© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2005, s. 147-150
Michał Karpiński, Magdalena Korczak, Katarzyna Lasek, Małgorzata Pilch
Skuteczność wybranych środków przeciwbakteryjnych w leczeniu choroby przyzębia
The efficacy of selected antibacterial mouthrinses in the treatment of periodontal disease
Praca przygotowana przez Studenckie Koło Naukowe, Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie Opiekun Koła: dr n. med. Jan Kowalski
WSTĘP
Według obecnie obowiązującej koncepcji choroby przyzębia płytka bakteryjna poprzez bezpośredni i pośredni efekt toksyczny powoduje zmiany destrukcyjne w dziąśle, ozębnej, cemencie i kości wyrostka zębodołowego. Mikroorganizmami odpowiedzialnymi w największym stopniu za ten proces są Prophyromonas gingivalis, Tanerella forsythensis i Treponema denticola (1). Jednym z celów leczenia periodontitis jest więc skuteczna eliminacja płytki bakteryjnej w trakcie domowych zabiegów higienicznych. Oprócz standardowych przyrządów do higieny jamy ustnej, takich jak szczoteczka i pasta do zębów oraz nitka dentystyczna, dużą popularnością cieszą się roztwory do płukania jamy ustnej o działaniu przeciwbakteryjnym. Idealny środek przeciwbakteryjny powinien skutecznie eliminować bakterie odpowiedzialne za proces chorobowy przyzębia, posiadać możliwie szerokie spektrum działania, nie powodować efektów ubocznych i charakteryzować się przedłużonym działaniem w jamie ustnej. Mimo dużych środków przeznaczanych przez firmy farmaceutyczne na badania w tym kierunku, do chwili obecnej nie udało się zsyntetyzować ani wyizolować związku spełniającego wszystkie te kryteria. Najwięcej spośród prezentowanych założeń spełnia chlorheksydyna, posiada ona jednak szereg niepożądanych działań ubocznych i nie może być stosowana przez dłuższy okres. Alternatywą, aczkolwiek nie tak skuteczną, mogą być związki fenolowe i olejki eteryczne.
Chlorheksydyna należy do bisguanidów i działa bakteriobójczo na bakterie Gram-ujemne, Gram-dodatnie oraz grzyby. Tak szerokie spektrum działania w jamie ustnej wynika prawdopodobnie z obecności hydrofobowych zakończeń cząsteczki chlorheksydyny. Dzięki temu nie tworzy ona w roztworze wodnym kompleksów, a rozprzestrzenia się równomiernie po błonie śluzowej w postaci pojedynczych cząstek, przez co mikroorganizmy są poddane działaniu leku w dużym stężeniu. Chlorheksydyna posiada silny dodatni ładunek jonowy. Cząsteczki leku absorbują więc zarówno do ujemnie naładowanej pelikuli na powierzchni zębów (zapewniając przedłużone do 6-8 godzin działanie preparatu), jak i do bakterii.
Przylegają do błony lub ściany komórkowej powodują, zaburzenie równowagi osmotycznej i w konsekwencji lizę komórki bakteryjnej (2).
Cecha ta jest również przyczyną występowania skutków ubocznych – tworzenia barwnego osadu na zębach, zaburzeń smaku, pieczenia języka. Objawy te nie występują przy odpowiednio krótkim (2-3 tygodnie) stosowaniu preparatu, a ustępują po zaprzestaniu jego stosowania, choć przebarwienia na zębach wymagają profesjonalnego oczyszczenia.
Jednym z powszechnie stosowanych związków zawierających olejki eteryczne jest listeryna. Nazwa preparatu pochodzi od nazwiska twórcy, Josepha Listera. Jest to preparat, w którym głównymi substancjami aktywnymi są olejek eukaliptusowy, tymol i mentol. Z tego powodu listeryna znajduje zastosowanie także w leczeniu halitosis ( nota bene na przykładzie listeryny można omawiać skuteczność oddziaływania reklamy na społeczeństwo; wprowadzenie w latach 20. ubiegłego stulecia w USA kampanii reklamującej listerynę jako środka do leczenia przykrego zapachu z ust nie tylko zwiększyło dochody ze sprzedaży ze 115 tysięcy dolarów rocznie do 8 milionów w ciągu 7 lat, ale również skłoniło Amerykanów – i trwa to do dzisiaj – idealna higiena jamy ustnej jest jednym z warunków osiągnięcia sukcesu zawodowego i osobistego (3).
