Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) jest przewlekłą chorobą zapalną tego narządu, charakteryzującą się nieodwracalnymi zmianami morfologicznymi, jak postępująca destrukcja miąższu i struktur przewodowych, w dalszym etapie włóknieniem i upośledzeniem funkcji egzo- i endokrynnej. Zbieżność pomiędzy nasileniem zmian strukturalnych i czynnościowych jest często niewielka. Cukrzyca trzustkowa jest nierzadko wykrywana późno w przebiegu PZT, gdy obecne są już powikłania tej pierwszej choroby.

Diagnostyka zaawansowanego PZT, na etapie powstawania zwapnień jest łatwa, przy zastosowaniu USG, KT lub endosonografii. Z drugiej strony, mimo postępu w zakresie metod diagnostycznych, rozpoznanie PZT na wczesnym etapie choroby, jakkolwiek pożądane, jest rzadko możliwe.

Rak trzustki (RT) stanowi 3% wszystkich nowotworów złośliwych rozpoznawanych w ciągu roku i jest czwartą przyczyną zgonu z powodu raków na świecie. Bardzo agresywny przebieg choroby, późne rozpoznawanie i oporność na leczenie są przyczyną, że 5-letnie przeżycie dotyczy poniżej 5% chorych, a śmiertelność w ciągu 6 miesięcy od diagnozy sięga 90%. W momencie rozpoznania 80-90% chorych ma zaawansowaną postać choroby i radykalne leczenie operacyjne nie jest już możliwe. Liczne badania koncentrują się na opracowaniu swoistych i czułych testów diagnostycznych w tej chorobie, ale nadal nie uzyskano jeszcze w tym zakresie pożądanych wyników.

W niniejszym numerze czasopisma „Postępy Nauk Medycznych”, w artykule Włodarczyk i wsp. „Powstawanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej w przebiegu raka gruczołowego trzustki (RT) i przewlekłego zapalenia trzustki (PZT) – ocena insulinemii i insulinooporności” poruszono ważny i nie do końca wyjaśniony problem cukrzycy towarzyszącej PZT i RT. Wykazano w nim, że test tolerancji glukozy pozwala na wczesne wykrywanie zaburzeń endokrynnych u chorych na PZT i RT, przed pojawieniem się objawów cukrzycy. Ponadto, hiperinsulinemia okazała się charakterystyczna dla RT, a obniżenie wydzielania insulin dla PZT, co może w przyszłości być użyteczne w trudnej diagnostyce różnicowej tych chorób.