Jan Tatoń, Małgorzata Bernas, Paweł Luźniak, Anna Czech
Intensyfikacja diagnostyki i leczenia cukrzycy w starszym wieku: korelacja między jakością leczenia i jakością życia
z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Katedry: prof. dr hab. med. Jan Tatoń
Przesłanki problemowe
Cukrzyca u osób w wieku powyżej 65 roku życia jest indywidualnym i społecznym zagrożeniem życia i zdrowia o wielowątkowym medyczno-społecznym charakterze. Jego zwalczanie wymaga więc interdyscyplinarnego i zespołowego podejścia.
Współistnienie cukrzycy ze zmianami w czynności i strukturze narządów i tkanek powodowanymi przez proces starzenia się, skojarzenie tych stanów u tej samej osoby i w tym samym czasie z innymi, przewlekłymi chorobami oraz związane z tym trudności medyczne, a także szczególne względy społeczne i organizacyjne, tworzą specyfikę tego problemu. Jest on często niedoceniany lub ujmowany powierzchownie a niekiedy wręcz obłudnie – bez odpowiedniego wykorzystania wielu bardziej intensywnych, nowych możliwości diagnostycznych, zapobiegawczych, leczniczych i rehabilitacyjnych (3, 15, 18).
Skala epidemiologiczna
Wskaźnik chorobowości z powodu cukrzycy w grupie osób powyżej 65 r. życia wynosi 8,6% a z powodu upośledzenia tolerancji glukozy 14,2% (badania własne populacji Warszawy), Są to wielkości wskaźników, w przybliżeniu 2 razy większe aniżeli spotykane w ogólnej populacji. Znaczne zwiększenie występowania cukrzycy u osób w starszym wieku jest zjawiskiem typowym dla wszystkich kontynentów i wszystkich grup etnicznych (3).
Jakie są przyczyny tak znacznej chorobowości z powodu cukrzycy u osób powyżej 65. roku życia?
Lista tych przyczyn jest następująca:
a. Zwiększanie się populacji świata jest coraz szybsze, przyspieszenie to dotyczy szczególnie grupy osób powyżej 65. roku życia. W 1997 r. wśród 5,8 miliardów ludzi było ich 460 milionów. W 2020 r. będzie ich już 690 milionów (World Health Report, WHO, Geneva, 1998). Szczególnie zwiększa się warstwa ludności powyżej 75. roku życia.
Odsetek tej szczególnej populacji w niektórych krajach przedstawia tabela 1 (Rocznik ONZ).
Tabela 1. Liczba osób w wieku powyżej 75 lat w odsetkach ogólnej populacji w 5 wybranych krajach Europy w 1996 i 2025 r.
| Kraj | Rok |
| 1996 | 2025 |
| Liczba osób w wieku powyżej 75 lat
jako odsetek ogólnej populacji |
| Grecja | 5,8 | 12,0 |
| Francja | 6,5 | 11,4 |
| Niemcy | 6,4 | 11,0 |
| Szwecja | 8,5 | 11,6 |
| Włochy | 6,7 | 12,9 |
Liczbę osób powyżej 65. roku życia w Polsce w 2000 r. i prognozowaną na 2020 r. podano w tabeli 2. (GUS – Rocznik demograficzny, 1998, W-wa).
Tabela 2. Liczba osób powyżej 65. roku życia w podziale według płci w roku 2000 i w roku 2020 (prognoza) w Polsce.
| Rok | Mężczyźni | Kobiety |
| Liczba osób w wieku powyżej 65. roku życia |
| 2000 | w tysiącach |
| 1784,2 | 2897,4 |
| odsetek ogólnej populacji |
| 9,45 | 14,50 |
| 2020 | w tysiącach |
| 2660,6 | 3829,3 |
| odsetek ogólnej populacji |
| 13,42 | 18,35 |
b. Proces starzenia się ma znaczenie diabetogenne. Patofizjologiczne mechanizmy tej tendencji są złożone i obejmują wiele ogniw regulacji metabolizmu. Dodatkowo w wieku starszym coraz większego znaczenia nabierają wpływy środowiskowe związane ze stylem życia i dodatkową chorobowością (3, 7).
Zestawiając okoliczności przedstawione powyżej (a i b) uzyskuje się wyjaśnienie przyspieszonego zwiększania się w stosunku do innych subpopulacji wiekowych współczynnika chorobowości z przewodu cukrzycy w starszym wieku.
Charakter cukrzycy
U 95% osób w starszym wieku napotyka się na różnie nasiloną cukrzycę typu 2. W pozostałej części mieści się cukrzyca wtórna oraz bardzo rzadkie przypadki paradoksalnie późnej cukrzycy typu 1 (9, 10, 17).
W analizowanej w naszym ośrodku kohorcie 320 chorych na cukrzycę u osób w wieku powyżej 65 lat, pochodzących z 2 dzielnic Warszawy stwierdzono następujący rozkład częstości różnego rodzaju leczenia hipoglikemizującego (17) (tab. 3):
Tabela 3. Częstość różnego rodzaju hipoglikemizującego leczenia w kohorcie 320 osób z cukrzycą powyżej 65. roku życia.
| Rodzaj leczenia | Odsetki |
| wyłącznie dieta | 22 |
| pochodne sulfonylomocznika | 18 |
| akarboza | 11 |
| pochodne biguanidu | 9 |
| leczenie skojarzone pochodne sulfonylomocznika oraz leki doustne z innej grupy | 14 |
| wyłącznie insulina | 12 |
insulina w skojarzeniu
a) z pochodnymi sulfonylomocznika | 8 |
| b) z pochodnymi biguanidu | 6 |
W sumie leczenie niefarmakologiczne dotyczyło 22%, leczenie wyłącznie doustnymi lekami hipoglikemizującymi 38% a leczenie samą insuliną 12% badanych. Wskazuje to na rozmaitość postaci cukrzycy typu 2 w grupie osób starszych.
