© Borgis - Nowa Stomatologia 2/2013, s. 55-60
*Magdalena Wysocka1, Krystyna Czyżewska2
Zachowania żywieniowe młodzieży leczonej ortodontycznie
Eating habits of youth treated with braces
1Instytut Matki i Dziecka, Warszawa
Dyrektor Instytutu: dr n. med. Tomasz M. Maciejewski
2Zakład Biologii Chorób Cywilizacyjnych, Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, Poznań
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Krystyna Czyżewska
Summary
Introduction: Eating habits, on which is a significant impact has health education, are modeled during a whole life under the influence of different patterns. Proper nutrition of youth, during their intensive growth and maturation, is of particular importance. Dietary recommendations apply to both: healthy people and patients with chronic diseases. There is little information about patients’ during their orthodontic treatment.
Aim: The aim of this study was to determine the eating habits of patients before and during orthodontic treatment with braces.
Material and methods: The study included 144 orthodontic clinic’s patients (age 13-18 years of age). The research tool was a proprietary questionnaire evaluating eating behavior during orthodontic treatment.
Results: The general observation was the fact that patients treated with fixed braces do not have proper eating habits, before and during orthodontic treatment. During orthodontic treatment the number of consumed meals did not change significantly. However the pain experienced after visiting orthodontist, limited the number of consumed meals (p < 0.0001). During the treatment habit of eating unhealthy snacks did not significantly change.
Conclusions: Intensification of nutrition education is necessary among young people treated with braces in order to prevention of the oral cavity diseases and the incidence of diet-related diseases.
Wstęp
Coraz więcej młodzieży leczy się ortodontycznie ze względu na korzyści, do których należą m.in. poprawa wyglądu uzębienia, przywrócenie proporcjonalności twarzy oraz wpływ na jej estetykę. Podczas ostatniego Zgromadzenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zwrócono uwagę, że dobrostan jamy ustnej jest wyznacznikiem zdrowia ogólnego i jakości życia oraz ma znaczący wpływ na dobrobyt i ekonomię państw (1). Ze względu na częste występowanie wspólnych czynników ryzyka, należy włączyć programy promujące zdrowie jamy ustnej i profilaktykę chorób jamy ustnej w programy łączące zapobieganie i leczenie chorób przewlekłych (2).
Prawidłowe żywienie pozwala osiągnąć właściwy rozwój i optymalną, zaprogramowaną genetycznie budowę ciała, stan intelektualny i emocjonalny oraz immunologiczną odporność, a tym samym dobrą kondycję i samopoczucie w okresie dzieciństwa, młodości, aż do późnego wieku. Właściwe żywienie zmniejsza także ryzyko wystąpienia w dorosłym życiu licznych chorób dietozależnych, takich jak np. cukrzyca typu 2, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, próchnica, osteoporoza, nowotwory (3, 4).
Nawyki żywieniowe osób dorosłych zależą od poziomu wiedzy i przyzwyczajeń nabytych w okresie młodzieńczym. Szereg nieprawidłowości wynikających z nieracjonalnej diety ujawnia się dopiero w wieku późniejszym pod postacią tak zwanych chorób cywilizacyjnych. Stąd promocja zasad zdrowego żywienia powinna mieć miejsce we wczesnym okresie życia (5). Zaburzeniom w obrębie jamy ustnej (próchnicy i chorobom przyzębia) można skutecznie zapobiegać m.in. poprzez profilaktykę niedożywienia, ograniczenie spożycia węglowodanów, słodkich napojów gazowanych oraz odpowiednia częstość i jakość spożywanych posiłków mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka szerzenia się próchnicy. Zrównoważona dieta chroni przed rozwojem wad szkliwa oraz chorób zakaźnych jamy ustnej. Wskazane ograniczenia wiążą się także z profilaktyką wspomnianych wcześniej chorób dietozależnych (2, 6, 7).
Wady zgryzowo-zębowe są jednym z najczęstszych zaburzeń narządu żucia, występują niezależnie od przynależności rasowej, etnicznej czy statusu społeczno-ekonomicznego. Nieprawidłowy zgryz, oprócz negatywnego wpływu na funkcjonowanie układu stomatognatycznego, utrudnia odgryzanie kęsów i żucie pokarmów oraz powoduje zaburzenia wymowy, a więc oddziałuje na czynności, które w życiu człowieka mają istotne znaczenie. Wpływa również na ocenę własnej atrakcyjności, estetyki oraz relacje międzyludzkie i ostatecznie na jakość życia (8-10). Obecność stłoczeń zębów utrudnia utrzymanie higieny jamy ustnej, zaś zalegająca w przestrzeniach międzyzębowych płytka bakteryjna oraz resztki pokarmowe sprzyjają rozwojowi próchnicy i zaostrzeniu periodontopatii (11, 12). Ze względu na korzyści, do których należą między innymi poprawa wyglądu uzębienia, przywrócenie proporcjonalności twarzy oraz wpływ na jej estetykę, coraz więcej młodzieży jest leczonych ortodontycznie. Brakuje badań określających, czy założenie stałego aparatu ortodontycznego wpływa na nawyki żywieniowe.
