b) utlenienie i denaturacja nieprawidłowej hemoglobiny (tzw. hemoglobiny niestałej) w metabolicznie prawidłowych erytrocytach,
c) utlenienie i denaturacja prawidłowej hemoglobiny w metabolicznie nieprawidłowych erytrocytach, wykazujących wrodzony defekt enzymatyczny (niektóre erytroenzymopatie).
Około 20% wszystkich niedokrwistości immunohemolitycznych jest wywołane lekami, w tym 90% stanowią niedokrwistości typu autoimmunohemolitycznego.
Opisywano wystąpienie niedokrwistości immunohemolitycznej po wielu lekach (tab. 2) najczęściej po penicylinie i metylodopa.
Tabela 2. Leki powodujące niedokrwistość immunohemolityczną.
Rozróżnia się 5 mechanizmów patogenetycznych powstania dodatniego odczynu antyglobulinowego (tzw. odczynu Coombsa) polekowego (tab. 3)
Tabela 3. Leki wywołujące hemolizę u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej erytrocytów.
Prokainamid metabolizowany jest w wątrobie do aktywnego N-acetylprokainamidu. Metabolizm uwarunkowany jest genetycznie. Niektóre osoby metabolizują lek szybko, inne powoli. Są to tzw. acetylatorzy szybcy i acetylatorzy powolni. W tej ostatniej grupie występują objawy tocznia rumieniowatego indukowane prokainamidem (u około 20% chorych leczonych przewlekle). Objawia się gorączką, osutką, zapaleniem stawów, opłucnej, osierdzia i zmianami we krwi (neutropenia, małopłytkowość, niedokrwistość immunohemolityczna).
2) Mechanizm haptenowy. Lek lub jego metabolity wiążą się silnie z białkami błony erytrocyta tworząc kompleksy hapten-białko, przeciw którym w ustroju powstają przeciwciała. Mechanizm ten prowadzi do powstania niedokrwistości hemolitycznej po penicylinie, cefalosporynach i prawdopodobnie po karbromalu. Penicylinę wykrywa się na powierzchni erytrocytów u wszystkich chorych otrzymujących dziennie ponad 10 Mj penicyliny. Opłaszczenie erytrocytów penicyliną można wywołać również
in vitro.
3) Mechanizm receptorowy. Mechanizm ten może być odpowiedzialny za wystąpienie niedokrwistości immunohematologicznej u niektórych chorych leczonych insuliną. Erytrocyty posiadają na swej powierzchni specyficzne miejsca dla wiązania insuliny, podobnie jak wszystkie komórki ustroju. U chorych, którzy wytworzyli przeciwciała IgG antyinsulinowe, może dojść do reakcji między tymi przeciwciałami a insuliną związaną przez receptory krwinek czerwonych. Przeciwciała antyinsulinowe można wykryć zarówno na powierzchni erytrocytów jak i surowicy krwi. Są one odpowiedzialne również za powstanie oporności na leczenie cukrzycy insuliną.
4) Mechanizm „kompleksów immunologicznych”. Lek lub jego metabolit zazwyczaj o małym ciężarze cząsteczkowym (chinina, chinidyna, stibofen) w połączeniu z makrocząsteczkami, powoduje powstanie w ustroju przeciwciał swoistych dla danego leku. Przy ponownym podaniu leku powstają kompleksy lek-przeciwciało, które zostają zaabsorbowane na erytrocytach. Dochodzi do aktywacji dopełniacza i hemolizy wewnątrznaczyniowej. Erytrocyty są więc tylko przypadkowo wciągnięte w reakcję. Przeciwciała wiążące dopełniacz należą do IgM i IgG immunoglobulin. Bezpośredni odczyn antyglobulinowy jest słabo dodatni, zazwyczaj tylko z dopełniaczem. Ani sam lek, ani same przeciwciała nie wywołują hemolizy. Nasilenie hemolizy nie zależy od dawki leku.
5) Mechanizm nieimmunologiczny. U 75% chorych leczonych cefalotyną stwierdza się silnie dodatni bezpośredni odczyn antyglobulinowy Coombsa, mimo braku jakichkolwiek cech hemolizy. Dodatni odczyn zjawia się już po 1-3 dniach przyjmowania leku (4g/d), zwłaszcza u chorych z niewydolnością nerek. Przypuszcza się, że cefalotyna powoduje wiązanie normalnych globulin osocza (w tym również i IgG immunoglobulin) do powierzchni erytrocyta. Jest to przyczyną aglutynacji erytrocytów in vitro pod wpływem surowicy antyglobulinowej (dodatni bezpośredni test Coombsa), bez udziału przeciwciał. U chorych tych nigdy nie obserwowano niedokrwistości hemolitycznej. Odstawienie leku powoduje ustąpienie dodatniego odczynu antyglobulinowego.
