Katarzyna Plagens1, Piotr Merks2, Małgorzata Mizgier3, Antoni Jarząbek1, Marek Bielecki4, Aleksandra Persona-Śliwińska1, Maria Buda5, *Grażyna Jarząbek-Bielecka1
Zdrowie i zdrowie seksualne – rozważania także w kontekście ginekologii
Health and sexual health – considerations also in the context of gynecology
1Pracownia Ginekologii Wieku Rozwojowego i Seksuologii, Klinika Ginekologii, Katedra Perinatologii i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2Wydział Medyczny, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
3Zakład Dietetyki Sportowej, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
4Apteka „Medica”, Środa Wielkopolska, Nekla Wielkopolska
5Katedra i Zakład Fizjologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Summary
Medicine (Latin: medicina, “medical art”) is an empirical science, i.e. based on experience, and covers all knowledge about human health and diseases and ways of preventing and treating them. Gynecology as a science about women is closely related to sexology – the science of gender. Issues related to femininity, in accordance with contemporary trends in science, should be considered interdisciplinary. According to WHO, sexual health is the integration of biological, emotional, intellectual and social aspects of sexual life, important for the positive development of personality, communication and love. Medicine should be understood as a form of a unique relationship – it gives a lesson about human existence, and sexuality is one of the very important aspects of human existence. Also in the context of transience and human survivalon Earth, sexuality is a key aspect of its existence, concerning matters of gender, gender identity and roles, sexual orientation, the mentioned eroticism, pleasure,intimacy and procreation. While sexuality cancover all these aspects, not all of them are experienced or expressed because they affect sexuality interactions between biological, psychological, social, economic, political, ethical, legal, historical, religious and spiritual factors.

Wstęp
Ginekologia jako nauka o kobiecie ma ścisły związek z ginekologią – nauką o płci (1). Zagadnienia związane z kobiecością zgodnie ze współczesną tendencją w naukach powinny być rozpatrywane interdyscyplinarnie. Zaiste istnieje tendencja dotycząca interdyscyplinarnego rozwoju nauki współczesnej. Często podejmuje się tematy dotyczące filozoficznych implikacji praktyki medycznej (2-9). Wiele bowiem gałęzi medycyny koncentruje się na praktyce, w której wyraża się troska o człowieka nie tylko w aspekcie jego somatyki (2, 8, 12-14). Przykładem tego jest seksuologia (3-6, 10, 11).
Seksualność
Seksualność człowieka jest sferą emocji i zachowań, których celem jest współżycie seksualne i jest ona jedną z podstawowych dróg wolności człowieka. Seksualność kobiety jest stosunkowo nowym tematem badań naukowych. Można zadać pytanie: a czym jest kobiecość? Według definicji to zespół cech fizyczno-umysłowych charakteryzujących kobietę. To bardzo ogólne stwierdzenie, ale ono sprawia, że zaczynamy sobie uświadamiać, że kobiecość to nie tyko cechy zewnętrzne!
Wieki represjonowania pozycji kobiety w społeczeństwach patriarchalnych sprawiły, że umniejszano rolę kobiety – kobieta to istota inna niż mężczyzna. Od kiedy zaczyna się seksualność kobiety – jej rozwój psychoseksualny? Na przełomie wieków Freud po raz pierwszy zwrócił uwagę na fakt, że „dziecko jest istotą seksualną”, że już od początku życia człowieka zaczyna się jego rozwój psychoseksualny (fazy: oralna, analna, genitalna).
Rozwój płciowy zaczyna się wraz z determinacją płci, a więc w chwili utworzenia płci genetycznej, czyli chromosomalnej. Działania człowieka zmierzające do zaspokojenia „potrzeby seksualnej” są skomplikowane – poruszają wiele różnych mechanizmów i wykraczają daleko poza samą seksualność. Dlatego też w ujęciu filogenetycznym tylko w przypadku gatunku ludzkiego mówi się o erotyce obejmującej seksualność wraz ze sferą uczuć, intelektu i sferą psychiki.
