© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2014, s. 151-158
Anna Haładyj1, *Monika Borakowska-Siennicka2
Ocena wiedzy i świadomości pacjentów i lekarzy na temat wpływu chorób przyzębia na choroby sercowo-naczyniowe
Evaluation of the knowledge and awareness about impact of periodontitis on cardiovascular diseases among patients and doctor
1Studenckie Koło Naukowe, Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Opiekun Studenckiego Koła Naukowego: dr n. med. Monika Borakowska-Siennicka
2Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Renata Górska
Summary
Introduction. Studies have shown that there is a possible correlation between periodontitis and cardiovascular disorders. Awareness of this fact should be a crucial component of oral health prophylaxis among patients and their doctors.
Aim. Evaluation of the knowledge and awareness about impact of periodontitis on cardiovascular diseases among patients and doctors.
Material and methods. A questionnaires of 16 questions for patients and 8 questions for doctors were created and conducted among 160 patients and 70 doctors in the Department of Internal Medicine, Hypertension and Angiology, I Department of Cardiology and Department of Internal Medicine and Cardiology, MUW.
Results. 54.38% of respondents didn’t know that periodontal disease may be a risk factor of cardiovascular disease, 76.25% of patients have never been told by their doctors about this fact. 98.57% of physicians are aware of this relation. However, 38.57% of them don’t tell about it to their patients and 42.86% don’t refer them to GDP. 80.16% of patients would visit their GDP more often and 85.22% would take greater care of oral hygiene, if they were well informed.
Conclusions. Knowledge and awareness of patients is insufficient and physicians don’t inform them efficiently. Doctors should pay more attention to improve patients’ education.
WSTĘP
Zapalenia przyzębia należą do jednych z najbardziej rozpowszechnionych schorzeń w społeczeństwie. Jest to stan zapalny tkanek podpierających i utrzymujących ząb: dziąsła, ozębnej, kości wyrostka zębodołowego i cementu korzeniowego, który doprowadza do ich destrukcji. Badania epidemiologiczne podają, że w Polsce, jak i w innych krajach Europy i Ameryki, aż 70% populacji cierpi na jedną z postaci chorób przyzębia. Większość badaczy dowodzi, iż płytka bakteryjna jest jednym z podstawowych czynników sprawczych chorób przyzębia i spełnia główną rolę w utrzymywaniu się tych schorzeń (1). Płytka nazębna to miękki osad mocno przylegający do powierzchni zębów lub innych twardych powierzchni znajdujących się w jamie ustnej. Bakterie płytki wyróżniają się dużą różnorodnością – w jamie ustnej może występować ok. 300-400 gatunków (2), ale za patogenne dla przyzębia uważa się Gram-ujemne bakterie beztlenowe, a wśród nich najważniejszą rolę w etiopatogenezie reakcji zapalnej w tkankach przyzębia odgrywają: Porphyromonas gingivalis (Pg), Bacteroides forsythus (Bf), Treponema denticola (Td) oraz Actinobacillus actinomycetemcomitans (Aa) (1). W zależności od warunków środowiskowych gospodarza, drobnoustroje te na drodze bezpośredniej lub pośredniej doprowadzają do uruchomienia odpowiedzi immunologiczno-zapalnej (1). W jej wyniku endotoksyny bakteryjne (lipopolisacharydy – LPS) aktywują makrofagi, doprowadzając do zwiększonej produkcji cytokin IL-1, IL-6, TNF-α, prostaglandyn oraz metaloproteinaz (MMPs). Te z kolei odpowiadają za miejscową destrukcję tkanek utrzymujących ząb, a więc tkanki łącznej i kostnej (1). W przebiegu chorób przyzębia stwierdza się miejscowy wzrost wyżej wymienionych mediatorów zapalanych, jak również wzrost cytokin prozapalnych w surowicy krwi, w tym białka CRP i fibrynogenu (3, 4).
W świetle współczesnych badań, wpływ przewlekłego czynnika infekcyjnego na występowanie i zaawansowanie chorób sercowo-naczyniowych pozostaje w dalszym ciągu niejednoznaczny. Istnieją dwie teorie wpływu chorób przyzębia na choroby sercowo-naczyniowe (5).
Pierwsza to teoria zakrzepu bakteryjnego (bezpośrednia) (5-7), zgodnie z którą bakterie z kieszonki przyzębnej mogą bezpośrednio indukować mikrozakrzepy w świetle naczyń odległych narządów, doprowadzając do powstania blaszki miażdżycowej. Teorię tę potwierdza np. badanie Zaremby i wsp. (8), którzy wykazali obecność Porphyromonas gingivalis i Treponema denticola w blaszkach miażdżycowych. W innych badaniach eksperymentalnych przy pomocy reakcji PCR wykazano obecność w blaszkach miażdżycowych materiału genetycznego, m.in. cytomegalowirusa, Helicobacter pylori, Chlamydia pneumoniae, Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia, Bacteroides forsythius i Actinobacillus actinomycetemcomitans. Aż w 72% blaszek znajdowano bakteryjne DNA (9).
