Z problemem nieświeżego oddechu boryka się wielu ludzi. Może on dotyczyć nas samych, naszych bliskich, znajomych czy też ludzi, z którymi spotykamy się w różnych sytuacjach życiowych. Problem ten często jest pomijany i niejednokrotnie traktowany lekceważąco przez środowisko medyczne. Tymczasem ta pozornie błaha dolegliwość może wywołać u osoby chorej wiele negatywnych skutków natury psychologicznej, bardzo przeszkadzać w życiu codziennym, zniechęcać inne osoby, utrudniać nawiązywanie nowych kontaktów, a także dyskwalifikować taką osobę u pracodawcy. Problem fetor ex ore jest szczególnie istotny dla osób uprawiających zawody, które wymagają bezpośredniego kontaktu z drugą osobą – klientem czy pacjentem. Społeczeństwo postrzega bowiem człowieka nie tylko przez pryzmat jego umiejętności, wiedzy, ale w dużej mierze przez wygląd, dbałość o higienę, a zatem również poprzez zapach z ust. Osoby cierpiące na halitozę mogą stać się obiektem drwin lub przedmiotem niemiłych dowcipów. Dlatego osoby te często są zamknięte w sobie, osamotnione, przyjmują wycofaną postawę lub wręcz unikają kontaktu z innymi. Czasem dolegliwość ta może być przyczyną rozwoju depresji, rozpadu związku małżeńskiego, a w najgorszym przypadku, przyczyną samobójstwa (1, 2). Zdarza się, że osoba cierpiąca na fetor ex ore nie jest świadoma problemu. Najczęściej dowiaduje się o brzydkim zapachu z ust od kogoś ze swojego otoczenia – najczęściej członka rodziny, albo wnioskuje z obserwacji zachowań swoich rozmówców. Takie zachowania, jak odwracanie głowy, zwiększanie odległości podczas rozmowy, a także odpowiednia mimika twarzy pozwalają choremu domyślać się istnienia problemu. Osoby cierpiące na halitozę starają się szukać pomocy u różnych specjalistów, jednak większość z nich wstydzi się mówić o swoim problemie. Próbują poradzić sobie z dolegliwością stosując płukanki, tabletki odświeżające oddech, dezodoranty do ust, gumy do żucia, które tylko maskują objawy, a czasem nawet zwiększają dolegliwości. Na polskojęzycznych forach internetowych można przeczytać wypowiedzi osób borykających się z problemem fetor ex ore. Bardzo często poruszany jest problem diagnostyki i leczenia dolegliwości. Okazuje się, że lekarze różnych specjalności nie kierują pacjentów do lekarza stomatologa celem rozpoczęcia diagnostyki, pomimo faktu, że w 80-90% przyczyną brzydkiego zapachu z ust są nieprawidłowości w obrębie jamy ustnej (1, 2, 3).

Wobec takich faktów przeprowadzono pilotażowe badanie ankietowe sprawdzające wiedzę na temat wybranych chorób jamy ustnej: próchnicy i halitozy. Zdecydowano, aby porównać grupę pacjentów zgłaszających się z różnych przyczyn do gabinetu dentystycznego oraz studentów ostatniego roku stomatologii. Celem podjętych badań była także próba oceny ilości osób z problemem fetor ex ore w badanej grupie oraz ich problemów związanych z diagnostyką i leczeniem dolegliwości.

W okresie od maja do czerwca 2007 roku przeprowadzono badanie ankietowe, które objęło 100 respondentów w wieku od 18 do 61 lat (Śr. 27,4±7,76 lat), obojga płci (64% kobiet). Respondenci byli podzieleni na 2 grupy: pacjentów (Śr. 30,5±10,0 lat) i studentów V roku stomatologii (Śr. 24,3±1,37 lat), każda po 50 osób. Respondenci wypełniali kwestionariusz dobrowolnie i samodzielnie – studenci po zajęciach dydaktycznych, pacjenci podczas wizyty w prywatnym gabinecie stomatologicznym. Ankieta składała się z 25 pytań, których celem było sprawdzenie wiedzy na temat chorób jamy ustnej – próchnicy i halitozy. Zbierano również informacje dotyczące samooceny brzydkiego zapachu z jamy ustnej oraz problemów związanych z diagnostyką fetor ex ore. Ankieta była anonimowa, oznaczano ją jedynie numerem pacjenta oraz numerem grupy testowej. W prezentowanej pracy omówiono wybrane pytania. Pierwsza część pytań sprawdzała wiedzę respondentów na temat próchnicy i halitozy. Respondenci mogli wybrać jedną z trzech możliwych odpowiedzi: „tak”, „nie” i „nie wiem”. Pytania sprawdzające wiedzę przedstawiono poniżej:

– Próchnica zębów jest chorobą wywołaną przez specyficzne bakterie

– Próchnica dotyczy jedynie zębów stałych

– Próchnica zębów jest chorobą dziedziczoną genetycznie

– Pasty do zębów z fluorem mają zasadnicze znaczenie w profilaktyce próchnicy

– Płytka bakteryjna jest podstawowym czynnikiem ryzyka wystąpienia próchnicy

– Halitoza (brzydki zapach z jamy ustnej) jest dość często występującą chorobą u osób dorosłych

– Przyczyną halitozy są najczęściej choroby żołądka

– Nazębna płytka bakteryjna jest podstawowym czynnikiem ryzyka wystąpienia halitozy

– Nalot bakteryjny na tylnej grzbietowej części języka jest główną przyczyną halitozy

– Choroby przyzębia i dziąseł wywołują halitozę

– Halitoza zdecydowanie częściej występuje u osób palących papierosy

– Halitoza jest chorobą wymagającą leczenia.

