© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2004, s. 150-152
Ewa Duszczyk
Szczepienia przeciwko grypie w praktyce lekarza rodzinnego
Influenza vaccination in practise of general practicioner
z Kliniki Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Kliniki: doc. dr hab. Magdalena Marczyńska
Summary
The author discussed epidemiological, clinical aspects of influenza, importance of vaccination in prophylaxis of influenza and recommendation of ACIP.
WSTĘP
Choroby zakaźne towarzyszą ludzkości od początku jej istnienia. Epidemie i pandemie (zarazy) dziesiątkowały populacje. Literatura nie tylko medyczna ale i piękna zawiera wiele opisów epidemii między innymi ospy prawdziwej, odry, dżumy, cholery i grypy. Grypę znano już w starożytności jako chorobę bardzo zaraźliwą, ale jej wirus został wyizolowany od ludzi dopiero w 1933 roku (1). Pandemie grypy budziły i budzą strach. W piśmiennictwie najczęściej wymienia się grypę „azjatycką” z 1889 roku oraz „hiszpankę” z lat 1918-1919. W wyniku tej ostatniej zmarło ponad 21 milionów osób, a uważa się, że było ich znacznie więcej. W pamięci wielu lekarzy i pacjentów pozostały kolejne pandemie: grypa „azjatycka” z 1957 roku. Hongkong z 1968 roku (w Polsce zmarło w wyniku grypy 1316 osób) oraz grypa rosyjska z 1977 roku (1).
ETIOLOGIA I EPIDEMIOLOGIA
W okresie jesienno-zimowym wzrasta ilość zakażeń wywołanych przez wirusy oddechowe. Do wirusów oddechowych zalicza się wirusy grypy i paragrypy, adenowirusy, koronawirusy, rhinowirusy i enterowirusy. Najgroźniejsze są zakażenia wywołane przez wirusy grypy.
Grypa jest ostrą, zakaźną chorobą układu oddechowego. Wirusy grypy typu A, B i C zaliczane są do Orthomyxoviridae.Najbardziej inwazyjny jest typ A. Wirus grypy charakteryzuje się dużą zmiennością antygenową – szczególnie typ A. Zmiany antygenowe dokonują się w obrębie antygenów powierzchniowych wirusa grypy – hemaglutyniny i neuraminidazy (1, 2). Zmiana typu drift, czyli mutacji punktowej genu prowadzi do zmiany sekwencji aminokwasów. Zmiana typu shift nazywana skokiem antygenowym jest dużo poważniejsza. Prowadzi do pojawienia się całkowicie nowego, nie krążącego dotychczas w populacji wirusa. Hiszpankę wywołał wirus H1N1, grypę azjatycką w 1957 roku wirus H2N2, Hongkong H3N2 a grypę rosyjską H1N1.
Źródłem zakażenie jest chory, który wydala wirusy grypy w wydzielinie z górnych dróg oddechowych. Zakażenie szerzy się drogą kropelkową (kaszel, kichanie, mówienie). Okres wylęgania jest krótki i wynosi od kilku do 48 godzin. Chory na grypę jest najbardziej zakaźny dla otoczenia w początkowym okresie choroby, ale może zarażać do 7-9 dni od początku choroby. Na grypę można zachorować niezależnie od wieku, ale najwięcej zachorowań notuje się u dzieci. Dzieci odgrywają znaczącą rolę w szerzeniu wirusa grypy (1, 3, 4). Zgodnie z doniesieniami WHO z powodu grypy umiera rocznie na świecie od 10 do 40 milionów ludzi. W Polsce grypa jest rejestrowana od 1936 roku. Liczbę zachorowań i zgonów z powodu grypy w wybranych latach zamieszczono w tabeli 1.
Tabela 1. Zachorowania i zgony z powodu grypy w wybranych sezonach epidemicznych.
| Rok | Liczba zachorowań | Zgony |
| 1989 | 1 642 126 | 65 |
| 1993 | 2 717 585 | 88 |
| 1996 | 2 711 174 | 212 |
| 1999 | 2 344 773 | 402 |
| 2001 | 576 449 | |
PATOGENEZA
Po zakażeniu wirus grypy namnaża się w komórkach nabłonka jamy nosowo-gardłowej, tchawicy oraz drzewa oskrzelowego. Replikacja trwa 4-6 godzin. W czasie replikacji nabłonek ulega zniszczeniu i złuszczeniu.
U znacznego odsetka chorych dochodzi do niemal całkowitego zniszczenia nabłonka migawkowego, prowadzące do wtórnych zakażeń bakteryjnych głównie Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus Zakażenie przebiegające z głębokimi zmianami martwiczymi i objawami krwotocznymi rokują niepomyślnie.