Cel pracy
Niniejsza analiza jest próbą uzupełnienia istniejącej luki w tym zakresie poprzez ocenę ilości spożywanych posiłków oraz podjadania pomiędzy posiłkami.
Materiał i metody
Przeprowadzono jednorazowy sondaż ankietowy wśród 144 pacjentów leczonych ortodontycznie aparatem stałym, w wieku 13-18 lat włącznie (81 dziewcząt i 63 chłopców) – 82 pacjentów z wadą rozszczepową wargi i podniebienia oraz 62 pacjentów z wadą zgryzową. Autorski kwestionariusz ankiety został opracowany w taki sposób, aby ocenić zachowania żywieniowe w czasie prowadzonego leczenia ortodontycznego, a także przed tym leczeniem. Pytania dotyczyły liczby spożywanych posiłków w ciągu dnia (wliczając posiłki główne i przekąski) oraz częstotliwości spożywania głównych posiłków (śniadanie, obiad, kolacja) przed leczeniem, w trakcie leczenia ortodontycznego oraz w czasie występowania dolegliwości bólowych. Pacjenci określili konsystencję spożywanych pokarmów w czasie występowania dolegliwości bólowych oraz częstość podjadania przekąsek słodkich, słonych oraz chudych napojów mlecznych przed leczeniem i w jego trakcie. Dodatkowo w skali od 0 do 10 (0 – brak zmiany, 10 – maksymalna zmiana, jaką można sobie wyobrazić) określali konieczność zmiany nawyków żywieniowych po założeniu aparatu stałego. Dla potrzeb badania podzielono nasilenie zmian na kategorie: niewielka zmiana (1-2), zmiana o średnim nasileniu (3-5), duże zmiany (6-10). Badania przeprowadzono w poradniach trzech miast wojewódzkich (Warszawa, Wrocław i Poznań). Do każdej jednostki przekazano ankiety z prośbą o ich wypełnienie przez losowo wybranych pacjentów leczonych ortodontycznym aparatem stałym.
Wyznaczono odsetek odpowiedzi dotyczących poszczególnych pytań ankiety. Odrębności w odpowiedziach respondentów w zakresie wymienionych problemów obejmujące okres podczas terapii oraz przed leczeniem ortodontycznym weryfikowano testem różnicy między dwoma wskaźnikami struktury, który jest pochodnym testu chi2. Analizę statystyczną przeprowadzono przy pomocy programu Statistica PL v. 10.0. Za istotne statystycznie uznano różnice, przy których poziom istotności p < 0,05.
Wyniki
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Petersen P: World Health Organization global policy for improvement of oral health – World Health Assembly 2007. Int Dent J 2008; 58: 115-121. 2. WHO Rezolucja: Zdrowie jamy ustnej: plan działania dla promowania zdrowia jamy ustnej i zapobiegania chorobom. 60. Światowe Zgromadzenie Zdrowia, WHA 60.17. Genewa; WHO 23.05.2007. 3. Ziemlański Ś: Żywienie a choroby cywilizacyjne. Żyw Człow 2001; 28 (suppl.): 589-604. 4. Jarosz M: Otyłość – epidemiologia. Wystąpienie 14.11.2007, www.rpo.gov.pl/pliki/1195045369.pdf [dostęp z dnia 30.09.2011]. 5. Post-Skagegard M, Samuelson G, Karlström B et al.: Changes in food habits in healthy Swedish adolescents during the transition from adolescence to adulthood. Eur J Clin Nutr 2002; 56(6): 532-553. 6. Moynihan P, Petersen PE: Diet, nutrition and the prevention of dental diseases. Public Health Nutr 2004 Feb; 7(1A): 201-226. 7. Moynihan P: The role of diet and nutrition in the etiology and prevention of oral diseases. Bull World Health Organ 2005; 83(9): 694-699. 8. Shaw WC, O’Brien KD, Richmond S: Quality control in orthodontics: factors influencing the receipt of orthodontic treatment. Brit Dent J 1991; 170: 66-68. 9. Birkeland K, Bøe O, Wisth P: Relationship between occlusion and satisfaction with dental appearance in orthodontically treated and untreated groups. A longitudinal study. Eur J Orthod 2000; 22: 509-518. 10. Marques LS, Ramos-Jorge ML, Paiva SM, Pordeus IA: Malocclusion: esthetic impact and quality of life among Brazilian schoolchildren. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2006; 129: 424-427. 11. Tsynkel P: Stłoczenia w obrębie siekaczy dolnych. Set-up w planowaniu leczenia ortodontycznego. Twój Przegl Stomatol 2008; 7-8: 58-63. 12. Szyszka-Sommerfeld L, Buczkowska-Radlińska J: Wpływ stłoczeń zębów na występowanie choroby próchnicowej na podstawie piśmiennictwa. AAMS, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2010; 56(2): 85-88. 13. Mazur J, Małkowskiej-Szkutnik A (red.): Wyniki badań HBSC 2010 – Raport techniczny. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2011: 49-59. 14. Proffit W: Problemy ortodontyczne. Powstawanie problemów ortodontycznych. [W:] Proffit W, Fields H, Sarver D (red.): Ortodoncja współczesna. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, t. 1, Wrocław 2007; 3-157. 15. Wolnicka K: Regularne spożywanie posiłków, podjadanie między posiłkami. [W:] Jarosz M (red.): Zasady prawidłowego żywienia dzieci i młodzieży oraz wskazówki dotyczące zdrowego stylu życia. IŻiŻ, Warszawa 2008; 45-52. 16. Woynarowska B: Zdrowie i czynniki je warunkujące oraz główne problemy zdrowotne. www.pedagog.uw.edu.pl/materialy/wyklad_zdrowie.doc [dostęp z dnia 08.12.2011]. 17. Kołłajtis-Dołowy A, Pietruszka B, Waszczeniuk-Uliczka M, Chmara-Pawińska R: Wybrane zachowania żywieniowe młodzieży gimnazjalnej Warszawy. Żyw Człow 2003; 30(1/2): 182-191. 18. Frączek B: Charakterystyka sposobu odżywiania młodzieży klas maturalnych liceum ogólnokształcącego. Żyw Człow 2003; 30(1/2): 23. 19. Perek M, Krzeczowska B, Twarduś K: Zachowania żywieniowe młodzieży w okresie dojrzewania. ANN UMCS, Lublin 2003; 58 (suppl. 13): 452-457. 20. Wanat G, Grochowska-Niedworok E, Kardas M, Całyniuk B: Nieprawidłowe nawyki żywieniowe i związane z nimi zagrożenie dla zdrowia wśród młodzieży gimnazjalnej. Hygeia Public Health 2011; 46(3): 381-384. 21. Piórecka B, Jagielski P, Wójcik K et al.: Zachowania żywieniowe młodzieży gimnazjalnej w Małopolsce. Żyw Człow 2007; 34(1/2): 620-628. 22. Gajda R, Jeżewska-Zychowicz M: Zachowania żywieniowe młodzieży mieszkającej w województwie świętokrzyskim – wybrane aspekty. Probl Hig Epidemiol 2010; 91(4): 611-661. 23. Shirazi AS, Mobarhan MG, Nik E et al.: Comparison of dietary intake between fixed orthodontic patients and control subjects. Aust Orthod J 2011 May; 27(1): 17-22. 24. Rampersaud GC, Pereira MA, Girard B et al.: Breakfasts Habits, Nutritional Status, Body Weight, and Academic Performance in Children and Adolescents. J Am Diet Assoc 2005; 105(5): 743-760. 25. Woynarowska B: Zachowania żywieniowe młodzieży w wieku 11-15 lat w Polsce i ich niektóre skutki zdrowotne i społeczne. Stand Med 2004; 1: 87-94. 26. Chitra U, Reddy CR: The role o breakfast in nutrient intake of urban school children. Public Health Nutr 2007; 10(1): 55-58. 27. Umiastowska D, Żółtowska H: Zachowania żywieniowe młodzieży gimnazjalnej z różnych aglomeracji województwa zachodniopomorskiego. Nowa Pediatr 2009; 4: 111-115. 28. Wołowski T, Jankowska M: Wybrane aspekty zachowań zdrowotnych młodzieży gimnazjalnej. Część I: Zachowania młodzieży związane z odżywianiem. Probl Hig Epidemiol 2007; 88(1): 64-68. 29. Boniecka I, Michota-Katulska E, Ukleja A et al.: Zachowania żywieniowe wybranej grupy dzieci w wieku szkolnym w aspekcie zagrożenia otyłości. Prz Lek 2009; 66(1-2): 49-51. 30. Borysewicz-Lewicka M, Chłapowska J: Zaburzenia rozwojowe zębów. [W:] Pawlaczyk B (red.): Zarys pediatrii: podręcznik dla studentów medycznych. PZWL, Warszawa 2005; 136-140. 31. Białokoz-Kalinowska I, Konstantynowicz J, Abramowicz P, Piotrowska-Jastrzębska J: Uwarunkowania środowiskowe a nawyki żywieniowe młodzieży z regionu Podlasia. Pediatr Współcz Gastroenterol Hepatol Żywienie Dziecka 2006; 8(2): 117-120.