Druga teoria, zwana również teorią cytokinową (5-7), mówi o stymulowanym wydzielaniu do krwi cytokin prozapalnych IL-1, IL-6 oraz TNF-α na obecność bakterii w kieszonce przyzębnej. Ten pośredni wpływ bakterii prowadzi do utrzymywania się uogólnionego procesu zapalnego w organizmie, wyrażającego się również zwiększonym stężeniem białka CRP i fibrynogenu (10, 11). Ostatecznym wynikiem tego podwójnego mechanizmu jest powstanie blaszek miażdżycowych (12), które zwiększając sztywność naczyń, prowadzą do wzrostu ciśnienia tętniczego centralnego i obwodowego (13, 14). To z kolei może powodować zwiększenie masy lewej komory serca (11), będące niezależnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (15). Istnieją badania, w których dowiedziono, że obecność we krwi przeciwciał dla bakterii, które odgrywają główną rolę w etiopatogenezie chorób przyzębia (A. actinomycetemcomitans, P. gingivalis) zwiększa ryzyko zawału serca, udaru mózgu i ostrego zespołu wieńcowego (16). Jednak ciągle brakuje jednoznacznego stanowiska, które uznałoby choroby przyzębia za niezależny czynnik ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych. Nie zmienia to faktu, iż zapobieganie schorzeniom przyzębia stanowi prewencję utrzymywania się lokalnego ogniska infekcyjnego, które może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, nasilając dysfunkcję nabłonka i zapalenie w ścianie naczyń. Świadomość pacjentów i lekarzy o współistniejących zależnościach pomiędzy chorobami przyzębia i chorobami krążenia powinna stanowić istotny element profilaktyki zdrowia jamy ustnej.
CEL PRACY
Celem pracy była ocena wiedzy i świadomości pacjentów hospitalizowanych z powodu chorób sercowo-naczyniowych i lekarzy medycyny na temat wpływu chorób przyzębia na choroby sercowo-naczyniowe.
MATERIAŁY I METODY
Badaniem objęto 160 hospitalizowanych pacjentów i 70 lekarzy medycyny w Klinice Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii, I Klinice Kardiologii i Klinice Chorób Wewnętrznych i Kardiologii, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Każdy z ankietowanych musiał wypełnić ankietę składającą się z 16 pytań dla pacjentów i 8 pytań dla lekarzy. Ankieta zawierała pytania o płeć, wiek i wykształcenie pacjentów, aktualne leczenie z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego, obecność objawów chorób przyzębia, częstość wizyt u lekarza dentysty, wcześniejsze leczenie periodontologiczne oraz źródło wiedzy pacjentów. Oprócz tego, pojawiły się pytania o to, czy pacjenci byli kiedykolwiek uświadamiani przez swoich lekarzy o związku pomiędzy stanem higieny jamy ustnej a chorobami sercowo-naczyniowymi oraz czy byli kiedykolwiek skierowani przez lekarza medycyny na wizytę do lekarza dentysty. Ponadto zadano pytania sprawdzające wiedzę pacjentów w zakresie wzajemnej korelacji pomiędzy schorzeniami przyzębia a zdrowiem ogólnym i rozwojem chorób krążenia. Respondenci, którzy powyższej wiedzy nie posiadali, zostali zapytani, czy gdyby wiedzieli o powyższej korelacji, to bardziej by dbali o higienę jamy ustnej oraz czy częściej zgłaszaliby się na wizyty do lekarza dentysty. Natomiast osoby, które posiadały wiedzę na powyższy temat, zostały poproszone o odpowiedź, czy dzięki swojej wiedzy zwracały większą uwagę na higienę i stan zdrowia jamy ustnej oraz czy dzięki temu zwiększyła się częstotliwość ich wizyt u lekarza dentysty/periodontologa.
Ankieta dla lekarzy składała się z pytań dotyczących tytułu naukowego, oceny ich wiedzy na temat korelacji pomiędzy schorzeniami przyzębia, zdrowiem ogólnym i chorobami krążenia. Ponadto zadano pytania oceniające stosunek lekarzy do powyższego tematu: czy zwracają uwagę na stan zdrowia jamy ustnej swoich pacjentów, czy kierują ich do dentystów oraz czy uświadamiają ich o powyższym związku.
