© Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2011, s. 18-27
*Agnieszka Gryszczyńska, Bogna Opala
Palma sabalowa (Sabal palmetto Lodd., Saw palmetto) w łagodnym rozroście gruczołu krokowego
Saw palmetto as a curative on benign prostatic hyperplasia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu Zakład Badania Jakości Produktów Leczniczych i Suplementów Diety
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Grzegorz Spychalski
Summary
From ages, scientists have interested in discovery plants which have got good influence on human body. Often considers that medicinal plants are very safe for our body. Because prostatic diseases are very common, medicine is looking for a cure which can treat or prevent this problems. One of this plants is saw palmetto. This is a plant from North and South America. This is very popular component of dietary supplements which are used in the treatment of benign prostatic hyperplasia. Probably, the most important acting of this plant is an antiandrogenic inhibitory influence on 5-α-reducatase type 1 and 2. Many researches are leading to confirm a good properties of saw palmetto.
Wprowadzenie
Wielu pacjentów stosuje produkty naturalne, by dodatkowo chronić swój organizm przed różnego rodzaju dolegliwościami, np. dolnych dróg moczowych (Lower Urinary Tract Symptoms, LUTS). Produkty pochodzenia roślinnego są szeroko stosowane w Stanach Zjednoczonych. Także w Europie, w takich krajach jak Francja czy Niemcy, preparaty te są często refundowane. Suplementy te nie są uważane przez społeczeństwo za leki. W świadomości społeczeństwa funkcjonują jako bezpieczne dla zdrowia środki lecznicze (choć nie każdy preparat ma potwierdzone bezpieczeństwo stosowania), łatwo dostępne, potencjalnie pomagają w unikaniu operacji oraz chronią przed nowotworami (1). Popularność tego typu preparatów obrazuje chociażby rynek Stanów Zjednoczonych. W latach 1990-1997 zanotowano wzrost sprzedaży preparatów pochodzenia naturalnego o 45,2%, a rynek USA wart był ponad 5 mld dolarów (2). Dane z 2005 roku wskazują, że tylko Amerykanie wydali na terapię roślinnymi środkami 18 mld dolarów (3).
Jednym z najczęstszych problemów urologicznych występujących u mężczyzn powyżej 60. roku życia jest rozrost gruczołu krokowego (prostaty), który może skutecznie pogorszyć jakość życia. Odnotowuje się, że u około 50% mężczyzn powyżej 60. roku życia występują problemy z prostatą. Natomiast u 85-latków prawdopodobieństwo wystąpienia tego schorzenia wzrasta do 90% (4). Dlatego w dalszym ciągu poszukuje się leku, który skutecznie zniweluje symptomy łagodnego rozrostu prostaty (BPH). Jednym ze sposobów zapobiegania tej chorobie jest stosowanie ekstraktu z owoców palmy sabalowej. Produkt ten często nazywany jest męskimi tabletkami zdrowia (1).
Objawy rozwijającego się łagodnego rozrostu gruczołu krokowego
Pierwszymi niepokojącymi objawami związanymi z rozwijającymi się chorobami układu moczowego są: zaburzenia w funkcjonowaniu pęcherza moczowego, problemy z oddawaniem moczu oraz dysfunkcja mięśnia wypieracza pęcherza. Do objawów związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem pęcherza zaliczyć można: znaczną częstotliwość oddawania moczu, nagłe parcie, nietrzymanie moczu, nocne oddawanie moczu, słaby strumień moczu oraz towarzyszący temu ból (10). Pojawiające się symptomy tej choroby mogą skutecznie pogorszyć jakość życia. Przyczyna takiego zjawiska leży w nadmiernej proliferacji obu gruczołów oraz tkanek zrębowych prostaty. W wyniku rozrostu gruczołu krokowego pojawia się ropienie, które powoduje kompresję cewki moczowej oraz utrudnia przepływ moczu. Innym ważnym symptomem tej choroby jest nieprawidłowe zabarwienie szyjki pęcherza i komórek gładkich gruczołu krokowego, które są regulowane przez receptory α1-adrenergiczne (4).
