentów leczonych ambulatoryjnie w Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej, Katedry Chirurgii Szczękowo-Twarzowej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie w latach 1995-2002. W każdym przypadku przeprowadzono szczegółowy wywiad miejscowy i ogólny. Następnie wykonywano badanie kliniczne w świetle sztucznym za pomocą lusterka i zgłębnika. W niektórych przypadkach zlecano także kontrolne badania rentgenowskie pantomograficzne bądź wewnątrzustne, zależnie od stwierdzonych wskazań. Na podstawie takiego postępowania stawiano rozpoznanie i planowano dalsze postępowanie kliniczne. Obejmowało ono, zależnie od rodzaju patologii, leczenie chirurgiczne, obserwacje i postępowanie zachowawcze, bądź leczenie wielospecjalistyczne.
Powyższej procedurze poddano 62 218 pacjentów. Wśród badanych było 33 510 osób płci żeńskiej i 28 708 osób płci męskiej. Stanowi to odpowiednio 53,86% i 46,14% badanej grupy. Wiek osób objętych badaniem wahał się od 5 miesięcy do 93 lat i wykazywał tylko nieznaczne różnice w zależności od płci. Dla płci żeńskiej zawierał się pomiędzy 5 miesiącem życia a 93 rokiem życia, zaś dla płci męskiej pomiędzy 6 miesiącem życia a 89 rokiem życia. Średni wiek badanych osób wynosił 34,6 lat. Dla płci żeńskiej był nieznacznie wyższy niż dla płci męskiej i wynosił odpowiednio 36,4 i 32,5 roku. Strukturę płci i wieku badanej populacji przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Struktura płci i wieku osób badanych.
| | Liczba badanych osób | Udział procentowy badanych osób (%) | Zakres wieku badanych osób w latach | Średni wiek badanych osób w latach |
| Ogółem | 62 218 | 100 | 5/12-93 | 34,6 |
| Płeć żeńska | 33 510 | 53,86 | 5/12-93 | 36,4 |
| Płeć męska | 28 708 | 46,14 | 6/12-89 | 32,5 |
Wyniki
Wśród 62 218 zbadanych pacjentów było 137 osób z nadliczbowością zębów, co oznacza występowanie nadliczbowości w przebadanej populacji równe 0,22%. W grupie wiekowej 5-25 lat obejmującej 11052 pacjentów, czyli zaledwie 17,76% badanych, stwierdzono 128 przypadków z nadliczbowością, a określona w tej grupie częstość występowania opisanej anomalii wyniosła 1,16%. W tym przedziale wiekowym częstość występowania zębów nadliczbowych i dodatkowych była 5,27 raza większa niż w całej grupie badanej (tab. 2).
Tabela 2. Częstość występowania nadliczbowości zębów w zależności od doboru grupy wiekowej.
| Grupa wiekowa | Liczba badanych osób | Liczba osób ze stwierdzoną nadliczbowością | Udział procentowy osób z nadliczbowością |
| Ogółem | 62 218 | 137 | 0,22% |
| 5-25 lat | 11 052 | 128 | 1,16% |
Łączna liczba wykrytych zębów nadliczbowych i dodatkowych wynosiła 172. Oznacza to, iż średnia liczba zębów dodatkowych czy nadliczbowych u jednej osoby ze stwierdzoną nadliczbowością wynosiła 1,26. Wśród osób, u których stwierdzono wyrznięcie zębów ponadnormatywnych nadliczbowość miała charakter pojedynczy. W przypadkach stwierdzenia zatrzymania zębów nadliczbowych, czy dodatkowych nadliczbowość miała charakter od pojedynczego po mnogi przekraczający nawet i o 8 zębów prawidłową formułę zębową.
Wśród badanych ze stwierdzoną nadliczbowością było 66 osób płci żeńskiej i 71 osób płci męskiej, co stanowi odpowiednio 48,2% i 51,8% osób ze wzmiankowaną patologią (ryc. 1).
Ryc. 1. Udział procentowy osób ze stwierdzoną nadliczbowością zębów. Podział według płci.
Wiek pacjentów, u których wykryto nadliczbowość zębów wahał się od 6 do 69 lat. Pomimo podobnego zakresu wiekowego występowania nadliczbowości u kobiet i u mężczyzn wynoszącego odpowiednio 6-67 lat i 6-69 lat, średnia wieku kobiet z nadliczbowością jest wyraźnie wyższa niż średnia wieku mężczyzn i wyliczona została odpowiednio na 17,52 dla kobiet i 13,2 dla mężczyzn (ryc. 2).
Ryc. 2. Średnia wieku osób z wykrytą nadliczbowością zębów z uwzględnieniem płci.
Zębów zakwalifikowanych jako nadliczbowe stwierdzono 65, co stanowiło 37,79% wykrytych nadliczbowości. Jako zęby dodatkowe określono 107 zębów, co stanowiło 62,21% wszystkich ponadnormatywnych zębów.
Wśród wykrytych zębów nadliczbowych i dodatkowych 10 było wyrzniętych, zaś 162 – zatrzymanych. Stanowiło to odpowiednio 5,81% i 94,19% przebadanego materiału.
Pacjentów z wyrzniętymi zębami nadliczbowymi i/lub dodatkowymi było 10, co stanowi 7,3% osób z nadliczbowością w naszym badaniu. Pacjentów ze stwierdzonymi zatrzymanymi zębami dodatkowymi i/lub nadliczbowymi było 127, co stanowi 92,7% przypadków (ryc. 3).