Uzyskane wyniki zostały przeanalizowane, obliczone procentowo i przedstawione na wykresach wykonanych w programie Excel.
WYNIKI
W badaniu wzięło udział 160 osób: 80 kobiet (50%) i 80 mężczyzn (50%). Większość ankietowanych znajdowała się w przedziale wiekowym 71-80 (30%) oraz 61-70 lat (25,63%) (ryc. 1). Ponad połowa ankietowanych (53,75%) miała wykształcenie średnie (ryc. 2).
Ryc. 1. Wiek ankietowanych.
Ryc. 2. Wykształcenie ankietowanych.
100% pacjentów było leczonych z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego. 73,75% ankietowanych zgłosiło nadciśnienie tętnicze, 33% przeszło zawał serca, co piąty miał cukrzycę i choroby nerek. Prawie 11,88% pacjentów przeszło udar mózgu (ryc. 3).
Ryc. 3. Schorzenia ogólne, które zgłosili w ankiecie pacjenci.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Górska R: Etiopatogeneza. [W:] Jańczuk Z (red.): Praktyczna periodontologia kliniczna. Wyd. Kwintesencja, Warszawa 2004: 23-35. 2. Lockhart PB: The risk for endocarditis in dental practice. Periodontol 2000; 23: 127-135. 3. Noack B, Genco RJ, Trevisan M et al.: Periodontal infections contribute to elevated C-reactive protein level. J Periodontol 2001; 72(9): 1221-1227. 4. Sahingur SE, Sharma A, Geneco RJ, De Nardin E: Association of increased levels of fibrinogen and the -455G/A fibrinogen gene polymorphism with chronic periodontitis. J Periodontol 2003; 74(3): 329-337. 5. Franek E, Górska R: Choroby przyzębia a układ sercowo-naczyniowy – kliniczna interpretacja badania stomatologicznego. Choroby Serca i Naczyń 2009; 6(3): 142-146. 6. Liszewska-Pfejfer D, Czerniuk M, Górska R et al.: Choroby przyzębia – czy nowy czynnik ryzyka choroby wieńcowej? Czynniki Ryzyka 2003; 2-4: 14-25. 7. Androsz O, Dolegacz-Bączkowska A, Zaremba M et al.: Związek chorób przyzębia z chorobami ogólnoustrojowymi. Nowa Stom 2006; 4: 231-234. 8. Zaremba M, Górska R, Suwalski P: Ocena występowania bakterii związanych z chorobą przyzębia w blaszce miażdżycowej naczyń wieńcowych. Czas Stomatol 2005; 58: 5. 9. Czerniuk M: Stan przyzębia i potrzeby lecznicze u pacjentów w ostrej fazie choroby niedokrwiennej serca. Nowa Stom 2003; 6(2): 26-29. 10. Czerniuk MR, Górska R, Filipak J, Opolski G: C-reactive protein in patients with coexistent periodontal disease and acute coronary syndromes. J Periodontol 2006; 33: 415-420. 11. Franek E, Blaschyk R, Kolonko A et al.: Chronic periodontitis in hemodialyzed patients with chronic kidney disease is associated with elevated serum CRP concentration and greater intima media thickness of the carotid artery. J Nephrol 2006; 19: 346-351. 12. Desvarieux M, Demmer RT, Rundek T et al.: Relationship between periodontal disease, tooth loos and carotid artery plaque: the Oral Infections and Vascular Disease Epidemiology Study (INVEST). Stroke 2003; 34: 2120-2125. 13. Franek E, Klamczyńska E, Ganowicz E et al.: Association of chronic periodontitis with left ventricular mass and central blood pressure in treated patients with essential hypertension. Am J Hypertens 2009; 22: 203-207. 14. Shimazaki Y, Saito T, Kiyohara Y et al.: Relationship between electrocardiographic abnormalities and periodontal disease: the Hisayama study. J Periodontol 2004; 75: 791-797. 15. Schillaci G, Verdecchia P, Porcellati C et al.: Continuous relation between left ventricular mass and cardiovascular risk in essential hypertension. Hypertension 2000; 35: 580-586. 16. Paussinen PJ, Jousilahti P, Alftham G: Antibodies to periodontal pathogens are associated with coronary heart disease. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2003; 23: 1250-1254. 17. Kalińska A, Górski B, Górska R, Zaremba M: Brak świadomości pacjentów na temat korelacji pomiędzy cukrzycą, chorobami układu sercowo-naczyniowego a zapaleniem przyzębia – problem pacjentów czy lekarzy? Nowa Stom 2010; 3: 130-140. 18. Nicholls C: A retrospective study of compliance (adherence) with a care pathway in periodontal therapy in a primary care setting. Br Dent J 2006; 201: 709-712.