Występowanie i skład chemiczny palmy sabalowej
Palma ta należy do rodziny arekowatych, w której wyodrębniono 14 gatunków rodzimych. Spotkać je można w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Środkowej, Północnej i Południowej oraz Zachodnich Indiach (6, 7). W USA można ją odnaleźć na bagnistych terenach Florydy, Północnej Karoliny, Alabamy i Teksasu. Owoce palmy są fioletowo-czarne, rosną w klastrach, a okres owocowania przypada na październik – grudzień. Dojrzałe, częściowo wysuszone owoce służą do przygotowania ekstraktów z tej rośliny. Stosowanie palmy w medycynie niekonwencjonalnej sięga 1800 roku. Ze względu na jej wykorzystywanie w leczeniu chorób gruczołu krokowego Farmakopea Amerykańska w latach 1906-1917 zawierała monografię dotyczącą tej rośliny. W 1926 roku oficjalnie wprowadzono ją na rynek, ale około 1950 roku została wycofana ze względu na brak potwierdzonych właściwości leczniczych. Trzeba jeszcze nadmienić, że pierwsze doniesienia naukowe związane z badaniami na pacjentach pochodzą z lat 80. XX wieku – pierwsze badania prowadzono na małej liczbie ochotników, średnio przez 1-3 miesiące (4). W skład chemiczny palmy wchodzą fitosterole, fitoestrogeny, terpenoidy, kwasy tłuszczowe, lektyny, olej tłusty, polisacharydy, flawonoidy (5), alkohole alifatyczne, związki poliprenowe (6) oraz kwas taninowy (8). W ekstrakcie lipidosterolowym wykryto następujące kwasy tłuszczowe: kaprylowy (1,4%), kaprynowy (0,9%), laurynowy (16,5%), mirystynowy (6,2%), palmitynowy (9,0%), oleopalmitynowy (0,1%), stearynowy (2,6%), oleinowy (29,8%), linolowy (21,5%) oraz linolenowy (2,3%) (9).
Mechanizm działania palmy sabalowej
Jednym z bardziej interesujących aspektów badań nad stosowaniem ekstraktu z palmy w przeciwdziałaniu zaburzeniom układu moczowego jest poznanie mechanizmu chroniącego organizm przed tą chorobą. W większości badań in vitro stosowany jest preparat PermixonTM – lipidosterolowy ekstrakt z owoców palmy sabalowej (SPB) (5). PermixonTM jest lipidosterolowym ekstraktem heksanowym składającym się w 86,7% z wolnych kwasów tłuszczowych, w 4,5% z metylowych i etylowych pochodnych kwasów tłuszczowych oraz steroli (β-sitosterolu, kampesterolu, stigmasterolu, cykloartenolu), związków poliprenowych, arabinozy, glukozy, galaktozy, kwasu uronowego i flawonoidów. W tabeli 1 przedstawiono skład chemiczny PermixonuTM (4).
Tabela 1. Skład chemiczny PermixonuTM (4).
| Związek |
Zawartość procentowa (%) |
| Wolne kwasy tłuszczowe | 86,7 |
| Kwas oleinowy | 40 |
| Kwas laurynowy | 32 |
| Kwas mirystynowy | 13 |
| Kwas palmitynowy | 10 |
| Kwas linolowy | 5 |
| Metylowe i etylowe pochodne kwasów tłuszczowych | 4,5 |
| Triglicerydy | 1,2 |
| Estry długołańcuchowe | 1,1 |
Przeprowadzone badania wskazują, że palma ma działanie antyandrogenne, hamujące 5-α-reduktazy typu 1 i 2, prolaktyny oraz proliferację komórek. Wykazuje również efekt antyestrogenny oraz przeciwzapalny (5). W dostępnym piśmiennictwie przedstawiono wstępne badania objawów takich chorób jak obrzęk podścieliska, śluzowate zwyrodnienie, zator wewnętrzny czy torbiel zastoinową gruczołu krokowego. Jednakże mechanizm jej działania w tamtych latach nie był jeszcze znany (5). Uważa się, że działanie palmy na reduktazę polega na niekompetencyjnym hamowaniu jej aktywności. Testosteron jest głównym związkiem szlaku androgenowego zachodzącego w gruczole krokowym oraz skórze organizmu ludzkiego, jak również jest prekursorem androgenów. Aktywnym hormonem jest dihydrotestosteron (DHT), który powstaje w wyniku redukcji podwójnego wiązania (4-5) w testosteronie za sprawą 5-α-reduktazy. Mechanizm ten wyjaśnia wysokie stężenie DHT w sterczu w porównaniu z jego poziomem w surowicy krwi (4). Na rycinie 1 zamieszczono szlak metaboliczny testosteronu, a na rycinie 2 pokazano sposób, w jaki testosteron przekształcany jest w DHT. U zdrowych dorosłych mężczyzn w ciągu doby powstaje ok. 5 mg testosteronu. Na rycinie 2 podane zostały dwa szlaki metaboliczne testosteronu. W wyniku pierwszego obserwowana jest oksydacja wiązania w pozycji C17, w drugim redukcja podwójnego wiązania w pierścieniu A i powstanie wiązania karbonylowego przy węglu C3. Pierwszy mechanizm zachodzi np. w komórkach wątroby, drugi w komórkach docelowych. To właśnie w wyniku tego drugiego szlaku metabolicznego powstaje dihydroksytestosteron, który jest najważniejszym metabolitem testosteronu. W ciągu doby ok. 10% testosteronu ulega przemianie w DHT. W wyniku tego procesu w organizmie pojawia się ok. 400 μg DHT (11).
