© Borgis - Nowa Stomatologia 2/2003, s. 59-64
Iwona Sobiech, Piotr Sobiech, Aleksander Remiszewski
Wstępna ocena skuteczności lakieru fluorowego „Duraphat” w profilaktyce próchnicy u dzieci z uzębieniem mlecznym*
Efficiency of fluoride varnish „Duraphat” in caries profilaction in children with deciduous teeth-initial study
z Zakładu Stomatologii Dziecięcej ISAM w Warszawie
Kierownik Zakładu: dr n. med. Aleksander Remiszewski
WPROWADZENIE
Z najnowszych krajowych i zagranicznych doniesień wynika, że proces próchnicowy atakuje uzębienie coraz młodszej grupy dzieci. Postacią próchnicy, która występuje u najmłodszych dzieci jest próchnica wczesna (1, 2). Charakterystycznymi jej cechami są: pojawianie się ognisk próchnicy na każdej powierzchni kolejno wyrzynających się zębów, gwałtowny przebieg oraz trudny do zahamowania postęp choroby mimo prowadzonego leczenia (3, 4, 5). Początkowo próchnica przybiera postać białej plamy zwykle na powierzchni wargowej siekaczy górnych. W końcowym etapie proces ten doprowadza do zajęcia większej liczby powierzchni zęba, co z kolei może prowadzić do powikłań ze strony miazgi i tkanek okołowierzchołkowych oraz do patologicznych złamań nawet przy najmniejszym urazie. Intensywny przebieg próchnicy jest uwarunkowany niedojrzałością morfolo-giczną twardych tkanek młodych zębów oraz ich charakterystyczną budową anatomiczną (6, 7).
Częstość występowania tej postaci choroby próchnicowej oraz problemy, jakie napotykamy w jej leczeniu wskazują na potrzebę wczesnego wyłonienia spośród grupy dzieci najmłodszych, tych, które są najbardziej zagrożone ryzykiem próchnicy (2, 8, 9, 10), co ma na celu wprowadzenie odpowiednich programów profilaktycznych (6, 8, 11). W świetle współczesnych badań zabiegi polegające na zapewnieniu optymalnej podaży fluoru chronią szkliwo przed działaniem kwasów, a ponadto przyczyniają się do remineralizacji ognisk próchnicy początkowej (12). Od lat stosuje się różne metody egzo- i endogennej profilaktyki fluorkowej (13). Ze względu na znaczącą skuteczność w zapobieganiu rozwojowi próchnicy międzynarodową akceptację uzyskały lakiery fluorowe.
Do najdłużej stosowanych lakierów fluorowych należy „Duraphat”, wprowadzony do użycia w 1964 roku. „Duraphat” ma obojętny odczyn, zawiera 5% fluorek sodu (co odpowiada 2,64% zawartości jonów fluoru). W 1 ml lakieru znajduje się 50 mg fluoru. „Duraphat” ma zabarwienie żółtawobrązowe, konsystencję żelu i twardnieje pod wpływem wilgoci. W Polsce został zastosowany po raz pierwszy w 1979/81 (3).
Nie wykazał jednak oczekiwanego efektu w uzębieniu mlecznym, prawdopodobnie, ze względu na zbyt małą częstotliwość aplikacji preparatu oraz fakt, że był stosowany u dzieci, u których uprzednio nie przeprowadzono sanacji jamy ustnej. Zasadą jest, aby lakier fluorowy stosować w higienicznie utrzymanej jamie ustnej, gdyż wtedy można uzyskać korzystny wpływ na tkanki zęba.
Wysokie ryzyko próchnicy i jej intensywność w uzębieniu mlecznym dzieci polskich było sugestią, aby zbadać profilaktyczne działanie lakieru fluorowego „Duraphat” zależnie od częstości aplikacji.
CEL PRACY
Celem pracy była wstępna ocena skuteczności działania profilaktycznego lakieru fluorowego „Duraphat” firmy Colgate na uzębienie mleczne dzieci w wieku od 3 do 4 lat.
MATERIAŁ I METODA
Badaniem objęto grupę 240 dzieci obojga płci w wieku od 3 do 4 lat z 5 warszawskich przedszkoli w dzielnicy Śródmieście. Na wstępie z użyciem lusterka i zgłębnika przeprowadzono badanie kliniczne stanu zdrowotnego uzębienia, na podstawie, którego pacjentów podzielono na dwie grupy: badaną (testową) i kontrolną. U każdego dziecka obliczono liczbę zębów dotkniętych próchnicą, a następnie średnią liczbę puwZ w grupie badanej i kontrolnej. Grupę badaną liczącą 180 pacjentów i kontrolną liczącą 60 pacjentów podzielono na 3 podgrupy (A, B, C) w zależności od wartości wskaźnika puwZ:
B: 5 < puwZ<10
C: puwZ> 10
W grupie badanej każda podgrupa liczyła po 60 dzieci, w grupie kontrolnej po 20 dzieci. Grupa badana oraz kontrolna zostały dobrane tak, aby średnie wartości liczby puwZ w każdej podgrupie były podobne (ryc. 1).
