– nauczenie pacjenta: prawidłowych napięć mięśni, szczególnie pośladkowych i brzucha oraz chodzenia z pomocą kul łokciowych,
– zmniejszenie przykurczu stawu biodrowego za pomocą różnych technik wyciągów i redresji.
Po zabiegu operacyjnym celem rehabilitacji jest ochrona endoprotezy przed zwichnięciem i obluzowaniem, jak również zapewnienie długotrwałej żywotności mechanicznej. Zagrożeniem dla endoprotezy, szczególnie w pierwszych tygodniach po operacji jest niepełny zakres ruchów, zmniejszona siła mięśni, nieprawidłowy stereotyp ruchu i dysfunkcja obwodowych stawów: staw skokowy, kolanowy i kręgosłup (1, 8, 9, 10, 16).
W postępowaniu usprawniającym dążymy do uzyskania pełnego zakresu ruchów operowanego stawu. Należy jednak unikać, szczególnie w okresie pooperacyjnym przywiedzenia, nadmiernego zgięcia i nadmiernych ruchów rotacyjnych, które to zagrażają zwichnięciem głowy endoprotezy biodra. Brak odwiedzenia w stawie lub niewielki jego zakres może sprzyjać obluzowaniu panewki endoprotezy. Podobnie brak rotacji wewnętrznej sprzyja obluzowaniu trzpienia endoprotezy w trzonie kości udowej (3, 4, 7, 12, 13, 14, 16).
Obok uzyskania optymalnego dla chorego zakresu ruchów w obrębie operowanego stawu, duże znaczenie ma wzmocnienie mięśni, szczególnie pośladkowych (małego i średniego) oraz rotatorów wewnętrznych biodra. Osłabienie mięśni pośladkowych będzie powodowało przeciążenie łuku Adamsa, co w konsekwencji może spowodować penetrację trzpienia endoprotezy poprzez trzon kości udowej.
Nieprawidłowy stereotyp ruchu, występujący często u osób, u których założono endoprotezę stawu biodrowego, jest konsekwencją przykurczu mięśni kulszowo-goleniowych, biodrowo-lędźwiowych, osłabienia mięśni brzucha i skrócenia mięśni prostowników grzbietu. W postępowaniu usprawniającym należy uwzględnić ćwiczenia rozluźniające mięśnie będące w przykurczu oraz wzmacniające osłabione mięśnie.
U chorych z endoprotezą biodra często spotykamy się z nieprawidłowym stereotypem chodu, polegającym na unoszeniu miednicy wraz z kolanem w fazie wykroku. W nauce chodu polecamy wysokie unoszenie kolana.
Dokładna ocena stanu pacjenta przez rehabilitanta przed zabiegiem operacyjnym oraz wskazówki ortopedy po operacji, będą stanowiły o odstępstwach od modelu rehabilitacji po założeniu endoprotezy biodra.
Model postępowania z chorym po operacji:
1 doba – ćwiczenia: oddechowe, czynne stóp, napięcia izometryczne mięśni pośladkowych i czworogłowego. Operowana kończyna ułożona jest w zgięciu biodra około 20 stopni i zgięciu kolana około 20 stopni.
2 doba – ćwiczenia oddechowe, czynne stóp i napięcia izometryczne mięśni jak w pierwszej dobie. Włączamy ćwiczenia bierne operowanego biodra w osi kończyny, pozycji pośredniej i odwiedzeniu. Kończyna ułożona jest w bucie derotacyjnym. Pacjent siada w łóżku.
3 doba – ćwiczenia i ułożenie kończyny jak w drugiej dobie. Pacjenta pionizujemy w balkoniku, z pełnym odciążeniem operowanej kończyny.
4 doba – ćwiczenia i ułożenie kończyny jak w drugiej dobie. Pacjent chodzi z pomocą balkonika i pełnym odciążeniem kończyny. Wyrównanie obcasem ewentualnej różnicy w długości kończyn.
5-14 doba – ćwiczenia czynno-bierne, samowspomagane i czynne przyłóżkowe, w pozycji siedzącej i leżącej. Nauka chodzenia z pomocą 2 kul łokciowych.
Od 14 doby – doskonalenie chodu, zwiększanie dystansu. Pacjent wykonuje napięcie izometryczne mięśni pośladkowych i brzucha wielokrotnie w ciągu dnia. Rozpoczynamy ćwiczenia w systemie bloczkowo-ciężarkowym: na plecach, w płaszczyźnie czołowej – odwiedzenie, nie przekraczając linii pośrodkowej ciała, oraz na boku nieoperowanym, w płaszczyźnie strzałkowej – zginanie i prostowanie.