Polekowe niedokrwistości hemolityczne przebiegające z utlenieniem i denaturacją hemoglobiny
Hemoliza polekowa może wystąpić po podaniu zwykłych dawek leku potencjalnie toksycznego, po przedawkowaniu przypadkowym lub rozmyślnym oraz wynikać z osobniczej podatności na lek, który nie wykazuje działania toksycznego w terapeutycznych dawkach u innych osób.
Polekowe niedokrwistości hemolityczne u osób z niektórymi erytroenzymopatiami
Wrodzone niedobory enzymów cyklu pentozowego powodują zwiększoną podatność erytrocytów do hemolizy pod wpływem środków i leków utleniających. Defekty enzymatyczne cyklu glikolizy beztlenowej nie prowadzą do niedokrwistości hemolitycznej polekowej.
Najczęstszym defektem enzymatycznym krwinki czerwonej jest niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (G-6-PD), katalizującej pierwszą reakcję cyklu pentozowego. Niedobory innych enzymów tego cyklu występują znacznie rzadziej wskutek tego mają mniejsze znaczenie kliniczne jako przyczyna niedokrwistości hemolitycznych polekowych.
Defekty enzymatyczne cyklu glikolizy beztlenowej nie prowadzą do niedokrwistości hemolitycznej polekwej z wyjątkiem niedoboru kinazy pirogronianowej, gdzie hemoliza ulega nasileniu po przyjęciu kwasu acetylosalicylowego i doustnych środków antykoncepcyjnych.
Częstość występowania niedoboru G-6-PD waha się znacznie w różnych populacjach od poniżej 1% wśród ludności białej Europy Północnej, do 15% u Murzynów amerykańskich, 20% w rejonach Morza Śródziemnego, 60% u żydów kurdyjskich. Niedobór G-6-PD występuje zwłaszcza w rejonach malarycznych świata. Jak się oblicza ponad 100 milionów osób na całym świecie jest dotkniętych tą wadą.
Polekowa niedokrwistość hemolityczna u osób bez erytroenzymopatii
Niektóre leki i środki chemiczne mogą wywołać niedokrwistość hemolityczną u osób nie wykazujących niedoborów enzymatycznych erytrocytów i hemoglobinopatii. W większości są to związki aromatyczne zawierające czynne grupy aminowe, nitrowe lub hydroksylowe. Wywołują one oksydatywną denaturację hemoglobiny i innych białek erytrocyta, co prowadzi do destrukcji krwinek czerwonych i niedokrwistości hemolitycznej.
Lekiem, który wywołuje najczęściej ten rodzaj niedokrwistości hemolitycznej, jest dapson stosowany w leczeniu trądu i niektórych chorób skóry. Ponadto inne leki wywołujące hemolizę u osób z niedoborem G-6-PD erytrocytów, mogą wywołać hemolizę u osób bez tego defektu, jeżeli są przyjmowane w nadmiernych dawkach lub u osób z niewydolnością wątroby i nerek (tab. 4).
Tabela 4. Leki mogące spowodować obsydatywną hemolizę.
Nitrofurantoina
Sulfasalazyna
Kwas p-aminosalicylowy
Fenozopirydyna | Fenacetyna
Dapson i sulfony
Azotany
(amylu i izobutylu)
Sulfonamidy | Tlen
Hematyna
Cysplatyna
Propylotiouracyl |
Polekowa niedokrwistość hemolityczna u osób z niektórymi hemoglobinopatiami
Wykryto ponad 30 rodzajów hemoglobinopatii cechujących się „niestałością” hemoglobiny.
W niektórych przypadkach tych hemoglobinopatii (np. Hb Torino, Hb Zurych, Hb M Saskatoon) niedokrwistość hemolityczna ulega nasileniu po przyjęciu sulfonamidów i innych leków utleniających podobnie jak w niedoborze G-6-PD erytrocytów.