Ryc. 3. Procentowy udział pacjentów z zatrzymanymi i wyrzniętymi zębami nadliczbowymi.
Chorzy ci wymagali wykonania 134 zabiegów chirurgicznego usunięcia zębów. Przeprowadzone one zostały w warunkach ambulatoryjnych w znieczuleniu miejscowym. Liczba ta wśród wykonanych w tym czasie w Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej IS AM w Warszawie 6871 zabiegów operacyjnych stanowi 1,9% wszystkich zabiegów operacyjnych.
Najwięcej zębów nadliczbowych i dodatkowych występowało w przednim odcinku szczęki. W okolicy tej stwierdzono 112 ze wszystkich wykrytych 172 zębów nadliczbowych i dodatkowych. Stanowi to aż 65,1% zębów nadmiarowych wykrytych we wszystkich lokalizacjach. Należy podkreślić, że nie wliczono tu przypadków nadliczbowych czy dodatkowych kłów. Włączenie tej grupy zębów do anomalii przedniego odcinka szczęki zwiększa liczbę występowania jej do 119 a zatem do 69,19%.
Jeżeli za kryterium przyjąć rodzaj występujących zębów nadliczbowych, to wśród zębów nadliczbowych najczęściej występowały siekacze. Stwierdzono 93 zęby nadliczbowe i dodatkowe w tej grupie u 69 pacjentów.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Andreasen J.O., et al.: Textbook and color atlas of tooth impactions. Diagnosis, treatment and prevention. Munksgaard Copenhagen January 1997. 2. Anholcer H., Habler-Milewska T.: Rzadki przypadek symetrycznego występowania nadliczbowych zębów mlecznych. Czas. Stomat., 1977, XXX, 12, 1099. 3.Szpringer-Nodzak M.: Stomatologia wieku rozwojowego. PZWL., 1999. 4.Thoma K.H.: Oral Pathology. C.V. Mosby Comp., St. Louis 1944. 5.Hopcraft M.: Multiple supernumerary teeth. Case report. Aust. Dent. J., 1998 Feb., 43, 1, 17-19. 6.Hurlen B., Humerfelt D.: Characteristics of premaxillary hyperdontia. A radiographic study. Acta. Odontol. Scand., 1985 May, 43, 2, 75-81. 7. Juszczyk-Popowska B., i wsp.: Postępowanie chirurgiczne w przypadku niewyrzniętych o czasie górnych stałych siekaczy – omówienie przypadków. Nowa Stomatologia, 3, 1998, 42-48. 8.Koch H., et al.: Indication for surgical removal of supernumerary teeth in the premaxilla. Int. J. Oral. Maxillofac. Surg., 1986 Jun., 15, 3, 273-281. 9.Bodin I., et al.: Hyperdontia I. Frequency and distribution of supernumerary teeth among 21609 patients. Dentomaxillofacial Radiol 7, 15-17, 1978. 10.Humerfelt D., et al.: Hyperdontia in children below four years of age: a radiographic study. ASDC J. Dent. Child., 1985 Mar- Apr., 52, 2, 121-124. 11.Hussein N.N.: A radiographic survey of supernumerary teeth in Malaysian children. Singapore Den. J. 1985 Jul., 10, 1, 13-15. 12.Liu J.F.: Characteristic of premaxillary supernumerary teeth: a survey of 112 cases. ASDC J. Dent. Child., 1995, 62, 4, 262-265. 13.Zilberman Y., et al.: Assessment of 100 children in Jerusalem with supernumerary teeth in the premaxillary region. ASDC J. Dent. Child., 1992 Jan- Feb., 59, 1, 44-47. 14.Huang W.H., et al.: Mesiodens in the primary dentition stage: a radiographic study. ASDC J. Dent. Child., 1992, 59, 3, 186-189. 15.Nazif M.W., et al.: Impacted supernumerary teeth: a survey of 50 cases. J. Am. Dent. Assoc., 106, 201-204, feb. 1983. 16.Pindborg J.J.: Pathology of the dental hard tissues, Copenhagen, Munksgaard, 1970. 17.Polaczek T.: Występowanie nadliczbowości zębów u osób z rozszczepami podniebienia pierwotnego i wtórnego. Czas. Stomat. 1978, XXXI, 7, 666. 18.Rubenstein L.K., et al.: Development of supernumerary premolars in an orthodontic population. Oral. Surg. Oral. Med. Oral. Pathol., 1991 Mar., 71, 3, 392-395. 19.Erisen R., et al.: Mandibular 4 th molar (a case report). Dent. Contemporary Dentistry 1987 Feb., 2, 1, 26-28. 20.Magnuson B.O., Persliden B.: Development and its aberration. Charpter 6 in Pedodontics. A systematic approach. Munksgaard Copenhagen 1981. 21.Treasure P., O´Neill N.M.: Late discovery and location of unerupted supplemental premolars – at what age to screen? Dent. Update 1990 Dec., 17, 10, 431-433. 22.Järvinen S., Lehtinen L.: Supernumerary and congenitally missing primary teeth in Finnish children. Acta Odontol. Scand., 39, 83-86, 1981. 23.Piattelli A., et al.: A case of extreme polydontia. Acta. Stom. Belg., 1986 Jul., 83, 2, 129-132. 24.Strużak-Wysokińska M., i wsp.: Przydatność badania radiologicznego w diagnostyce zębów nadliczbowych. Czas. Stomat., 1989, 42, 1, 8-13.