Ryc. 1. Szlak syntezy testosteronu (11).
Ryc. 2. Reakcja przekształcania testosteronu w dihydroksytestosteron (11).
W przeciwieństwie do prowadzonych w szerokim spektrum badań klinicznych, badania laboratoryjne wykonane z ekstraktem z palmy sabalowej (SPE) przez Rhodes i wsp. (5) na szczurach nie wykazały wiązania się SPE z receptorem androgenowym gruczołu krokowego ani zmniejszenia aktywności DHT. Doniesienia literaturowe mówią o prowadzonych badaniach nad surowicą pacjentów przyjmujących SPE na przestrzeni 6 miesięcy. Kontroli poddano poziom testosteronu, DHT, antygenu charakterystycznego dla gruczołu krokowego (PSA) oraz hormonu folikulotropowego (FSH). Żadne z badań nie wskazuje na zmianę poziomu testosteronu, DHT, PSA i FSH, nie wyłączając pacjentów przyjmujących PermixonTM. Trudno więc zrozumieć wpływ palmy na metabolizm hormonów i aktywność 5-α-reduktazy.
Descotes i wsp. (cyt. za 5) w 1995 roku prowadzili badania dotyczące wpływu przyjmowania ekstraktu z palmy na zmianę jakości życia pacjentów. W badaniu wzięło udział 215 mężczyzn, z czego 176 przyjmowało placebo, natomiast pozostali otrzymywali 160 mg PermixonuTM dwa razy dziennie przez okres 30 dni. W badaniach brano pod uwagę następujące czynniki: bolesne oddawanie moczu, częstotliwość oddawania moczu w dzień i w nocy oraz maksymalną prędkość przepływu moczu. Wyniki satysfakcji pacjentów zestawiono w tabeli 2. W żadnym z symptomów nie zauważono statystycznie istotnego wpływu polepszenia jakości życia pacjentów stosujących podczas eksperymentu PermixonTM (5).
Tabela 2. Wpływ stosowania PermixonuTM i placebo na rozrost prostaty.
| Objawy rozrostu prostaty |
Placebo |
PermiconTM |
| Średnia częstotliwość oddawania moczu w ciągu dnia (%) | -0,2 | -0,8 |
| Zmiana (%) | -2,9 | -11,3 |
| Średnia częstotliwość oddawania moczu w ciągu nocy (%) | -0,3 | -0,7 |
| Zmiana (%) | -17,7 | -32,5 |
| Średnia objętość oddawanego moczu (%) | +1,1 | +3,4 |
| Zmiana (%) | +8,5 | +28,9 |
| Ogólna skuteczność leczenia (%) | 67,5 | 71,3 |
| Ogólna skuteczność fizycznego leczenia (%) | 47,2 | 56,6 |
Weisser i wsp. (cyt. za 5) prowadzili badania nad wpływem ekstraktu z palmy sabalowej (SPE) na enzymy nabłonka oraz podścieliska u pacjentów z BPH. Badanych podzielono na dwie grupy; jedna przyjmowała placebo, druga ekstrakt z palmy przez okres 3 miesięcy. Przedmiotem badań było oszacowanie aktywności 5-α-reduktazy, oksydoreduktazy 3-α- i 3-β-hydroksysteroidowej, kinazy kreatynowej. Eksperyment nie pokazał różnic w aktywności 5-α-reduktazy, oksydoreduktazy 3-α- i 3-β-hydroksysteroidowej pomiędzy grupą przyjmującą placebo a SPE. Natomiast aktywność kinazy kreatynowej wzrosła u osób stosujących SPE. Wiedząc, że synteza kinazy zależna jest od estrogenu, palmę podejrzewa się o zaburzanie równowagi pomiędzy stężeniem androgenów a estrgenów.