Kobieta najwcześniej osiąga dojrzałość seksualną w sferze biologicznej. Seksualną dojrzałość biologiczną pojmowaną jako zdolność do odbycia stosunku płciowego osiąga ona w okresie pokwitania, w aspekcie psychosocjalnym nie jest ona dojrzała, nie jest więc w pełni zdolną do bycia mamą.
U podłoża wzrostu aktywności seksualnej w okresie pokwitania leży dynamiczny rozwój neuroendokrynny mózgowia. W wyniku dynamicznego rozwoju neuroendokrynnego mózgowia dochodzi do rozwoju somatycznego i psychoemocjonalnego. W okresie tym zaczyna się dynamiczny rozwój ośrodków i mechanizmów regulacji reakcji seksualnych. W regulacji procesów seksualnych wyróżnia się według Starka następujące trzy poziomy:
– poziom centralny – w ośrodkowym układzie nerwowym (układ limbiczny, podwzgórze, przysadka, kora mózgowa),
– poziom gruczołowy – transportowy, zapewniający wydzielanie hormonów niezbędnych dla ukształtowania i utrzymania funkcjonalnych właściwości tkanek docelowych oraz przekazywanie hormonów do tych tkanek,
– poziom obwodowy – tkanka docelowa i procesy związane z przekazywaniem informacji hormonalnej.
Istnieje układ współdziałania, którego celem jest regulowanie przebiegu procesów stanowiących morfologiczną, fizjologiczną, biochemiczną i psychiczną podstawę funkcji seksualnych i reprodukcji. Regulacja funkcji seksualnych przez ośrodkowy układ nerwowy opiera się na neurohormonalnych sprzężeniach zwrotnych między receptorami a efektorami. Zachowania, odczucia i reakcje seksualne należą do integralnych składników procesów neurofizjologicznych – neurohormonalnych w mózgowiu.
Stan napięcia seksualnego wyzwala się głównie poprzez bodźce pochodzące z narządów zmysłów. U człowieka receptory seksualne nie ograniczają się do narządów płciowych, są bogato rozwinięte w postaci stref erogenicznych. Mechaniczne bodźce dotykowe, przy odpowiednim nastawieniu emocjonalnym, zostają przekształcone na bodźce seksualne.
W przypadku kobiety istnieje szczególna wrażliwość na bodźce słuchowe. Ośrodki sterujące reakcjami seksualnymi zwłaszcza w układzie limbicznym, podwzgórzu odbierają wszelkie bodźce z receptorów, nadając im odpowiedni ładunek emocjonalny, po czym przekazywane są do kory mózgowej, która je wyhamowuje lub zezwala na wyzwolenie określonych stanów emocjonalnych.
Według WHO zdrowie seksualne jest integracją biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego, ważnych dla pozytywnego rozwoju osobowości, komunikacji i miłości (15). Trudnym okresem w życiu kobiety jest okres przekwitania, lecz mimo przemian ogólnoustrojowych związanych z przekwitaniem kobiety nie powinny rezygnować ze swej seksualności.
Przekwitanie nie oznacza, że kobiety nie mają zdolności osiągnięcia satysfakcji seksualnej i orgazmu. W przeciwieństwie do popularnego przekonania, że kobiety przestają być „seksualne” wraz ze spadkiem produkcji estrogenów, wiele kobiet cieszy się życiem seksualnym bardziej intensywnie po menopauzie, kiedy nie są już ograniczane menstruacją i/lub antykoncepcją.
Terapeutka Helen Singer Kaplan mówi: „kobiety zbliżające się do wieku średniego chcą zwykle więcej seksu, a ich gotowość reakcji jest tylko delikatnie wolniejsza i mniej intensywna”. W rzeczywistości może to być prawda tylko w przypadku niewielu kobiet. Kobiety „rozbudzone” mogą być takie z powodu braku seksu w okresie wczesnej dorosłości. Według zaleceń dermatologów-kosmetologów i dietetyków wszystkie starzejące się osoby powinny traktować swoje ciało z dodatkową troską, używać specjalnych dla wieku kosmetyków do skóry i włosów, zażywać witaminy oraz dużo wypoczywać.
