© Borgis - Nowa Pediatria 4/2002, s. 239-242
Jerzy Alkiewicz1, Bogdan Kędzia2, Danuta Zawadzka1, Katarzyna Łasecka3, Zenon Podstawski3, Urszula Bugaj1
Zastosowanie nowych, roślinnych składów inhalacyjnych w leczeniu nawracających nieżytów gardła u dzieci
Application of new plant-originated inhaled compositions in the treatment of recurrent pharyngitis in children
1z Kliniki Pneumonologii i Alergologii Dziecięcej Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej
im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Jerzy Alkiewicz
2z Instytutu Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Instytutu: dr hab. n. med. Przemysław Mrozikiewicz
3z Ośrodka Badawczo-Konsultacyjnego Chorób Układu Oddechowego u Dzieci
w Uzdrowisku Kołobrzeg
Kierownik Ośrodka: prof. dr hab. n. med. Jerzy Alkiewicz
Streszczenie
In the treatment of recurrent pharyngitis in children we applied 2 new inhaled compositions comprising mainly ethereal oils. Applied inhalation treatment with both compositions resulted in marked physical improvement in children´s health condition. Inhalations with saline solutions, which were sumultaneously going on, led to only slight physical improvement. It was also revealed that both new inhaled compositions led to intense elimination of bacterial pathogens from throats of the examined children, they were replaced by normal bacterial flora. The results of carried out studies show that new plant-originated inhaled compositions may be used in treatment of children with recurrent pharyngitis.
Choroby górnych dróg oddechowych u dzieci są najczęstszą grupą schorzeń, z którymi zgłaszają się chorzy zarówno do pediatrów, jak i laryngologów. U dzieci najmłodszych tłumaczy się to niedojrzałością układu odpornościowego, tendencją do stanów obrzękowych śluzówek, jak i odmienną budową układu oddechowego. Nie bez znaczenia też są przewlekające się infekcje górnych dróg oddechowych związane ze znaczną transmisją zakażeń w środowiskach dziecięcych, w przedszkolach, szkołach itp. Powoduje to przerost układu limfatycznego gardła, dzięki czemu następuje oddychanie przez otwarte usta, i z kolei dalsze infekcje dróg oddechowych.
Przyczyn przewlekłego zapalenia gardła jest wiele. Uwzględnić należy szereg czynników usposabiających: upośledzenie drożności nosa i następowe oddychanie przez usta, przewlekłe nieżyty nosa, zapalenie zatok przynosowych, a także czynniki drażniące zewnętrzne – kurz i pyły, zanieczyszczenia środowiska naturalnego, zwłaszcza w dużych aglomeracjach miejskich i przemysłowych, a u dzieci alergicznych – pyłki roślin, traw, drzew, kwiatów oraz sierści zwierząt domowych. Pod wpływem tych czynników dochodzi do obrzęku błony śluzowej oraz tkanki podśluzowej lub nacieków drobnokomórkowych. Zmianom tym towarzyszy przekrwienie błony śluzowej oraz przerost gruczołów śluzowych, co doprowadza do zwiększenia ilości śluzu w gardle, a równocześnie, wskutek często spotykanej w tym schorzeniu gorszej drożności oddechowej przez nos, śluz na powierzchni gardła ulega zlepianiu się i zasychaniu. Często zmianom obrzękowym nabłonka towarzyszy również obrzęk grudek adenoidalnych na tylnej i bocznych ściankach gardła, które są wyraźnie zaczerwienione, obrzęknięte i ostro odcinające się od otoczenia. Dzieci skarżą się na bóle gardła, zaostrzające się najczęściej w okresach przeziębień oraz uczucie pieczenia i drapania w gardle oraz konieczność częstego chrząkania i kaszlu z powodu zalegającego gęstego śluzu w gardle (5, 11).
Ostre zapalenie gardła jest czynnikiem rozprzestrzeniania się procesu zapalnego z błony śluzowej nosa i części nosowej gardła na gardło środkowe. Czynnikiem usposabiającym są przebyte choroby zakaźne, wyniszczające oraz niekorzystne warunki klimatyczne (wilgoć), jak również przegrzewanie dziecka w niewietrzonych pomieszczeniach domów z wielkiej płyty w okresie grzewczym.
Leczenie podstawowe polega na podawaniu leków przeciwzapalnych, salicylanów, witaminy C, środków uszczelniających śluzówki, płukaniu gardła oraz stosowaniu antybiotyków w przypadkach szczególnie ciężkich. Nawracające i przewlekające się przypadki leczy się w warunkach sanatoryjnych, klimatoterapią oraz inhalacjami solankowymi.