Polekowe niedokrwistości megaloblastyczne
Megaloblastoza jest morfologicznym obrazem biochemicznych zaburzeń prowadzących do zahamowania syntezy DNA. Najczęściej wynika z niedoboru lub zaburzeń metabolizmu kwasu foliowego i witaminy B12 lub obu tych związków jednocześnie (tab. 5).
Tabela 5. Leki i środki chemiczne mogące wywołać megaloblastozę.
I. Interferujace z metabolizmem folianów
mmA. Inhibitory reduktazy dwuhydrofolianowej
mmmm1. Metotreksat
mmmm2. Pirymetamina
mmmm3. Triamteren
mmmm4. Pentamidyna
mmmm5. Trimetoprym
mmmm6. Prymidon
mmmm7. Sulfametoksazol | II. Interferujące z syntezą puryn
mmAntagoniści puryn
mm6-markaptopuryna
mmTioguanina
mmAzatiopryna |
II. Upośledzające wchłanianie lub/i zużycie kwasu foliowego
mm1. Fenytoina
mm2. Prymidon
mm3. Barbiturany
mm4. Doustne środki antykoncepcyjne
mm5. Cykloseryna
mm6. Metformina
mm7. Etanol
mm8. Aminokwasy: glicyna, metionina
mm9. Nitrofurantoina
m10. Glutetimid
m11. Zydowudyna | IV. Interferujące z syntezą pirymidyn
mm5-fluorouracyl
mm6-azaurydyna |
| Interferujące z metabolizmem witaminy B12 | V. Hamujące reduktazę rybonukleotydową
mmCytarabina
mmHydroksykarbamid |
| A. Analogi i pochodne witaminy B12 | VI. Mechanizm nieznany
mmL-asparaginaza
mmSalazosulfapirydyna
mmSulfazalazyna
mmKarbamazepina
mmDifenylhydantoina |
B. Upośledzające wchłanianie lub/i zużycie witaminy B12
mm1. Paraaminosalicylowy kwas
mm2. Kolchicyna
mm3. Neomycyna
mm4. Etanol
mm5. Doustne środki antykoncepcyjne
mm6. Metformina
mm7. Podtlenek azotu | |
Mechanizm powstania megaloblastyny polekowej jest złożony. Najczęściej leki hamują metabolizm kwasu foliowego, rzadziej witaminy B12. Leki mogą powodować upośledzenie wchłaniania jelitowego i transportu osoczowego folianów i witaminy B12, kompetycyjnie hamować enzymy redukujące foliany, lub dostarczać produktu końcowego jakiegoś cyklu metabolicznego, który hamuje poprzez sprzężenie zwrotne niektóre reakcje danego cyklu itp. Często mechanizm powstania megaloblastozy polekowej jest niewyjaśniony.
Inne rodzaje niedokrwistości polekowych
Wspomnieć należy jeszcze o trzech rodzajach niedokrwistości polekowych: syderoblastycznych i z niedoboru żelaza oraz wybiórczej aplazji układu czerwonokrwinkowego.
Niedokrwistość syderoblastyczna wystepuje najczęściej w czasie leczenia środkami przeciwgruźliczymi (izoniazyd, cykloseryna, pirazinamid) i chloramfenikolem oraz w fenacetymizmie przewlekłym (tab. 6).
Tabela 6. Leki mogące wywołać niedokrwistość syderoblastyczną.
Cykloseryna
Chloramfenikol
Etanol
Fenacetyna
Izoniazyd | Paracetamol
Penicylamina
Pyrazynamid
Tiamfenikol |
Leki te powodują zaburzenie syntezy hemu i akumulację żelaza w mitochondriach erytroblastów na skutek zaburzeń w metabolizmie witaminy B6 lub hamowania aktywności ferochelatazy.
Polekowa niedokrwistość z niedoboru żelaza występuje dość rzadko. Niedokrwistość pokrwotoczna może pojawić się u chorych przewlekle leczonych kortykosteroidami, salicylanami i podobnie działającymi niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi. Kwas acetylosalicylowy i leki podobnie działające nawet w małych dawkach upośledzają agregację krwinek płytkowych i wydłużają czas krwawienia. Ponadto mogą powodować owrzodzenia śluzówki żołądka. Lączne działanie na krwinki płytkowe i śluzówkę żołądka jest przyczyną dobrze udokumentowanych strat krwi i niedokrwistości z niedoboru żelaza u chorych przewlekle stosujących kwas acetylosalicylowy. U kobiet może ponadto dochodzić do zwiększonych strat w czasie krwawień miesięcznych.