Po operacji implantacji endoprotezy stawu biodrowego pacjent może przyjmować następujące pozycje w łóżku:
– leżenie na plecach – kończyna operowana w odwiedzeniu i pozycji pośredniej (bez rotacji),
– leżenie na boku nieoperowanym – jest możliwe po usunięciu drenów, a kończyna operowana musi być w odwiedzeniu na wysokości uda i goleni,
– leżenie na boku operowanym – po 2 miesiącach po operacji, jedynie za zgodą operatora.
Pacjent po założeniu endoprotezy biodra rozpoczyna chodzenie z pomocą 2 kul łokciowych i pełnym odciążeniu operowanej kończyny. Stopniowo, od 4 tygodnia po operacji, może obciążać kończynę wówczas, gdy uzyskaliśmy dobry ruch w stawie i nie występuje ból.
Dwie kule łokciowe używane są przez pacjenta do 1,5 miesiąca po założeniu endoprotezy cementowej, a do 3 miesięcy po założeniu endoprotezy bezcementowe. Jedną kulę łokciową, po stronie nieoperowanej, pacjent używa od 1,5 do 3 miesięcy po założeniu endoprotezy cementowej, od 3 do 6 miesięcy po założeniu endoprotezy bezcementowej.
Chory może chodzić bez kuli wówczas, gdy nie występuje ból przy obciążaniu operowanej kończyny, siła mięśni jest dobra (nie ma objawu Trendelenburga), oraz ma prawidłowy stereotyp ruchu.
Nieodłącznym elementem w rehabilitacji, po założeniu endoprotezy biodra, jest nauka chodzenia po schodach, którą rozpoczynamy wówczas, gdy jest dobra siła mięśnia czworogłowego, który stabilizuje od przodu kolano, a czynne zgięcie biodra wynosi co najmniej 90 stopni.
Chodzenie po schodach z pomocą dwóch kul:
– wchodzenie: na stopniu wyżej postawić kończynę nieoperowaną i prostując ją w kolanie dostawić kończynę nieoperowaną wraz z kulami,
– schodzenie: na stopniu niżej postawić kończynę operowaną wraz z kulami, dostawić kończynę nieoperowaną.
Chodzenie po schodach z pomocą jednej kuli. Kula po stronie operowanej kończyny, pacjent trzyma się poręczy po stronie nieoperowanej:
– wchodzenie: kończynę nieoperowaną postawić na stopniu wyżej, prostując kolano dostawić wraz z kulą kończynę operowaną,
– schodzenie: na stopniu niżej postawić kończynę operowaną wraz z kulą, dostawić kończynę zdrową.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Bernakiewicz M. i wsp.: Biomechanika 95, 73, 7, AWF Kraków 1995.
2. Butler G. et al.: Educ. Cons., 1996, 30, 2:209.
3. Czabański P. i wsp.: Fizjoterapia, 1997, 5:29.
4. Georgia P. et al.: Orthopedics, 1994, 20, 2: 145.
5. Greenfield S. et al.: Med. Care, 1993, 31, 2:141.
6. Kmieciak M., Panasiuk M.: Kwart. Ortop. I, 1993, 3:1.
7. Kmieciak M., Panasiuk M.: Kwart. Ortop. II, 1993, 4:14.
8. Kreczko R., Śmiłowicz M.: Postępy Reumatologii, 234, CMKP, Warszawa, 1989.
9. Kreczko R., Śmiłowicz M.: Reumatologia, 1993, 31:339.
10. Kwaśniewski R., Seyfried A.: Med. Sport. 1999, 97:6.
11. Plusiewicz W., Rogala E.: Osteoporoza, Śląska AM Katowice 1996.
12. Pozowski A, Uszyński K.: Mam sztuczny staw, PZWL, Wrocław, 1995.
13. Pozowski A., Skolimowski T.: Fizjoterapia, 1999, 7:32.
14. Pozowski A., Skolimowski T.: Fizjoterapia, 1999, 7:37.
15. Rissanen P. et al.: Qual. Life Res., 1996, 5, 1:56.
16. Wall A., Dragan S.: Biomechanika 94, 75, 312, Ofic. Wyd. Politech. Wrocławskiej. Wrocław 1994.
Pozostałe artykuły z numeru 2/2000:
