Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Balneologia Polska 4/2006, s. 207-210
*Elżbieta Kuncewicz, Ewa Gajewska, Magdalena Sobieska, Magdalena Atarowska, Włodzimierz Samborski
Fizjoterapia w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa
Physiotherapy in ankylosing spondylitis
Klinika Fizjoterapii, Reumatologii i Rehabilitacji Akademii Medycznej w Poznaniu
Kierownik Kliniki: prof. AM dr hab. Włodzimierz Samborski
Streszczenie
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (zzsk) to przewlekły proces zapalny z grupy spondyloartropatii seronegatywnych, obejmujący stawy krzyżowo-biodrowe, drobne stawy kręgosłupa, pierścienie włókniste i więzadła kręgosłupa. Jednostka ta dotyczy ok. 1% populacji osób dorosłych, przy czym predysponowani są młodzi mężczyźni. Wśród czynników sprzyjających rozwojowi zzsk wymienia się obecność antygenu HLA-B27. Rozwój choroby może przebiegać skrycie, u niektórych chorych zmiany w stawach krzyżowo-biodrowych poprzedzają nawracające wysiękowe zapalenie stawu skokowego lub kolanowego, a także nawracające zapalenie tęczówki. Do wczesnych objawów zzsk należy zaliczyć obustronne bóle w okolicy krzyżowej promieniujące do pachwin, pośladków, stawów kolanowych, nasilające się w spoczynku. W miarę rozwoju choroby, wraz z zajęciem kolejnych segmentów kręgosłupa, chory odczuwa opasujące bóle klatki piersiowej i karku.
Ewolucja choroby jest nieprzewidywalna. Istnieją postacie, w których zmiany utrzymują się na poziomie stawów krzyżowo-biodrowych przez wiele lat nie rozprzestrzeniając się na kręgosłup, w innych postęp choroby jest szybki i trudny do opanowania, stąd konieczność tworzenia indywidualnego programu leczniczego z uwzględnieniem czasu trwania choroby, jej okresu, stopnia zaawansowania zmian czynnościowych i wieku chorego. U pacjentów z zzsk stosuje się stałą kinezyterapię, którą powinny poprzedzać zabiegi termalne, masaż lub w warunkach uzdrowiskowych zabiegi balneologiczne.



Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (zzsk) to przewlekły proces zapalny z grupy spondyloartropatii seronegatywnych, obejmujący stawy krzyżowo-biodrowe, drobne stawy kręgosłupa, pierścienie włókniste i więzadła kręgosłupa. Jednostka ta dotyczy ok. 0,5-1% populacji osób dorosłych, przy czym predysponowani są młodzi mężczyźni [stosunek M: K wynosi 3-5:1]. Etiologia nie jest do końca poznana, wśród czynników sprzyjających rozwojowi jednostki chorobowej wymienia się obecność antygenu HLA-B27 (występuje u ponad 90% chorych). Ostatnio zwrócono uwagę na wpływ bakterii Shigella, Salmonella, Chlamydia, Yersinia powodujących zakażenia dróg moczowo-płciowych, oraz przewlekłych chorób jelit, które u osób podatnych genetycznie (HLA-B27+)mogą inicjować proces zapalny w stawach (11). Rozwój choroby może przebiegać skrycie, u niektórych chorych (10-20%) zmiany w stawach krzyżowo-biodrowych poprzedzają nawracające wysiękowe zapalenie stawu skokowego lub kolanowego, a także nawracające zapalenie tęczówki. Do wczesnych objawów zzsk należy zaliczyć obustronne bóle w okolicy krzyżowej promieniujące do pachwin, pośladków, stawów kolanowych, nasilające się w spoczynku (22).
W miarę rozwoju choroby, wraz z zajęciem kolejnych segmentów kręgosłupa, chory odczuwa opasujące bóle klatki piersiowej i karku. Proces zapalny może obejmować także stawy obwodowe, najczęściej biodrowe, kolanowe, skokowe, rzadziej barkowe, nadgarstkowe, skroniowo-żuchwowe. Często występują enzopatie ścięgna Achilessa i rozcięgna podeszwowego. Objawy narządowe dotyczą oka, płuc, serca, nerek, układu pokarmowego oraz układu nerwowego (21). Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie kryteriów diagnostycznych wg. Amerykańskiego Towarzystwa Reumatologicznego (ARC) (tab. 1).
Tabela 1. Kryteria diagnostyczne zzsk.
1. Ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej utrzymujący się przynajmniej przez 3 miesiące, zmniejszający się po ćwiczeniach, nie ustępujący w spoczynku.
2. Ograniczenie ruchomości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa
3. Zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej
4. W Rtg. obustronne zmiany zapalne w stawach krzyżowo-biodrowych 2-4° lub jednostronnie 3-4°
Pewne rozpoznanie zzsk = spełnione kryterium 4 i przynajmniej jedno z pozostałych
Ze względu na lokalizację procesu zapalnego wyróżniamy dwie postacie choroby: osiową (zajęte stawy krzyżowo-biodrowe i kręgosłup), obwodową (poza kręgosłupem zajęte są głównie stawy biodrowe) oraz jej modyfikację, tzw. postać skandynawską, w której dodatkowo zajęte są stawy dłoni i stóp (ryc. 1).
Ryc. 1. Umiejscowienie zmian w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa.
a) najczęstsze umiejscowienie zmian,
b) postać skandynawska zzsk.
Postępowanie fizjoterapeutyczne zależy od przebiegu choroby, której ewolucja jest nieprzewidywalna. Istnieją postaci, w których zmiany utrzymują się na poziomie stawów krzyżowo-biodrowych przez wiele lat, nie rozprzestrzeniając się na kręgosłup, u innych postęp choroby jest szybki i trudny do opanowania. Stąd konieczność tworzenia indywidualnego programu leczniczego z uwzględnieniem czasu trwania choroby, jej okresu (rzut, remisja), stopnia zaawansowania zmian czynnościowych i wieku chorego. Z czynnościowego punktu widzenia najistotniejszym dla pacjenta jest utrzymanie zakresu ruchu i elastyczności stawów biodrowych i barkowych. Zajęcie i usztywnienie tych struktur może uczynić z chorego inwalidę wymagającego opieki (14). We wczesnym okresie zzsk pierwszą zmianą czynnościowa jest zmniejszenie kąta przodopochylenia miednicy, powodujące spłaszczenie lordozy lędźwiowej, kompensowane ruchami w stawach biodrowych. W miarę rozwoju procesu kostnienia spłaszczona lordoza lędźwiowa stanowi przedłużenie pogłębionej kyfozy piersiowej. Wskutek tego barki wraz z łopatkami przesuwają się w przód, a lordoza szyjna pogłębiając się powoduje wysunięcie głowy do przodu i ustawienia jej w skłonie w tył (ograniczenie pola widzenia). Klatka piersiowa spłaszcza się w wymiarze strzałkowym, co jest wyrównywane ruchomością przepony. Pacjenci z ww. zmianami wymagają ćwiczeń poprawiających statykę ciała i ćwiczeń oddechowych przywracających właściwy tor oddychania. Należy zwrócić uwagę na mięśnie (mm) o zmniejszonym napięciu (w wyniku zbliżenia przyczepów mięśniowych): pośladkowych wielkich, brzucha, piersiowych, kapturowych, mostkowo-sutkowo-obojczykowych oraz na rozciągnięte prostowniki grzbietu i obręczy kończyn górnych. Planując ćwiczenia regulujące postawę należy pamiętać, aby mm. prostowniki grzbietu były silniejsze niż mm brzucha, a mm cofające barki silniejsze niż wysuwające je do przodu. Pacjenci z mocno zaawansowanymi zesztywnieniami kręgosłupa i z istniejącymi zmianami zapalnymi stawów biodrowych przyjmują charakterystyczną sylwetkę, tzw. ”pozycję narciarza”. Jest ona bardzo niekorzystna zarówno dla statyki ciała jak i dla chodu. Pacjent stojąc kompensacyjnie przyjmuje pozycję ze zgiętymi stawami kolanowymi i stopami zgiętymi grzbietowo, co powoduje niekorzystne przesunięcie linii ciężkości do tyłu od stawów kolanowych. Następuje wzrost pracy mięśni prostych uda oraz przykurcz mm kulszowo-goleniowych i brzuchatych łydki, co znacznie pogarsza propulsję chodu (12).
U pacjentów z zzsk stosuje się stałą kinezyterapię, którą powinny poprzedzać zabiegi termalne, masaż lub w warunkach uzdrowiskowych zabiegi balneologiczne. Dla potrzeb fizjoterapii, przed planowaniem programu terapeutycznego stosuje się testy na zajęcie stawów krzyżowo-biodrowych oraz na ograniczenia ruchomości kręgosłupa. Niezbędna jest również ocena radiologiczna wskazująca na stopień zaawansowania choroby. Wśród testów na zajęcie stawów biodrowo-krzyżowych wyróżnia się (9):
1. Test Genslena-Menella polegający na badaniu przeprostu w prawidłowych stawach biodrowych w pozycji na brzuchu, przy jednoczesnej stabilizacji miednicy drugą ręką, pojawienie się bólu daje wynik pozytywny.
2. Test Genslena, ułożenie w pozycji na boku z kolanem zgiętym w kierunku brody (strona na której leży pacjent) badamy przeprost w stawie biodrowym drugiej kończyny, pojawienie się bólu daje wynik pozytywny.
3. Objaw Patricka- chory leży na plecach, pięta ułożona obok kolana nogi przeciwnej, naciskając kolanem w kierunku osi kości udowej wywołuje się ból w przypadku pozytywnego wyniku.
4. Test polegający na dośrodkowym ściskaniu stawów biodrowych, wynik analogicznie do w/w.
W celu oceny ograniczenia ruchomości kręgosłupa stosuje się:
1) objaw Tomayera (maksymalny skłon przy wyprostowanych nogach; mierzy się odstęp między końcami palców a podłogą);
2) test Schobera (w pozycji stojącej wyszukuje się i zaznacza wyrostek kolczysty kręgu S1: odmierza się i zaznacza na kręgosłupie 10cm w kierunku głowy; następnie poleca się wykonać:
3) maksymalny skłon i ponownie mierzy się przedłużony odcinek (norma 5-6 cm);
4) test Otta (w pozycji stojącej wyszukuje się i zaznacza wyrostek kolczysty C7; odmierza się na kręgosłupie 30 cm w kierunku brzusznym i ponownie zaznacza: następnie poleca się wykonać:
5) maksymalny skłon i ponownie mierzy się przedłużony odcinek (norma 30-34 cm);
6) ruchomość:
7) klatki piersiowej sprawdza się, mierząc różnicę obwodu na wysokości brodawek sutkowych między maksymalnym wdechem a wydechem, różnica powinna być
8) większa niż 5-12 cm.

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Analay Y, Ozcan E, Karen A, Diracoglu D, Aydin R.:The effectiveness of intensive group exercise on patients with ankylosing spondylitis. Clin Rehabil. 2003 Sep;17(6):631-6.
2. Bernacka K.: Wyniki leczenia uzdrowiskowego zesztywniającego zapalenia stawów w Świeradowie Zdroju. Balneoterapia Polska.1987, 7-8:87.
3. Braun J, Brandt J, Listing J, Zink R, Alten R, Burmester G, Gromnica-Ihle E, Kellner H, Schneider M, Sörensen, Zeidler H, Sieper J.: Two year maintenance of efficacy and safety of infliximab in the treatment of ankylosing spondylitis. Ann Rheum Dis 2005;64:229-234.
4. Braun J, de Keyser F, Brandt J, Mielants H, Sieper J, Veys E. New treatment options in spondyloarthropaties: increasing evidence for significanteffiacy of anti-tumor necrosis factor therapy. Curr Opin Rheumatol 2001;13:245-9.
5. Brandt J, Listing J, Sieper J, Rudwaleit M, van der Heijde D, Braun J.: Dewelopment and preselection of criteria for short-term improvement after anti- TNF-α therapy in ankylosing spondylitis. Ann Rheum Dis 2004;63:1438-44.
6. Clegg DO, Reda DJ, Weisman MH, Blackburn WD, Cush JJ, cannon GW, et al.: Comparison of sulfasalazine and placebo In treatment of ankylosing spondylitis: a Departament of Veterans Affairs cooperative study. Arthritis Rheum 1996;39:2004-12.
7. Dagfinrud H, Hagen K. Physiotherapy interventions for ankylosing spondylitis (Cochrane review). Cochrane Database Syst Rev 2001;4.
8. Hidding A, van der Linden S, Boers M, Gielen X, de witte L, Kester A, Dijkmans B, Moolenburgh D.:Is group physical therapy superior to individualized therapy in ankylosing spondylitis? A randomized controlled trial. Arthritis care Res.1993 Sep;6(3):117-25.
9. Kolster B, Ebelt-Paprotny G.: Poradnik fizjoterapeuty. Zakład Narodowy im. Ossolińskich- Wydawnictwo, Wrocław 2001.
10. Kraag G, Stokes B, Groh J, Helewa A, Goldsmith C.:The effects of comprehensive home physiotherapy and supervision on patients with ankylosing spondylitis-a randomized controlled trial. J Reumatol.1990 feb;17(2):228-33.
11. Maśliński Sł, Ryżewski J.: Patofizjologia podręcznik dla studentów medycyny. PZWL 1992.
12. Rosławski A.:Fizjoterapia w chorobach reumatycznych. Akademia wychowania fizycznego we Wrocławiu. Wrocław 1998.
13. Reinisch N, Mur E, Herold M, Dunzendorfer S, Kahler CM, Falkenbach A, Wiedermann CJ.:decrease of respiratory burst in neutrophils of patients with ankylosing spondylitis by combined radon-hyperthermia treatment. Clin exp rheumatol.1999 May-Jun;17(3):335-8.
14. Sadowska-Wróbleska M.: O reumatyzmie. PZWL W-wa 1986.
15. Schmidt K.I.: Scientific basis of spa treatment in rheumatic diseases. Rheumalogy in Europe.1995, 24/4, 136.
16. Sukenik S.: Balneotherapyfor seronegative spondyloarthropathies. Progress In Rheumatology.1996.VI, 97.
17. Sundstrom B, Ekergard H, Sundelin G.:Exercise habits among patients with ankylosing spondylitis. A questionnaire based survey in the County of Vasterbotten. Sweden. Scand J rheumatol. 2002;31(3):163-7.
18. Tishler M, Brostovski Y, Yaron M.: Effect of spa therapy in Tiberias on patients with ankylosing spondylitis. Clin Rheumatol.1995 Jan;14(1):21-5.
19. van Tubergen A, Landewe R, Van der Heijde D, Hidding A, Wolter N, Asscher M, Falkenbach A, Genth E, The HG, van der Linden S.:Combined spa-exercise therapyis effective in patients with ankylosing spondylitis: a randomized controlled trial. Arthritis Rheum.2001 Oct;45(5):430-8.
20. Viitanen JV, Lehtinen K, Suni J, Kautiainen H.:Fifteen months´ follow-up of intensive inpatientphysiotherapy and exercise in ankylosing spondlitis. Clin Rheumatol. 1995 Jul;14(4):413-9.
21. Zink A. I wsp.: Disability and handicap in rheumatoid arthritis and ankylosing spondylitis-results from the German rheumatological database.German Colaborative Arthritis Centers. J. Rheumatol. 2000;27:613-22.
22. Zimmermann-Górska I.: Choroby reumatyczne. PZWL W-wa 2004.143-157.
otrzymano: 2006-09-22
zaakceptowano do druku: 2006-12-14

Adres do korespondencji:
*Elżbieta Kuncewicz Klinika Fizjoterapii, Reumatologii, i Rehabilitacji AM w Poznaniu ul. 28 czerwca 1956 r. 135/147, 61-545 Poznań tel. (0-61) 831-02-81

Balneologia Polska 4/2006