© Borgis - Nowa Pediatria 3/2009, s. 70-76
*Wioletta Waksmańska, Halina Woś, Beata Babiarczyk
Analiza BMI (Body Mass Index) 4- i 5-letnich dzieci uczęszczających do przedszkola w odniesieniu do normy rozwojowej regionalnej i globalnej oraz ocena wpływu warunków socjoekonomicznych na stan odżywienia
The analysis BMI (Body Mass Index) 4- and 5-years old children frequenting of the nursery school with reference to the development norm regional and total and the estimation of the influence reserves socio-economic on condition of nourishing
Akademia Techniczno-Humanistyczna, Wydział Nauk o Zdrowiu
Streszczenie
The introduction. In first three years of the life the influence on processes of the growing has a manner of the nutrition. The irregular nutrify makes for overweights or obesities, but also to malnutrition.
Patients and the method. With research one embraced 366 children aged since 36-60 the month of the life. Calculated values BMI one achieved to centile nets of the city of Cracow and centile nets WHO. Analyses of the socio-economic status of the family performed on the ground the questionnaire full by parents.
Results. Among four years´- girls one ascertained at 10.3% the overweight, and 15.8% obesity. In the class of five-year-old- girls with public playschool 15% little the overweight, and 5 it% was obese. In the class of four years´- boys according to centile nets WHO 10 owns underweight, and 1 overweight. Five-year-old- boys have BMI being situated within of the norm. In the class of families of girls exist economically, one ascertained existence of the malnutrition, overweights and obesity. Five-year-old- boys on every economic level of families are developed correctly.
Conclusions. The physical development of examined boys proceeds correctly, instead at girls one notices the tendency to the overweight and obesity. Centile nets BMI total, have lower values from which diagnosed is the overweight, obesity and malnutrition. In families about the economic higher status one ascertained both cases of the overweight and obesity, as and malnutritions.
Wstęp
Prawidłowe odżywianie korzystnie wpływa na harmonijny rozwój somatyczny młodego organizmu.
W pierwszych trzech latach życia wpływ na procesy wzrastania ma sposób odżywiania (1). Wynika z tego, że zróżnicowanie potrzeb żywieniowych dzieci głównie podyktowane jest rozwojem młodego organizmu, a nie np. postępem cywilizacji (2). Styl żywienia narzucony przez zachodnią kulturę sprzyja niedoborom: błonnika, żelaza, wapnia, potasu i witamin. Złe nawyki żywieniowe dorosłej części społeczeństwa, niosą za sobą ryzyko nieprawidłowego odżywienia dzieci. Wiadomo również, że wzory żywienia z którymi dziecko styka się już w najmłodszych latach, stają się nawykami żywieniowymi w ich dorosłym życiu (3).
Nieprawidłowe żywienie prowadzi do nadwagi lub otyłości, ale również do niedożywienia. Powszechne występowanie nadwagi podnosi ją do rangi epidemii (4), zaś niedożywienie jest powodem nawet 10 milionów zgonów dzieci do 5 roku życia (5).
Długotrwały niedobór masy ciała do 2 roku życia może prowadzić do zahamowania wzrostu, osłabienia funkcji odpornościowych organizmu, zaburzeń emocjonalnych, a nawet obniżenia inteligencji (6, 7). Groźnymi powikłaniami otyłości są cukrzyca, choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby układu oddechowego oraz nowotwory (8, 9). Otyłe dzieci nie są akceptowane przez rówieśników, cierpią na depresje (4).
Najważniejszym elementem postępowania profilaktycznego jest więc wczesne rozpoznanie nadwagi lub otyłości oraz stwierdzenie stanów niedoborowych organizmu (niedożywienia). Jest to niezbędny element w procesie promocji zdrowia i leczenia (10).
Cel pracy
1. ocena rozwoju fizycznego dzieci z Bielska-Białej za pomocą siatek centylowych miasta Krakowa i siatek centylowych opracowanych przez WHO,
2. porównanie oceny rozwoju fizycznego dzieci przy użyciu 2 rodzajów siatek centylowych,
3. ocena wpływu sytuacji socjoekonomicznej badanych rodzin na prawidłowy rozwój.
Pacjenci i metoda
Badaniami objęto 366 dzieci w wieku od 36-60 miesiąca życia z miasta Bielsko-Biała. Wszystkie dzieci uczęszczały do przedszkola: 24 dzieci (17 dziewczynek i 7 chłopców) do przedszkoli prywatnych, a pozostałe dzieci do przedszkoli państwowych.
W analizie wykorzystano testy BMI (ang. body mass index), przyjmując następujące kryteria: BMI między 90 a 97 percentylem – nadwaga, BMI powyżej 97 percentyla – otyłość, BMI poniżej 3 percentyla – niedożywienie (10, 11, 12).