Inną przyczyną syderopenii może być przewlekłe doustne stosowanie tetracyklin. Tworzą one z żelazem ekwimolarne związki kompleksowe o dużej stabilności, które są słabo wchłanialne z przewodu pokarmowego.
Wybiórcza aplazja układu czerwonokrwinkowego (erythroblastopenia) charakteryzuje się niedokrwistością związaną z selektywnym zahamowaniem erytropoezy szpikowej i retykulocytopenią we krwi obwodowej. Wśród wielu przyczyn, które mogą doprowadzić do uszkodzenia erytropoezy szpikowej znajdują się również niektóre leki (tab. 7).
Tabela 7. Leki mogące wywołać wybiórczą aplazję układu czerwonokrwinkowego.
Allopurinol
Alfa-medylodopa
Azatiopryna
Bromsulfaleina
Chloramfenikol
Karbamazepina
Cefalotyna
Chlormadinon
Karbimazol
Kotrimoksazol
Dapson
Difenylohydantoina
Estrogeny
Fenobarbital
Fenbufen | Fenoprofen
Fenylobutazon
Fludarabina
Glutetymid
Kwas aminosalicylowy
Kwas acetylosalicylowy
Butobarbital
Kolchicyna
Heparyna
Aminofenazon
Mepakryna
Halotan
Izoniazyd
Mepakryna
Metazolamid | Penicylina
Penicylamina
Prokainamid
Pirymetamina
Rifampicyna
Sulfasalazyna
Sulfatiazol
Sulindak
Sulfonamidy
Sole złota
Takrolimus
Tiamfenikol
Tolbutamid
Walpromid
Zydowudyna |
Nadkrwistość
Leki powodujące niedotlenienie tkanek (kobalt, kwas acetylosalicylowy) oraz niektóre hormony (androgeny, anaboliki, kortykosterydy, tyroksyna) mogą wywołać umiarkowaną nadkrwistość. Znaczna nadkrwistość może być spowodowana podawaniem erytropoetyny.
Methemoglobinemia i sulfhemoglobinemia
Utrzymywanie żelaza hemoglobiny w stanie zredukowanym jest nieodzownym warunkiem odwracalnego przyłączenia przez nią tlenu. Zmiana wartościowości żelaza z dwu-(Fe+2) do trójwartościowego (Fe+3), a więc jego utlenienie wywołuje powstanie methemoglobiny, która nie spełnia czynności oddechowych. W ustroju stale zachodzi autooksydacja hemoglobiny do methemoglobiny.
Zawartość methemoglobiny u zdrowego człowieka wynosi jednak tylko 1,7% całości hemoglobiny dzięki istnieniu układów redukujących, zabezpieczających przed jej akumulacją. W przypadkach wrodzonego niedoboru reduktaz methemoglobiny (zależnej od NADH lub NADPH) lub hemoglobinopatii M – zawartość methemoglobiny w erytrocytach znacznie wzrasta i może stanowić do 40% całości hemoglobiny.
Methemoglobinemia wtórna może wystąpić po podaniu środków utleniających, jeżeli szybkość wytwarzania methemoglobiny przekracza zdolność ustroju do jej redukowania.
Methemoglobinemia polekowa występuje najczęściej po przyjęciu dużych dawek fenacetyny lub acetanilidu (3-6 g). Jeden z metabolitów fenacetyny i acetanilidu w ustroju N-acetylo-p-aminofenol, stosowany w lecznictwie jako środek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy (paracetamol) może również wywołać methemoglobinemię. Na działanie tych leków wrażliwe są zwłaszcza noworodki z powodu niedojrzałości układów redukujących methemoglobinę w erytrocytach oraz niezdolność do detoksykacji p-aminofenolu przez wiązanie go z kwasem glukuronowym w wątrobie.
Prilokaina stosowana do znieczulania nadoponowego w czasie porodu może wywołać methemoglobinemię u matki i noworodka. Sinica występuje zwykle po dawkach ponad 700mg. Benzokaina stosowana miejscowo w maściach, pudrach i czopkach może wywołać methemoglobinemię w przypadku rozległych zmian sączących na skórze i rozpadlin odbytu.
Ponad 90% chorych otrzymujących pełną leczniczą dawkę sulfanilamidu wykazuje pewien stopień sinicy. Z innych leków należy wymienić kwas p-aminosalicylowy, fenazopirydynę, azotyny i azotany, menadion, EDTA (tab. 8).