Roztwory do płukania jamy ustnej znajdują zastosowanie w fazie wstępnej leczenia przyzębia, kiedy celem jest maksymalizacja efektu leczniczego osiągniętego w wyniku skalingu i usunięcia czynników sprzyjających odkładaniu się płytki bakteryjnej. W fazie korekcyjnej są stosowane po zabiegach chirurgicznych jako środek wspomagający higienę w obszarze zabiegu chirurgicznego na przyzębiu. W fazie podtrzymującej chlorheksydyna nie powinna być stosowana, ze względu na wspomniane powyżej działania niepożądane. Tym niemniej inne substancje przeciwbakteryjne zawarte w roztworach do płukania jamy ustnej mogą być wartościowym środkiem prowadzącym do poprawy higieny jamy ustnej.
Celem niniejszego badania była ocena skuteczności dwóch preparatów: 0,1% roztworu chlorheksydyny oraz kombinacji olejków aromatycznych – w fazie wstępnej leczenia przyzębia.
MATERIAŁ I METODY
Badaniem objęto grupę 30 osób (12 mężczyzn i 17 kobiet w wieku 21-56 lat) z rozpoznaniem uogólnionego ciężkiego przewlekłego zapalenia przyzębia. Kryteria selekcji były następujące:
– co najmniej 30% miejsc mierzonych – stwierdzona utrata przyczepu łącznotkankowego (CAL),
– obecność CAL> 5 mm na co najmniej 2 zębach, w co najmniej 2 sekstantach.
Przeprowadzono wstępne badanie kliniczne uwzględniające pomiar podstawowych parametrów klinicznych stanu przyzębia. Badanie przeprowadzono na fotelu stomatologicznym, przy sztucznym oświetleniu, z zastosowaniem lusterka i sondy periodontologicznej WHO 621.
W celu porównania skuteczności wybranych preparatów rejestrowano:
– wskaźnik płytki (uproszczony procentowy wskaźnik wg O´Leary, wyrażający stosunek powierzchni zębów pokrytych płytką bakteryjną do wszystkich powierzchni mierzonych,
– wskaźnik krwawienia (uproszczony procentowy wskaźnik wg Ainamo&Bay, określający stosunek punktów mierzonych krwawiących przy zagłębnikowaniu tępą sondą do wszystkich punktów pomiarowych).
U wszystkich pacjentów przeprowadzono fazę wstępną leczenia przyzębia (motywacja, profesjonalne usunięcie złogów nazębnych, eliminacja czynników miejscowych sprzyjających gromadzeniu się płytki, instruktaż higieny jamy ustnej.
Pacjentów losowo podzielono na trzy 10-osobowe podgrupy:
– 10 osób, u których nie zalecano stosowania w domu dodatkowych środków przeciwbakteryjnych (podgrupa kontrolna),
– 10 osób, którym zalecono po każdym myciu zębów 30-sekundowe płukanie jamy ustnej roztworem olejków eterycznych (Listerine, Pfizer, USA),
– 10 osób, którym zalecono po każdym myciu zębów 30-sekundowe płukanie jamy ustnej 0,1% roztworem chlorheksydyny (Eludril, Pierre Fabre Medicament, Francja).
Po 14 dniach u pacjentów przeprowadzono ponowne badanie kliniczne, przebiegające identycznie jak badania wstępne.
WYNIKI
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Page R.C.: The microbiological case for adjunctive therapy for periodontitis. J. Int. Acad. Periodontol., 2004; 6:143-149. 2.Nędzi-Góra M, i wsp.: Obserwacje dotyczące stosowania preparatu Skinsept Oral we wspomagającym leczeniu zapalenia przyzębia – w fazie przyczynowej oraz po zabiegach chirurgicznych na przyzębiu. Nowa Stomatologia 2001, 17. 3.Levitt S.D., Dubner S.J.: Freakonomics Wydawca: Barnes&Noble, USA, 2005; str. 91. 4.Jorgensen M.G., et al.: Periodontal antimicrobials – finding the right solutions Int. Dent. J. 2005, 55, 3-12. 5.Charles C.H., et al.: Comparative antiplaque and antigingivitis effectiveness of a chlorhexidine and an essential oil mouthrinse: 6-month clinical trial. J. Clin. Periodontol., 2004; 31:878-884.