Ryc. 1. Średnie wartości liczby puwZ i puwp na początku badania.
Przed przystąpieniem do właściwych badań u wszystkich dzieci przeprowadzono sanację jamy ustnej.
Lakier fluorowy „Duraphat” stosowano u dzieci w grupie badanej uwzględniając w każdej podgrupie (A, B, C,) trzy modele związane z różną częstością stosowania lakieru: I model – co 2 miesiące, II model – co 3 miesiące, III model – co 6 miesięcy. Zastosowanie lakieru poprzedzało mechaniczne oczyszczanie zębów szczotką zwilżoną wodą utlenioną. Zęby izolowano od dostępu śliny i osuszano łagodnym strumieniem powietrza. Lakier „Duraphat” nanoszono na dostępne powierzchnie zębów przy użyciu pędzelka, natomiast na powierzchnie styczne nicią dentystyczną. Następnie rodzice otrzymywali instrukcję, aby dziecko wstrzymało się od posiłków stałych przez jedną do dwóch godzin, oraz w dniu zabiegu – wieczorem i następnego dnia rano nie szczotkowało zębów. W grupie badanej w każdej podgrupie termin aplikacji lakieru fluorowego „Duraphat” pokrywał się z terminami wizyt kontrolnych: co 2, 3 i 6 miesięcy. Ponadto zastosowano test mierzący odporność szkliwa na działanie kwasu – test CRT (Color, Reaction, Time), który wykonywano przed i 7 dni po aplikacji preparatu oraz podczas każdej wizyty kontrolnej. Test CRT przeprowadzano po uprzednim oczyszczeniu zęba z osadu przez 30 sekund. Czas mikrodemineralizacji szkliwa mierzono stoperem. Każde badanie testem CRT odbywało się na powierzchni wargowej lewego zęba siecznego w szczęce, a w przypadku braku w jamie ustnej dziecka zęba indeksowego, badanie wykonywano na zębie jednoimiennym.
W grupie kontrolnej badania kliniczne odbywały się, co 3 miesiące, a test CRT wykonywany był, co 6 miesięcy. W czasie wizyt kontrolnych badano stan uzębienia i przeprowadzano zabiegi oczyszczania zębów z osadów – tak jak w grupie badanej. W obu grupach – testowej i kontrolnej stwierdzane w czasie badania nowe ubytki próchnicowe były sukcesywnie wypełniane.
Okres obserwacji trwał 6 miesięcy, w czasie, którego u dzieci w grupie testowej lakier fluorowy „Duraphat” zastosowano według modelu I – 3 razy, modelu II – 2 razy, modelu III – 1 raz.
WYNIKI BADAŃ
W ocenie wyników badań zrezygnowano z przedstawiania danych dotyczących przyrostu próchnicy, co 2 miesiące u dzieci, u których stosowano lakier fluorowy „Duraphat” według modelu I oraz co 3 miesiące u dzieci, u których aplikowano lakier według modelu II, ponieważ uzyskanych danych nie można byłoby porównać z przyrostem próchnicy w grupie dzieci z aplikacją preparatu, co 6 miesięcy (model III) oraz w grupie kontrolnej. Wyniki badań po upływie 6 miesięcy analizowane były w każdej grupie i podgrupach.
W całej grupie badanych dzieci z puwZ mniejszym od 5 przyrost średniej liczby puwZ wyniósł 0,52, w grupie kontrolnej przyrost był dwukrotnie większy i wyniósł 1,10 (ryc. 2). Zależnie od modelu stosowania lakieru fluorowego „Duraphat” przyrost próchnicy był różny. U dzieci z aplikacją lakieru, co 2 miesiące przyrost średniej liczby zębów zajętych próchnicą był najmniejszy i wyniósł 0,21, u dzieci z aplikacją lakieru, co 3 miesiące – 0,60 i co 6 miesięcy – 0,76.
Ryc. 2. Zależność średniej liczby puwZ od czasu aplikacji lakieru fluorowego „Duraphat” w grupie dzieci o puw <5.
W całej grupie badanych dzieci z puwZ większym lub równym 5 i mniejszym od 10 również zaobserwowano przyrost średniej liczby puwZ w obu grupach: w grupie badanej – 0,23, a w grupie kontrolnej – 1,50. U dzieci z aplikacją lakieru, co 2 miesiące przyrost średniej liczby zębów zajętych próchnicą był najmniejszy i wyniósł 0,15, u dzieci z aplikacją lakieru, co 3 miesiące – 0,21 i co 6 miesięcy – 0,35 (ryc. 3).