Ostatnio grupą związków roślinnych przydatnych w leczeniu chorób układu oddechowego okazały się olejki eteryczne. Większość ze składników poszczególnych olejków jest zdecydowanie lipofilna, co przesądza o ich stosunkowo łatwym wchłanianiu w porównaniu ze związkami o charakterze hydrofilnym, które łatwo dysocjują.
Olejki podawane doustnie wydalane są przez płuca wraz z powietrzem, natomiast olejki wprowadzane do dróg oddechowych pacjentów w czasie inhalacji działają bezpośrednio na błony śluzowe, wykazując właściwości przeciwdrobnoustrojowe i upłynniające wydzielinę oskrzelową.
Działanie przeciwdrobnoustrojowe wykazuje wiele olejków eterycznych, a ich właściwości warunkuje jedna lub kilka substancji olejkowych. Na przykład tymol, jego ester metylowy, a także inne związki fenolowe, odpowiedzialne są za aktywność przeciwdrobnoustrojową olejku tymiankowego. Z obecnością eugenolu wiążą się silne właściwości przeciwdrobnoustrojowe olejku goździkowego. Podobnym działaniem odznaczają się chamazulen, 1,8-cyneol i borneol. Właściwości przeciwdrobnoustrojowe wykazuje także olejek eukaliptusowy, miętowy, majerankowy, szałwiowy oraz czosnkowy (6, 8, 9).
Istotnymi czynnikami warunkującymi lecznicze działanie olejków eterycznych jest ich działanie przeciwdrobnoustrojowe w stosunku do patogennych bakterii wywołujących choroby dróg oddechowych. Najczęściej są to Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae (3).
Większość wymienionych olejków eterycznych, poza działaniem przeciwdrobnoustrojowym, wykazuje także zdecydowane działanie przeciwzapalne (6, 8-10).
Wysoka prężność par olejków i ich łatwość destylacji z parą wodną powodują, że doskonale nadają się one do podawania drogą wziewną za pomocą wielu metod inhalacyjnych (1, 7).
Miejscowe działanie olejków eterycznych pozwala na ich depozycję nie tylko do całego obszaru narządu oddechowego, ale przede wszystkim do miejsca toczącego się procesu chorobowego (9). Nowe prace kliniczne (2-4) wskazują na możliwość szerokiego stosowania preparatów olejkowych w leczeniu i profilaktyce infekcyjnych chorób górnych i dolnych dróg oddechowych, zarówno u dzieci, młodzieży, jak i dorosłych.
Celem pracy było określenie możliwości zastosowania do leczenia nawracających nieżytów gardła u dzieci o etiologii bakteryjnej nowych, roślinnych składów inhalacyjnych w porównaniu do stosowanych tradycyjnie inhalacji solankowych.
MATERIAŁ I METODY
W badaniach użyto dwa składy inhalacyjne. Skład A zawierał olejek cynamonowy, szałwiowy i eukaliptusowy oraz Azulan. Z kolei skład B zawierał olejek sosnowy, eukaliptusowy, miętowy, kamforę i Azulan. Przed zabiegami inhalacyjnymi składy rozcieńczano, dodając 2 ml składu podstawowego do 18 ml jałowej wody destylowanej.
Materiał kliniczny stanowiły dzieci w wieku 6-12 lat leczone w Ośrodku Badawczo-Konsultacyjnym Chorób Układu Oddechowego u Dzieci w Uzdrowisku Kołobrzeg oraz Oddziale Dziennego Pobytu Pracowni Aerozoloterapii Kliniki Pneumonologii i Alergologii Dziecięcej Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej w Poznaniu. Wszystkie dzieci demonstrowały objawy przewlekłego zapalenia gardła z objawami typowymi. Do Uzdrowiska Kołobrzeg zostały one skierowane przez lekarzy pediatrów z powodu nawracającego i przewlekłego procesu chorobowego. Dzieci te w ciągu ostatnich 12 miesięcy przebyły wielokrotne kuracje antybiotykami i wobec niezadowalających wyników, skierowane zostały na leczenie klimatyczne.
Dzieci manifestowały następujące zmiany miejscowe: przekrwienie i rozpulchnienie błony śluzowej gardła, obrzęk i przekrwienie grudek chłonnych na tylnej ścianie gardła, zwiększenie ilości śluzu w gardle, zasychającą wydzielinę śluzową w gardle oraz wyciek śluzowo-ropny z nosa.