Wartość BMI odniesiono do wieku i płci dzieci posługując się siatkami centylowymi opracowanymi przez krakowski zespół pod redakcją Stanisława Gołąbka i Marii Chrzanowskiej (13), oraz siatkami centylowymi opracowanymi przez Światową Organizację Zdrowia WHO (World Health Organization) (14). Krakowskie siatki centylowe obejmują 4,5 tysięczną próbę populacji dzieci i młodzieży krakowskiej w wieku 4-20 lat. Siatki centylowe opracowane przez WHO opierają się na badaniach 8440 zdrowych dzieci w wieku od urodzenia do 71 miesiąca życia z państw: Brazylia, Ghana, Indie, Norwegia, Oman i USA.
Analizy statusu socjoekonomicznego rodziny dokonano na podstawie ankiety wypełnionej przez rodziców dziecka, w której brano pod uwagę subiektywną ocenę warunków materialnych rodziny oraz wykształcenia rodziców (15).
Wyniki
Wśród czteroletnich dziewczynek na podstawie krakowskich siatek centylowych BMI większość dziewczynek mieści się w granicach normy, 11 (8,7%) dziewczynek ma nadwagę, a 9 (7,1%) jest otyłych. Według siatek opracowanych przez WHO 13 (10,3%) dziewczynek ma nadwagę, a 20 (15,8%) jest otyłych (ryc. 1).
Ryc. 1. Wartości BMI według siatek centylowych miasta Krakowa i siatek WHO wśród 4-letnich dziewczynek.
W grupie pięcioletnich dziewczynek wydzielono dwie grupy: dziewczynki uczęszczające do przedszkoli państwowych (40 dziewczynek) oraz dziewczynki uczęszczające do przedszkoli prywatnych (17 dziewczynek). BMI pięcioletnich dziewczynek z przedszkoli państwowych według krakowskich siatek centylowych wykazało: 6 (15%) dziewczynek ma nadwagą, a 2 (5%) są otyłe. W tej samej grupie dziewczynek według siatek WHO 3 (7,5%) dziewczynki mają nadwagę, a 7 (17,5%) jest otyłych. W grupie pięcioletnich dziewczynek uczęszczających do przedszkoli prywatnych wszystkie dziewczynki zarówno według siatek krakowskich, jak i WHO ma nadwagę (ryc. 2).
Ryc. 2. Wartości BMI według siatek centylowych miasta Krakowa i siatek WHO wśród 5-letnich dziewczynek z podziałem na przedszkola prywatne i państwowe.
Po 2 przypadki niedożywienia stwierdzono zarówno w grupie czteroletnich, jak i pięcioletnich dziewczynek.
Czteroletni chłopcy na podstawie krakowskich siatek centylowych mieszczą się w granicach normy, według siatek centylowych opracowanych przez WHO 10 chłopców ma niedowagę (znajduje się poniżej 5 centyla), a 1 ma nadwagę (ryc. 3). W grupie pięcioletnich chłopców, wartości BMI zarówno według siatek krakowskich, jak i WHO, mieszczą się w granicach normy.
Ryc. 3. Wartości BMI według siatek centylowych miasta Krakowa i WHO wśród 4-letnich chłopców.
Porównując wartości BMI według siatek miasta Krakowa i WHO w grupie dziewczynek w wieku 4 lat (ryc. 1) i w wieku 5 lat (ryc. 4), stwierdzono większą grupę dziewczynek z BMI powyżej 97 centyla według siatek WHO, niż według siatek miasta Krakowa. Dokonując tej samej analizy w grupie czteroletnich chłopców stwierdzono, że według siatek miasta Krakowa nadwaga w tej grupie wiekowej w ogóle nie występuje, a według siatek WHO nadwaga ta dotyczy 10 chłopców (ryc. 3).
Ryc. 4. Porównanie wartości BMI według siatek centylowych miasta Krakowa i siatek WHO wśród 5-letnich dziewczynek.
W grupie czteroletnich dziewczynek, których rodziny znajdują się w złej sytuacji ekonomicznej, stwierdzono wartości BMI świadczące o prawidłowym rozwoju fizycznym. W grupie rodzin żyjących oszczędnie, ale bez większych problemów finansowych, zarówno wśród czteroletnich, jak i pięcioletnich dziewczynek stwierdzono występowanie niedożywienia, ale również nadwagi i otyłości. W grupie rodzin w dobrej sytuacji ekonomicznej dziewczynki, zarówno mają nadwagę, jak i są otyłe. Na uwagę zwraca fakt, że w grupie pięciolatek uczęszczających do prywatnych przedszkoli wszystkie mają nadwagę (tab. 1).
Tabela 1. Analiza BMI na podstawie siatek centylowych WHO z uwzględnieniem sytuacji ekonomicznej rodziny dziecka, z podziałem na grupy wiekowe i rodzaj przedszkola (na szarym tle zaznaczono przedszkola prywatne).
| Sytuacja ekonomiczna rodziny | 4 lata | 5 lat (przedszkole państwowe + przedszkole prywatne) |
| Żyjemy oszczędnie i są problemy z większymi zakupami | Żyjemy oszczędnie i wystarcza na wszystko | Wystarcza pieniędzy na wszystko bez oszczędzania | Żyjemy oszczędnie i są problemy z codziennymi zakupami | Żyjemy oszczędnie i są problemy z większymi zakupami | Żyjemy oszczędnie i wystarcza na wszystko | Wystarcza pieniędzy na wszystko bez oszczędzania |
| Centyle/BMI | dziewczynki | chłopcy | dziewczynki | chłopcy | dziewczynki | chłopcy | dziewczynki | chłopcy | dziewczynki | chłopcy | dziewczynki | chłopcy | dziewczynki | chłopcy |
| poniżej 5 | - | | 2 | 10 | - | | | | | | 2 | | | |
| 5-89 | 13 | 18 | 54 | 104 | 24 | 10 | | 10 | 10 | 3 | 9 | 23 | 9 | 4 |
| 90-96 | - | | 9 | 1 | 4 | | | | 2 | | 0+3 | | 1+0 | |
| 97 i powyżej 97 | - | | 15 | | 5 | | | | 6 | | 1+5 | | 0+9 | |
Analizując rozwój fizyczny i status socjoekonomiczny rodzin stwierdzono, iż w grupie czteroletnich chłopców według siatek centylowych WHO 10 chłopców jest niedożywionych, a jeden ma nadwagę. W grupie 5-letnich chłopców, zarówno w przypadku przedszkoli państwowych, jak i prywatnych, wszyscy chłopcy na każdym poziomie ekonomicznym rodzin rozwijają się prawidłowo (tab. 1).
Sytuacja ekonomiczna gospodarstwa domowego wśród czteroletnich dziewczynek jest bardzo zróżnicowana: ponad 63% rodzin żyje oszczędnie, jednak wystarcza na wszystkie potrzebne zakupy, 26,2% rodzin nie musi oszczędzać, zaś ponad 10% rodzin żyje bardzo oszczędnie i ma problemy z większymi zakupami, w tym z zakupem ubrań dla dzieci.
W grupie pięcioletnich dziewczynek uczęszczających do przedszkoli państwowych 45% rodzin żyje oszczędnie i ma problemy z większymi zakupami, 30% żyje oszczędnie i wystarcza na wszystkie zakupy, a 25% rodzin nie musi oszczędzać. Wśród dziewczynek, które uczęszczają do przedszkola prywatnego 47% rodzin żyje oszczędnie, a 53% w ogóle nie oszczędza (ryc. 5). Różnice pojawiają się w przypadku analizy sytuacji socjoekonomicznej rodzin chłopców. W grupie czteroletnich chłopców najwięcej jest rodzin o średnim statusie socjoekonomicznym (ponad 80%). W przypadku pięcioletnich chłopców pojawia się grupa rodzin o bardzo złej sytuacji ekonomicznej – rodzinom tym wystarcza pieniędzy jedynie na najtańsze jedzenie i dotyczy to ponad 30% rodzin, których dzieci uczęszczają do państwowych przedszkoli. Wśród chłopców w wieku 5 lat, uczęszczających do państwowych przedszkoli, ponad 54% rodzin żyje oszczędnie, ale wystarcza na wszystkie potrzebne zakupy. W grupie o tym samym statusie ekonomicznym znajduje się ponad 71% rodzin, których pięcioletni chłopcy uczęszczają do prywatnych przedszkoli (ryc. 6).
Ryc. 5. Porównanie sytuacji gospodarstwa domowego wśród dziewczynek w wieku 4 i 5 lat z podziałem 5-latek na przedszkola państwowe i prywatne.
Ryc. 6. Porównanie sytuacji gospodarstwa domowego wśród chłopców wieku 4 i 5 lat z podziałem 5-latków na przedszkola państwowe i prywatne.