Tabela 8. Leki i środki chemiczne powodujące methemoglobinemię (M) i sulfhemoglobinemię (S).
| Czynnik | M. | S. |
| Acetanilid, fenacetyna, paracetamol | + | + |
| Nitraty, nitroprusydek sodu | + | + |
| Trójnitrotoluen, nitrobenzenen | + | + |
| Anilina, hydroksylamina | + | + |
| Kwas p-aminosalicylowy | + | - |
| Dapson | + | + |
| Prymachina, chlorochina | + | |
| Prylokaina, benzokaina, lidokaina | + | |
| Menadion, naftochinon | + | |
| Naftalen | + | |
| Rezorcinol | + | |
| Fenylohydrazyna | + | + |
| Sulfametoksazyd | + | |
| Cetrymonium | + | |
| Fenazopirydyna | + | |
Sulfhemoglobinemia
Inną pochodną hemoglobiny jest sulfhemoglobina powstająca przez przyłączenie H2S do hemu, lecz w miejscu odległym od żelaza. Sulfhemoglobinemia jest dość rzadkim powikłaniem polekowym. Towarzyszy methemoglobinemii u chorych nadużywających fenacetyny i acetanilidu.
Granulocytopenia
Granulocytopenia stanowi około 40% wszystkich polekowych powikłań hematologicznych. Występuje średnio u 1% chorych leczonych niektórymi zazwyczaj dobrze tolerowanymi przez inne osoby lekami (tab. 9).
Tabela 9. Leki mogące wywołać granulocytopenię.
| I. Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne | II. Leki chemioterapeutyczne |
Aminofenazon
Benzydamina
Cinchofen
Dekstropropoksyfen
Diklofenak
Fenazon
Fenoprofen
Fenylobutazon
Ibuprofen
Indometacyna
Kwas acetylosalicylowy | Kwas nifluminowy
Mesalazyna
Metamizol
Noramidopiryna
Oksyfenbutazon
Paracetamol
Pentazocyna
Sole złota
Sulindak
Tolmetyna | Acyklovir
Ampicilina
Cefalosporyny
Ciproflaksacyna
Chloramfenikol
Doksycyklina
Etambutol
Flucytozyna
Fludarabina
Fumigalina
Gentamycyna
Gryzeofulwina
Izoniazyd
Imipenem
Karbenicylina
Klindamycyna
Kwas aminosalicylowy
Lewamisol
Linkomycyna
Meticylina | Nafcylina
Metronidazol
Minocyklina
Mebendazol
Nitrofurantoina
Penicylina
Pirimetamina
Rifampicyna
Rystocetyna
Streptomycyna
Tiamfenikol
Trymetoprym
Wankomycyna
Zydowudyna
Sulfonamidy
Kotrymoksazol
Sulfatiazol
Sulfaguanidyna
Sulfasalazyna
Sulfony
Dapson |
| III. Leki przeciwpadaczkowe | IV. Leki przeciwhistaminowe |
Barbiturany
Etosuksymid
Fensuksymid
Fenytoina
Karbamezepina
Kwas walpronowy
Primidon
Trimetadion | Antazolina
Bromfeniramina
Cymetydyna
Dwuetazyna
Mebhydrolina
Mianseryna | Mepyramina
Metiamid
Ranitydyna
Tenalidyna
Tripelennamina |
| V. Leki przeciwmalaryczne | VI. Leki przeciwtarczycowe |
Amodiachina
Chinina
Chlorochina
Hydroksychlorochina
Mepakryna
Pyrimetamina | Karbimazol
Metylotiouracyl
Propylotiouracyl
Tiamazol |
| VII. Leki sercowo-naczyniowe | VIII. Leki moczopędne |
Ajmalina
Amiodaron
Aprynidyna
Chinidyna
Disopiramid
Dihydralazyna
Diazoksyd
Inhibitory ACE | Kaptopryl
Metylodopa
Nifedypina
Prokainamid
Propafenon
Propranolol
Tiklopidyna
Tokainid | Acetazolamid
Chlortalidon
Chlorotiazyd
Hydrochlorotiazyd
Kwas etakrynowy
Metazolamid
Spironolakton |
| IX. Leki przeciwcukrzycowe | X. Leki psychotropowe |
Chlorpropamid
Karbutamid
Tolbutamid | Amitryptylina
Amoksapina
Chlordiazepoksyd
Chloroimipramina
Desipramina
Diazepam
Haloperidol
Klomipramina
Klozapina
Imipramina
Meprobamat
Mianseryna
Tiotiksen | Pochodne fenotiazynowe:
Alimemazyna
Chloropromazyna
Lewomepromazyna
Perazyna
Prochloroperazyna
Promazyna
Tiorydazyna
Trifluopromazyna
Prometazyna |
| XI. Różne |
Allopurinol
Aminoglutatymid
Benzen
DDT
Etanol
Kolchicyna
Fenindion
Famotydyna
Flutamid
Dekstran
Histamina | Klofibrat
Kwas retynowy
Lewodopa
Metoklopramid
Organiczne związki arsenowe
Penicyllamina
Podtlenek azotu
Sulfinpirazon
Tamoksyfen
Żelazo koloidalne
Immunoglobuliny (dożylne) |
Najczęściej zdarza się po lewamizolu (1-2%), tyreostatykach (1-2,5%), chloropromazynie (0,1-1,0%), niesterydowych środkach przeciwzapalnych, np. aminofenazonie (1%), chloramfenikolu i sulfonamidach (0,1%). Rozróżnia się 5 mechanizmów powstania polekowej agranulocytozy (tab. 10).