Dzieci przed kuracją inhalacyjną zgłaszały następujące objawy: ból gardła, uczucie pieczenia i drapania, uczucie suchości, kaszel z zaleganiem gęstego śluzu, utrudnioną ewakuację gęstego śluzu, chrząkanie oraz w związku z tymi objawami znacznie zmniejszoną jakość snu.
Materiał kliniczny podzielono na trzy grupy: I grupę dzieci leczono składem inhalacyjnym A, II grupę dzieci leczono składem inhalacyjnym B i III grupę dzieci leczono inhalacjami solankowymi uzdrowiskowymi. Wszystkie dzieci otrzymywały dodatkowo doustnie leki uszczelniające śluzówkę i leki przeciwzapalne.
Do grupy I zakwalifikowano losowo 36 dzieci, do grupy II – 35 dzieci i do grupy III – 35 dzieci; ogółem leczenie inhalacyjne zastosowano u 106 dzieci. Inhalacje prowadzono przez 5-7 dni, stosując metodę pneumatycznego rozpraszania z użyciem nebulizatora Sidestream z maseczką nosowo-ustną.
W przypadku badań mikrobiologicznych w doświadczeniu inhalacyjnym ze składem A brało udział 34 dzieci, a ze składem B – 20 dzieci. Badań mikrobiologicznych w przypadku inhalacji solanką uzdrowiskową nie przeprowadzano.
Wymazy z gardła przed doświadczeniem i po cyklu inhalacyjnym pobierano na standardowe zestawy transportowe. Przed pobraniem wymazu dzieci dwukrotnie przepłukiwały jamę ustną i gardło jałową wodą destylowaną. Wymazy pobierano z tylnej ściany gardła u wszystkich dzieci z tego samego miejsca. Pobierała je zawsze ta sama osoba w ten sam sposób. W tym samym dniu były one dostarczane do pracowni diagnostycznej i posiewane na podłoża bakteriologiczne. Izolację i identyfikację drobnoustrojów prowadzono w sposób typowy (2).
WYNIKI
Po zastosowaniu cyklu inhalacyjnego zaobserwowano szybką normalizację zmian miejscowych w gardle, charakteryzującą się ustępowaniem przekrwienia i rozpulchnienia błony śluzowej gardła oraz zdecydowanym zmniejszeniem ilości śluzu jak i rozluźnieniem śluzu zasychającego, który był już łatwy do ewakuacji. Równocześnie obserwowano wyraźną poprawę objawów zgłaszanych przez dzieci. Dotyczyło to szczególnie ustąpienia bólu gardła oraz uczucia pieczenia i drapania. Zanotowano także ustąpienie kaszlu i częściowo chrząkania, co polepszyło sen i zwiększyło komfort wentylacyjny.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Alkiewicz J.: Aerozoloterapia w chorobach układu oddechowego u dzieci. Przewodnik Lekarza 2001, 30, 6:106-112. 2. Alkiewicz J. i wsp.: Badania aktywności mikrobiologicznej olejku z drzewa herbacianego i próby jego zastosowania w terapii inhalacyjnej. Post. Aerozoloter. 1998, 6:115-123. 3. Alkiewicz J. i wsp.: Badania nad działaniem olejkowego preparatu inhalacyjnego na drobnoustroje górnych dróg oddechowych u dzieci w warunkach sanatoryjnych. Post. Aerozoloter. 1999, 7:31-37. 4. Han S.: Wpływ olejku z drzewa herbacianego w postaci aerozolu na drobnoustroje górnych dróg oddechowych. AM – Poznań 2001 (rozprawa doktorska). 5. Kmita S.: Przewlekłe choroby gardła. W: Otolaryngologia dziecięca (red. S. Kmita). PZWL, Warszawa 1987:217. 6. Lutomski J., Alkiewicz J.: Leki roślinne w profilaktyce i terapii. PZWL, Warszawa 1993:72. 7. Makowska M.: Farmakoterapia inhalacyjna. W: Leczenie inhalacyjne i rehabilitacja układu oddechowego (red. K. Alkiewicz). Volumed, Wrocław 1996:143. 8. Makowska M., Alkiewicz J.: Leki roślinne w chorobach dróg oddechowych ze szczególnym uwzględnieniem aerozoloterapii. Nowa Pediatria 1998, 6:13-17. 9. Makowska M., Alkiewicz J.: Leki roślinne w leczeniu wybranych chorób dróg oddechowych. Nowa Pediatria 2000, 5:11-14. 10. Price S.: Aromaterapia pospolitych dolegliwości. Delta, Warszawa 1993:52. 11. Soboczyński A.: Choroby gardła. W: Zarys Pediatrii (red. M. Walczak). PZWL, Warszawa 1991, tom 2:199.