Dieta dojrzałej kobiety powinna zawierać jak najmniejsze ilości rafinowanego cukru oraz niezdrowych tłuszczów. Ważne są właściwy dobór pożywienia i aktywność ruchowa.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
29 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
69 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
129 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Jakubek E, Jarząbek-Bielecka G, Boroch J et al.: Autosexual behavior as a topic for inclusion in gynecological practice. Clin Exp Obstet Gynecol 2021; 48(2): 212-215.
2. Jarząbek-Bielecka G: Podstawy etyki i filozofii w medycynie w świetle rozważań Edmunda D. Pellegrina i Davida C. Thomasmy – zagadnienia wybrane. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 2019: 24.
3. Jarząbek-Bielecka G: Kobiecość – seksualność kobiet w aspekcie ginekologicznym i seksuologicznym. Forum Położ Ginek 2016; 28: 49-50.
4. Kaplan H: Disorders of Sexual Desire. Brunner/Mazel, New York 1979.
5. Beisert M: Rozwój seksualny dzieci i młodzieży. [W:] Namysłowska I (red.): Psychiatria dzieci i młodzieży. Wyd. 2. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012: 395-408.
6. Drosdzol-Cop A: Hormonalne uwarunkowania seksualności. [W:] Lew-Starowicz M, Lew-Starowicz Z, Skrzypulec-Plinta V (red.): Seksuologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017: 54-61.
7. Jarosiewicz H: Miłość i wola współczesna analiza egzystencjalna. https://docplayer.pl/10557257-Milosc-i-wola-wspolczesna-analiza-egzystencjalna.html.
8. Defining sexual health. Report of a technical consultationon sexual health. WHO, 28-31 January 2002, Geneva, 10; http://www.who.int/reproductivehealth/topics/gen-der_rights/defining_sexual_health.pdf.
9. Solska E: Koncept historia magistra vitae w badaniach dziejów i dyskursie historycznym. Sensus Historiae 2018; 30(1): 39-56.
10. Lew-Starowicz Z: Seksuologia sądowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1989: 38-40.
11. Imieliński K: Seksuologia. Mitologia, historia, kultura. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1989: 9-553.
12. Imieliński K: Medycyna i seks. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987: 6-125.
13. Lew-Starowicz Z: Seks w kulturach świata. Ossolineum, Wrocław 1987: 7-201.
14. https://psychografia.pl.
15. Plagens-Rotman K, Jarząbek-Bielecka G, Merks P et al.: Disability vs the sexual life of women – selected issues. Clin Exp Obstet Gynecol 2021; 48(1): 19-23.
16. WHO: Milestones in Health Promotion. Statements from Global Conferences. World Health Organization, Geneva 2009.
17. Karski J: Promocja zdrowia. Wydawnictwo IGNIS, Warszawa 1999: 5-39.
18. Wojtczak A: Zdrowie publiczne wyzwaniem dla systemów zdrowia XXI wieku. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009: 11-222.
19. WHO: Concepts of sexual health: Report of a working group. World Health Organization Regional Office for Europe, 1987.
20. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Theologica_Varsaviensia/Studia_Theologica_Varsaviensia-r1996-t34-n1/Studia_Theologica_Varsaviensia-r1996-t34-n1-s27-43/Studia_Theologica_Varsaviensia-r1996-t34-n1-s27-43.pdf
21. Zieliński K, Zalewska-Jura H: Słownik pochodzenia nazw i określeń medycznych. Antyczne i nowożytne dzieje chorób w ich nazwach ukryte. Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2004: 365.
22. Naidoo J, Wills J: Health promotion: foundations for practice. Bailliere Tindall, London 2004: 9-37.
23. Plagens-Rotman K, Merks P, Drejza M et al.: Problems related to gynaecological and obstetric care in Poland – selected issues. Clin Exp Obstet Gynecol 2021; 48(6): 1273-1278.
24. Fleary SA, Joseph P, Pappagianopoulos JE: Adolescent health literacy and health behaviors: A systematic review. J Adolesc 2018; 62: 116-127.