Potwierdzeniem hipotezy o antyandrogennym działaniu palmy sabalowej są wyniki badań Di Silverio i wsp. (cyt. za 5) prowadzonych na 33 pacjentach ze zdiagnozowanym BPH poddanych prostatektomii nadłonowej. W badaniach stosowano finasteryd (5 mg/dobę przez 3 miesiące), flutamid (750 mg/dobę przez 2 miesiące) i PermixonTM (320 mg/dobę przez 3 miesiące). W żadnej z grup nie zauważono statystycznie istotnej zmiany zawartości testosteronu w komórkach. Stosowanie PermixonuTM oraz finasterydu zmniejszyło natomiast o 50% stężenie DHT w porównaniu z grupą nieleczoną oraz grupą przyjmującą flutamid. Efekt ten był najbardziej zauważalny w komórkach okołocewkowych.
Bayne i wsp. (cyt. za 4) badali wpływ PermixonuTM na komórki prostaty. Odkryto wtedy uszkodzenia błon komórkowych u pacjentów poddanych leczeniu tym produktem. Zaobserwowano zatem rozwój apoptozy komórek gruczołu krokowego. Komórki innych narządów, takich jak piersi, skóry, najądrzy, jąder, wątroby nie były podatne na działanie PermixonuTM. Jedynie w fibroblastach skóry zaobserwowano nieznaczny wzrost indeksu apoptozy.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Lowe FC. Phytotherapy in the treatment of benign prostatic hyperplasia. Urology 2001; 58(6A):71-6. 2. Barqawi A, Gamito E, O`Donnell C i wsp. Herbal and vitamine supplement use in a prostate cancer screening population. Urology 2004; 63:288-92. 3. Avins AL, Bent S, Staccone S i wsp. A detailed safety assessment of saw palmetto extract. Compl Ther Med 2008; 16:147-54. 4. Maccagnano C, Salonia A, Briganti A i wsp. A critical analysis of PermixonTM in the treatment of lower urinary tract symptoms due to benign prostatic enlargement. Eur Urol Suppl 2006; 5:430-40. 5. Lowe FC, Fagelman E. Phytotherapy in the treatment of benign prostatic hyperplasia: an update. Urology 1999; 53(4):671-8. 6. El-Dib R, Kaloga M, Mahmound I i wsp. Sablacarium A and B, two 19-nor-3,4-seco-lanostane-type triterpenoids from Sabal causiarum and Sabal blackburniana, respectively. Phytochem 2004; 65:1153-7. 7. Gerber GS, Kuznetsov D, Johnson BC i wsp. Randomized, double-blind, placebo-controlled trial of Saw palmetto in men with lower urinary tract symptoms. Urology 2001; 58(6):960-3. 8. Messina BAM. Herbal supplements: facts and myths-talking to your patients about herbal supplements. J Perin Anest Nursing 2006; 4(21):268-78. 9. Fernandez LC, Mas R, Fernandez J i wsp. Effect of D-004, a lipid extract of the Cuban Royal Palm (Roystonea regia) or the lipidosterolic extract of Saw palmetto (Serenoa repens) on the sexual activity in male rats: a controlled, experimental study. Curr Therap Res 2008; 1(69):65-74. 10. Roehrborn C. Insights into the relationships between prostatic disoders and their potential impact on future urologic practice. EAU-EBU Update Ser 2006; 5:698-703. 11. Murray RK, Granner DK, Mayes PA i wsp. Biochemia Harpera. PZWL, Warszawa 1994; 652-6. 12. Marks LS, Hess DL, Dorey FJ i wsp. Tissue effect of Saw palmetto and finasteride: use of biopsy cores for in situ quantufication of prostatic androgens. Urology 2001; 57(5):999-1005. 13. Suzuki M, Oki T, Sugiyama T i wsp. Muscerinic and alpha 1-adrenergic receptor binding characterisics of Saw palmetto extract in rat lower urinary tract. Urol 2007; 69(6):1216-20. 14. Habib FK. Serenoa repens: the scientific basis for the treatment of benign prostatic hyperplasia. Eur Urol Suppl 2009; 8:887-93.