OBRAZ KLINICZNY GRYPY
Grypa zaczyna się nagle. Pojawiają się dreszcze a następnie wysoka gorączka 39-40°C, bóle głowy, mięśni i stawów, ogólne rozbicie, nieżyt nosa, napadowy suchy kaszel, osłabienie. Łaknienie jest upośledzone. Znacznie rzadziej występują objawy ze strony układu pokarmowego. U części pacjentów osłabienie po przebyciu grypy utrzymuje się nawet kilka tygodni. Przebieg choroby zależy od stanu zdrowia i wieku pacjenta. Szczególnie niebezpieczna jest grypa u najmłodszych dzieci i dorosłych powyżej 65 roku życia (5, 6). Grupą podwyższonego ryzyka są dzieci i dorośli z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, krążenia, chorobami metabolicznymi.
Objawy kliniczne występujące w grypie są podobne do obserwowanych w zakażeniach wywołanych przez inne wirusy oddechowe. Dlatego najlepszą metodą potwierdzającą rozpoznanie grypy jest identyfikacja wirusa. W diagnostyce stosuje się izolację wirusa w materiale pochodzącym z popłuczyn z górnych dróg oddechowych lub wymazu z gardła. Materiał należy pobrać do 48 godzin od początku choroby. Inną metodą diagnostyczną są testy serologiczne np.: odczyn wiązania dopełniacza lub testy enzymatyczne ELISA. Wyniki dodatnie występują po 10-14 dniach. Badania wykonuje się dwukrotne. Obserwuje się wzrost miana przeciwciał (1, 5). Badaniem wstępnym mogą być szybkie testy tzw. testy przyłóżkowe.
POWIKŁANIA
Powikłania pojawiają się głównie w 1 i 2 tygodniu trwania choroby. Często dotyczą układu oddechowego. Wirus grypy toruje drogę zakażeniom bakteryjnym zatok obocznych nosa, ucha środkowego, oskrzeli i płuc.
U niemowląt szczególnie ciężko przebiega zapalenie oskrzelików. Zapalenie płuc może wywołać sam wirus grypy. Powikłania kardiologiczne obejmują zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia. Opisywane są przypadki zapalenia mięśni z mioglobulinurią mogącą prowadzić do niewydolności nerek, zespół wstrząsu toksycznego. Zespół objawów neurologicznych wikłających grypę to zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, zespół Guillain-Barre´, poprzeczne zapalenie rdzenia, zespół Reye´a. Grypa u kobiet w ciąży może być przyczyną niepowodzeń ciążowych. Dyskutowane jest zwiększenie ryzyka wystąpienia schizofrenii u dzieci, których matki chorowały na grypę w II trymestrze ciąży (1). W okresie pandemii spotyka się grypę złośliwą (malignant influenza), źle rokującą.
Warto przypomnieć, że zgony w czasie epidemii grypy wynikają nie tylko z jej powikłań, ale też z zaostrzeń chorób przewlekłych płuc, serca, nerek.
LECZENIE
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Brydak L.B.: Grypa i jej profilaktyka. Springer PWN. Warszawa 1998, 1-216. 2.Dulny G.: Grypa w Polsce - Sytuacja epidemiologiczna, szczepienia. Zakażenia, 2003, 4, 69-74. 3.Frącka B., Brydak L.B. i wsp.: Zachorowania na grypę w pierwszych trzech latach życia wśród dzieci hospitalizowanych w sezonie epidemicznym 2000-2001. Ped. Pol. 2003, LXXVIII, 8, 669-674. 4.Heikkinen T.: The impact of influenza in children. Book of Abstract ESPID 2002, 29-31 May, Vilnius Lithuania p. 128. 5.Brydak L.B.: Diagnostyka i profilaktyka grypy niezbędna w praktyce lekarza rodzinnego. Standardy Medyczne 2002, 12 (2), 16-29. 6.Maletic-Neuzil K., et al.: The effect of influenza on hospitalizations out patient visits and courses of antibiotics in children. N. Engl. J. Med., 2000, 342, 225-231. 7.Stiver G.: The treatment of influenza with antiviral drugs. Can. Med. Assoc. J. 2003, 168 (1), 49-57. 8.Brydak L.B., Machała M.: Inhibitory neuraminidazy wirusa grypy. Przewodnik Lekarza 2001, 7-8 (31-32), 55-60. 9.Cooper N.J., et al.: Effectiveness of neuraminidase inhibitors in treatment and prevention of influenza A and B: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. BMJ 2003, 326, 1235. 10.Brydak L.B.: Komentarz. Essentia Medica, 2004, 1, 61-62. 11.Morbidity and Mortality Weekly Report. Prevention and Control of Influenza. Recommendation of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) 2003, 52, (RR-8), 1-34. 12.Morbidity and Mortality Weekly Report. Prevention and Control of Influenza. Recommendation of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) 2002, 51, (RR-3), 1-31.