Tabela 10. Czynnościowy podział granulocytopenii polekowej.
| Typ I. | Zmniejszenie granulocytopoezy szpikowej na skutek hipoplazji układu granulocytowego. Działanie toksyczne leku może zależeć od /a/ jego dawki /np. cytostatyki/ lub od /b/ nadwrażliwości organizmu /np. pochodne - fenotiazynowe, fenylobutazon/. |
| Typ II. | Nieefektywna granulocytopoeza szpikowa. Zwiększony rozpad wewnątrz szpikowy granulocytów powoduje wzrost całkowitej lecz zmniejszenie efektywnej granulocytopoezy. Szpik charakteryzuje hiperplazja układu granulocytowego i często megaloblastoza. Toksyczne działanie leku wynika z interferencji z metabolizmem kwasu foliowego lub/i witaminy
B12 /metotreksat, fenytoina/. |
| Typ III. | Skrócenie czasu przeżycia granulocytów. Granulocytopenia jest spowodowana zwiększonym niszczeniem przez przeciwciała. Lek spełnia rolę heptenu wiążącego się z białkami leukocytów. Przeciwko temu kompleksowi powstają przeciwciała /leukoaglutyniny/ niszczące leukocyty przy ponownym podaniu leku. Toksyczne działanie leku jest niezalezne od wielkości dawki /np. aminofenazon/. |
| Typ IV. | Mieszana granulocytopenia /połączenie typu I lub II z III/.Zmniejszenie efektywnej granulocytopoezy i skrócenie czasu przeżycia granulocytów może być wynikiem działania przeciwciał zależnych od leku /np. aminofenazon/. |
| Typ V. | Pseudogranulocytopenia. Granulocytopenia wynika z przemieszczenia granulocytów z puli krążącej do puli brzeżnej na skutek naczynioruchowego działania leku /np. histamina/. |
Zwiększona leukocytoza. eozynofilia
W okresie leczenia niektórymi lekami zwłaszcza kortykosterydami, katecholaminami i solami litu, może pojawić się zwiększona leukocytoza obojętnochłonna (granulocytoza) (tab. 11).
Tabela 11. Leki mogące wywołać zwiększoną leukocytozę.
| Acetylocholina | Histamina |
| Chlorpropamid | Kortykosterydy |
| Cytokiny (G - CSF, GM - CSF) | Norepinefryna |
| Digitalis | Lit |
| Epinefryna | Serotonina |
| Etiocholanon | Tetrakosaktyd |
| Heparyna | Tetracykliny |
Polekowa granulocytoza we krwi obwodowej może być spowodowana: 1) przesunięciem granulocytów z puli brzeżnej do puli krążącej (po podaniu leków pobudzających receptory beta-adrenergiczne np. epinefryny, po przetaczaniu krioprecypitatu), 2) mobilizacją magazynowej puli szpikowej (podanie hydrokortyzonu, etiocholanonu, hydroksyetylowanej skrobi), 3) zwiększoną proliferacją układu granulocytowego szpiku (węglan litu) i 4) zmniejszoną diapedezą granulocytów przez ściany naczyń krwionośnych (przewlekłe leczenie prednisonem).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