Na podstawie przeprowadzonej ankiety stwierdzono, że 55,6% rodziców dziewczynek w wieku 4 lat ma wykształcenie wyższe, ponad 28% średnie, natomiast 15,85% rodziców czterolatek ma wykształcenie zawodowe. Rodzice, którzy deklarowali posiadanie wyższego i średniego wykształcenia, częściej oceniali swoją sytuację ekonomiczną jako średnią lub dobrą. W grupie oceniającej swoją sytuację ekonomiczną jako złą (żyjemy oszczędnie i są problemy z większymi zakupami) tylko 2,4% rodziców ma wykształcenie wyższe.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Adamska I et al.: Wpływ eliminacyjnej diety bezmlecznej na stan odżywienia dzieci do ukończenia drugiego roku życia. Pediat Współcz Gastroenterol Hepatol Żyw Dziecka 2007; 9, 1: 29-36. 2. Piekut M, Laskowski W: Zaspokajanie potrzeb żywnościowych w różnych typach gospodarstw domowych – przyczyny niewłaściwego żywienia. Pediat Współcz Gastroenterol Hepatol Żyw Dziecka 2004; 6, 2: 145-151. 3. Kathleen J Melanson: Lifestyle Approaches to Promoting Healthy Eating for children. AJLM 2008; 2: 26-29. 4. Commitee on Nutrition: Prevention of Pediatric Overweight and Obesity. Pediatrics. 2003; 112, 2: 424-430. 5. Seal A, Kerac M: Operational implications of using 2006 World Health Organization growth standards in nutrition programmes: secondary data analysis. BMJ 2007; 334: 733-739. 6. Kostrzewska M, Funkowicz M, Wąsowska-Królikowska K: Ocena przyczyn niedoboru masy ciała u małych dzieci. Pediat Współcz Gastroenterol Hepatol Żyw Dziecka 2005; 7, 3: 211-213. 7. Szponar L, Ołtarzewski M: Epidemiologia niedożywienia dzieci i młodzieży w Polsce. Pediat Współcz Gastroenterol Hepatol Żyw Dziecka 2004; 6, 1: 13-17. 8. Fichna P, Skowronska B: Obesity related complications in children and adolescents. Endokrynol Diabetol Chor Przem Materii Wieku Rozwoj 2006; 12(3): 223-8. 9. Mamun AA et al.: Increasing body mass index from age 5 to 14 years predicts asthma among adolescents: evidence from a birth cohort study. Int J Obes 2007; 31(4): 578-83. 10. Waksmańska W, Woś H: Stan odżywienia 4 letnich dzieci z Zabrza. Pol J Environ Stud. 2008; 17, 4A: 425-429. 11. Matusik P, Małecka-Tendera E: Otyłość u dzieci i młodzieży w Polsce jako problem dla pediatry. XXIX Zjazd Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego Łódź 2007. Klin Pediatr 2007; 5: 4-6. 12. Stephen R et al.: Overweight in Children and Adolescents Pathophysiology, Consequences, Prevention, and Treatment. Circulation 2005; 19(4): 1999-2012. 13. Chrzanowska M et al.: Dziecko krakowskie 2000. Poziom rozwoju biologicznego dzieci i młodzieży miasta Krakowa. AWF Kraków 2002. s????? 14. de Onis M et al.: Development of a WHO growth reference for school-aged children and adolescents. Bulletin of the World Health Organization 2007; 85: 660-7. 15. Mazur J: „Warunki materialne dzieci i młodzieży” w „Zdrowie naszych dzieci – zróżnicowanie szans.” Red. J. Szymborski, K. Szamotulska, A. Sito. Instytut Matki i Dziecka 2000; 33-38. 16. Sikorska-Wiśniewska G: Nadwaga i otyłość u dzieci I młodzieży. Żywność Nauka Technologia Jakość 2007; 6(55): 71-80. 17. Szanecka E, Małecka-Tendera E: Zmiana nawyków żywieniowych a problem otyłości u dzieci. Endokr Otyłość 2006; (2), 3: 102-107. 18. Mazur A et al.: Występowanie nadwagi i otyłości u dzieci przedszkolnych z regionu rzeszowskiego. Endokr Otyłość 2008; 4(4): 1-4. 19. Cole J et al.: Body mass index cut offs to define thinness in children and adolescents: international survey. BMJ 2007; 335: 194-202. 20. Zhen-Wang B, Cheng-Ye J: Secular growth changes in body height and Wright in children and adolescents in Shandong, China between 1939 and 2000. Ann Hum Biol 2005; 32(5): 650-665. 21. Harrington S: The Role of Sugar-Sweetened Beverage Consumption in Adolescent Obesity: A Review of the Literature. J Sch Nurs 2008; 24, 1: 3-12. 22. Mazur A et al.: Rola reklam i mediów w powstawaniu otyłości u dzieci i młodzieży. Endokr Otyłość 2006; 2: 18-21. 23. Gawęda A, Woś H: Żywienie uzupełniające niemowląt i dzieci w wieku poniemowlęcym z terenu Górnego Śląska. Nowa Pediat 2008; 1: 13-17.