Jednocześnie w tej samej grupie stwierdzono następujące wyniki oznaczeń HbA1c (17) (tab. 4):
Tabela 4. Częstość różnych poziomów HbA1c w kohorcie 320 osób z cukrzycą powyżej 65. roku życia.
| HbA1C | Odsetek badanych |
| <7% | 12 |
| 7-8% | 37 |
| 8-9% | 36 |
| 9-10% | 10 |
| > 10% | 5 |
Wyniki mieszczące się w kategorii wystarczającej skuteczności leczenia dotyczyły 48% a w grupie niedostatecznej kontroli 52% leczonych (4, 16). Częstość klinicznych rozpoznań głównych powikłań cukrzycy oraz istotnych przewlekłych, dodatkowych chorób wynosiła wg danych w tabeli 5.
Tabela 5. Częstość przewlekłych powikłań cukrzycy i chorób skojarzonych w kohorcie 320 osób z cukrzycą powyżej 65. roku życia.
| Wzrok |
| retinopatia cukrzycowa | 28% |
| zaćma i zmętnienia soczewki | 85% |
| jaskra | 4% |
| angiopatia nadciśnieniowa | 42% |
| stwardnienie tętniczek | 46% |
| Nerki |
nefropatia cukrzycowa
(białkomocz> 300 mg/24 godz) | 8% |
| inne choroby nerek i/lub dróg moczowych | 42% |
| kreatynina> 2,0 mg/dl | 6% |
| Serce |
| choroba niedokrwienna | 42% |
| przebyty zawał serca | 15% |
| cechy przewlekłej niewydolności serca | 14% |
| Mózg |
| objawowe niedokrwienie mózgu | 17% |
| stan po udarze | 4% |
| Kończyny dolne |
| chromanie przestankowe | 9% |
| stan po amputacji (amputacje większe i mniejsze) | 5% |
| Inne choroby przewlekłe | 62% |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Coulston A.M. et al.: Dietary management of nursing home residents with non-insulin dependent diabetes mellitus. Am. J. Clin. Nutr. 1990, 51:67. 2. Does F.E.E van der et al.: Symptoms and well-being in relation to glycaemic control in type II diabetes. Diabetes Care 1996, 19:204-210. 3. Finucane P., Sinclair A.J. red.: Diabetes in Old Age. John Wiley and Sons Ltd. Chichester 1995. 4. Gale E.A.M. et al.: Severly uncontrolled diabetes in the over-50s. Diabetologia 1981, 21:25-28. 5. Harris M.I.: Epidemiology of diabetes mellitus among the elderly in the United States. Clin. Geriatr. Med. 1990, 6:703-719. 6. Kuusito J. et al.: Non-insulin-dependent diabetes and its metabolic control are important predictors of stroke in elderly subjects. Stroke 1994, 25, 1157-1164. 7. Mooradian A.D.: Management of diabetes in elderly [W:] Morle J.E., Korenman S.G. (red.). Endocrinology and metabolism in the elderly. Blackwell Scientific Publications, Boston 388-405. 8. Morisaki N. et al.: Diabetic control and progression of retinopathy in elderly patients: five year follow-up study. J. Am. Ger. Soc. 1994, 42:142-145. 9. Morley J.E. et al.: Diabetes mellitus in elderly patients. Is it different? Am. J. Med. 1987, 83:533-44. 10. Morley J.E., Kaiser F.E.: Unique aspects of diabetes mellitus in the elderly. Clin. Geriatr. Med. 1990, 6:693-701. 11. Muggeo M. et al.: Long term instabilit of fasting plasma glucose predicys mortality in elderly NIDDM patients: the Verona Diabetes Study. Diabetologia 1995, 38:672-679. 12. Nabliboff B.D., Rosenthal M.: Effects of age on complications in adult onset diabetes.J. M. Geriatr. Soc. 1989, 37:838-842. 13. Recommendations for the Management of Diabetes in Primary Care, 1993, British Diabetic Association, London. 14. Reed R.L., Moordian A.D.: Nutritional status and dietary management of elderly diabetic patients. Clin. Geriatr. Med. 1990, 6:883-901. 15. Simmons D., Wiliam E.: Diabetes in the elderly, an underdiagnosed condition. Diabet. Med. 1992, 10:264-266. 16. Sinclair A.J., Barnett A.H.: Special needs of elderly diabetic patients. B.M.J. 1993, 306:1142-1143. 17. Taton J., Czech A. (red.): Diabetologia, Warszawa, PZWL, w przygotowaniu. 18. Tattersall R.B.: Diabetes in the elderly – a neglected area. Diabetologia 1994, 27:167-173. 19. Weinberger M. et al.: Economic impact of diabetes mellitus in the elderly. Clin. Geriatr. Med. 1990, 6:959-970.