Ryc. 3. Zależność średniej liczby puwZ od czasu aplikacji lakieru fluorowego „Duraphat” w grupie dzieci o 5 < puw <10.
U dzieci z puwZ równym lub większym od 10 zaobserwowano również przyrost średniej liczby puwZ w obu grupach: w grupie badanej wyniósł 0,26, w grupie kontrolnej był sześciokrotnie większy i wyniósł 1,60. Analizując przyrost puwZ w grupie testowej zależnie od stosowanego modelu aplikacji lakieru fluorowego „Duraphat” stwierdzono, że nie było przyrostu próchnicy u dzieci z aplikacją lakieru, co 2 miesiące. U dzieci z aplikacją lakieru, co 3 miesiące przyrost próchnicy wyniósł 0,27, a w grupie dzieci z aplikacją lakieru, co 6 miesięcy – 0,52 (ryc. 4).
Ryc. 4. Zależność średniej liczby puwZ od czasu aplikacji lakieru fluorowego „Duraphat” w grupie dzieci o puw < 10.
W omówieniu wyników dotyczących pomiarów czasu mikrodemineralizacji szkliwa posłużono się jedynie danymi początkowymi oraz uzyskanymi po upływie 6 miesięcy, ponieważ można było je odnieść do całej grupy badanej i kontrolnej (nie uwzględniono wyników badań po 2 i 3 miesiącach). Wynik testu CRT niezależnie od średniej liczby puwZ dla całej grupy badanej w każdej podgrupie (A, B, C) wykazał wydłużenie czasu demineralizacji szkliwa, natomiast w grupie kontrolnej jak można się było spodziewać wartość ta pozostawała na niezmienionym poziomie (podgrupa B) lub na zbliżonym do początkowego (podgrupa A i C).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Suzuki Y. et al.: Relation between incidence of caries and feeding in young children. J. Ped. Dent. 1979, 14:308-314. 2. Tsubouchi J. et al.: Baby bottle tooth decay. J. Dent. Child. 1994, July-August, 293-298. 3. Grodzka K. et al.: Caries increment in primary teeth after application of Duraphat fluoride varnish; Community Dent. Oral Epidemiol. 1982, 10:55-59. 4. Szpringer-Nodzak M. i wsp.: Problem zapobiegania próchnicy wczesnej u dzieci. Przegląd Stom. Wieku Rozw. 1995, 2(10):4-7. 5. Szpringer-Nodzak M.: Niepokojący stan uzębienia najmłodszej grupy dzieci. Nowa Stom. 97/1-2:8-10. 6. Szpringer-Nodzak M.: Stomatologia Wieku Rozwojowego. Wyd. Lek. PZWL Warszawa 1993. 7. Wal-Moteka A. i wsp.: Problem prognozowania próchnicy wczesnej u dzieci – doniesienie wstępne. Nowa Stom. 99/1-2:7-10. 8. Holst A., Braune K.: Dental assistants ability to select caries risk – children and to prevent caries. Swed. Dent. J. 1994, 18:243-249. 9. Stańczak-Sionek D.: Określanie ryzyka próchnicy wczesnej u dzieci. Mag. Stom. 1992, 3:31-33. 10. Szpringer-Nodzak M. i wsp.: Porównanie stanu zdrowia uzębienia dzieci do 3 roku życia z regionu warszawskiego badanych w latach 1972/72 i 1992/93. Mag. Stom. 1993, 8:24-25. 11. Wochna-Sobańska M.: Lakiery fluorowe w profilaktyce próchnicy. Stom. Współ. 1994, 4:285-288. 12. Wochna--Sobańska M.: Współczesne poglądy na temat stosowania fluoru w profilaktyce próchnicy. Nowa Stom. 96/1-2:3-5. 13. Chlubek D., Opalko K.: Endogenna profilaktyka fluorowa próchnicy zębów: primum non nocere, 14 Mag. Med. Stom. i Protetyka 2002/3. 14. Holm A.-K.: Effect of a fluoride varnish (Duraphat) in preschool children; Community Dent. Oral Epidemiol. 1979, 7:241-245. 15. Murray J.J. et al.: Duraphat fluoride varnish. A 2-year clinical trial in 5-year-old children. Br. Dent. J. 1977, 143:11-17. 16. Edenholm H. et al.: Fluoride uptake and release in deciduous enamel after application of fluoride varnishes. Swed. Dent. J. 1977, 59-64. 17. Koch G., Petersson L.G.: Caries preventive effect of a fluoride – containing varnish (Duraphat) after 1 year´s study. Community Dent. Oral. Epidemiol. 1975, 3:262-266. 18. Heitzer G., Irmish B.: Karies protektion durch Fluor Lak (Duraphat) Klinishe Ergebnisse und Erfarungen. Dtsch. Stomatol. 1973, 23:917-922.