Wszystkie obliczenia statystyczne przeprowadzano zakładając 95% poziom ufności (p<0,05), przy użyciu licencjonowanego pakietu statystycznego Statistica 7.1PL. Zastosowano test nieparametryczny Kruskala-Wallisa. oraz Chi² Pearsona. Wykonano również badanie korelacji wybranych parametrów i obliczono współczynnik korelacji Spearmana.

We wszystkich grupach badanych stwierdzono wysoki (pacjenci) lub bardzo wysoki (studenci stomatologii) poziom wiedzy na temat próchnicy. Średnia prawidłowych odpowiedzi w grupie studentów V roku stomatologii wynosiła 90,8%, a w grupie pacjentów 76%. Różnice pomiędzy grupami były wysoce znamienne statystycznie (p<0,001). W tabeli 1 przedstawiono rozkład odsetkowy osób w zależności od ilości prawidłowych odpowiedzi. Większość badanych znała odpowiedzi na co najmniej 4 pytania. Prawie 70% studentów V roku stomatologii i tylko 24% pacjentów odpowiedziało prawidłowo na 5 pytań. Różnice te były statystycznie znamienne (p<0,001).

Wiedza na temat halitozy w obu grupach testowych była na znacznie niższym poziomie. Studenci V roku stomatologii, których wiedza była na statystycznie znamiennie wyższym poziomie (p<0,001), udzielili prawidłowych odpowiedzi średnio na 53,71%, a pacjenci na 34,86% pytań. Nikt z badanych nie znał odpowiedzi na wszystkie pytania, niewiele osób odpowiedziało na 6 pytań – tabela 2. Największy odsetek studentów stomatologii udzielił prawidłowych odpowiedzi na 4 pytania (38%) lub 5 pytań (24%), a pacjentów na 1 (32%) lub 3 pytania (20%). Różnice były statystycznie znamienne (p<0,001).

Pomimo faktu, że wielu respondentów nie posiadało dostatecznej wiedzy na temat halitozy, większość uważała, że halitoza jest chorobą, którą należy leczyć. Uznało tak 96% studentów i 74% pacjentów. Należy jednak podkreślić, że pacjenci wybierali również dosyć często odpowiedzi „nie wiem” (26%). Wśród studentów odpowiedź „nie” wybrało 2% badanych i tyle samo badanych wybrało odpowiedź „nie wiem”.

Na wykresie 1 zestawiono odpowiedzi na pytanie o samoocenę zapachu z ust. Respondenci najczęściej wybierali odpowiedź „Czasami” – 56% studentów oraz 50% pacjentów, twierdząco odpowiedziało 20% pacjentów i 10% studentów. Jednak różnice nie są statystycznie znamienne.

Analiza odpowiedzi na pytanie, czy ktoś z najbliższego otoczenia, czyli rodziny, kolegów, innych osób, zauważył u respondenta brzydki zapach z ust wykazała podobny odsetek twierdzących odpowiedzi – wykres 2. Spośród badanych, 10% pacjentów i studentów usłyszało od kogoś ze swojego otoczenia, że miewa brzydki zapach z ust. Po zsumowaniu odpowiedzi „Tak” i „Czasami” stwierdzono, iż od 18 do 24% badanych spotkało się z takimi uwagami od bliskich. Różnice odpowiedzi nie są znamienne statystycznie.

Kolejne pytanie ankiety dotyczyło wizyt respondentów u różnych specjalistów z powodu brzydkiego zapachu z ust. Jak obrazuje wykres 3, 48% pacjentów i 28% studentów stomatologii zdecydowało się, aby szukać pomocy u lekarza. Największy odsetek badanych spośród pacjentów (18%) zwracał się o pomoc do stomatologa. Natomiast studenci V roku stomatologii najczęściej zwracali się o pomoc do lekarza gastrologa – 14%. Należy również podkreślić fakt, że aż 18% pacjentów rozważało możliwość konsultacji, ale nie wiedzieli, do kogo się zwrócić. Różnice udzielonych odpowiedzi były statystycznie znamienne – p<0,001.

Na wykresie 4 zestawiono odpowiedzi na pytanie o specjalizację lekarza, u którego ktoś z rodziny respondenta był lub planował wizytę z powodu brzydkiego zapachu z ust. Aż 40% studentów V roku stomatologii podało, że ich bliscy udali się na wizytę z powodu fetor ex ore. Najczęściej wybierano dentystę (20%). Spośród pacjentów 26% podało, że ich bliscy szukali pomocy lekarskiej – najczęściej u dentysty (12%), a 6% pacjentów stwierdziło, że członkowie ich rodzin nie wiedzieli do kogo zwrócić się z tym problemem. Różnice odpowiedzi były statystycznie znamienne – p<0,001.