© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2016, s. 212-216
Barbara Macura, Leopold Śliwa
Wpływ nikotyny na płodność kobiet – problem ciągle aktualny
The influence the nicotine on female fertility – the still actual problem
Zakład Biologii Rozwoju Człowieka, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum, Kraków
Summary
Cigars and cigarettes contain nicotine, the substance that can lead to tobacco dependence. Although harmful influence of nicotine addiction on human health is widely recognized, a number of people smoking cigarettes, particularly in developing countries, grows all the time. The negative effect of tobacco addiction on the fetal growth and development is well-known. However, much less is known about the influence the cigarette smoke on female fertility and, in consequence, on chance to become pregnant. The influence of nicotine on female sex hormones levels may cause the fertility disturbance. Thus, it is necessary to stop this addiction through explanation that regular smoking of cigarettes increases not only the risk of several types of respiratory system cancers, but many other health problems.
Epidemiologia palenia tytoniu
W 2008 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała raport pt. „Światowa epidemia palenia tytoniu – raport WHO 2008 (pakiet MPOWER)”. Raport ten zaczyna się od przytoczenia następujących danych: „W XX wieku palenie zabiło 100 milionów ludzi, a w XXI wieku liczba ofiar tego nałogu może wzrosnąć do miliarda”. Szacuje się, że do 2030 roku liczba zgonów spowodowana toksycznym działaniem dymu tytoniowego przekroczy 8 milionów rocznie, a ponad 80% zgonów obejmie mieszkańców krajów rozwijających się. To właśnie kraje o niskim dochodzie, w których stale wzrasta liczba mieszkańców, obecnie uważane są przez koncerny tytoniowe jako nowe, obiecujące rynki zbytu. W opinii lekarzy, konsumpcja tytoniu, zarówno czynna, jak i bierna, jest uważana za czynnik ryzyka rozwoju wielu chorób, obarczonych wysoką śmiertelnością, takich jak: choroby niedokrwiennej serca, choroby naczyń mózgowych, infekcji dolnych dróg oddechowych, przewlekłej, obturacyjnej choroby płuc, gruźlicy oraz raka tchawicy, oskrzeli i płuc (1).
W wielu krajach, obecnie rozwijających się, kobiety tradycyjnie nigdy nie paliły tytoniu, dlatego też koncerny tytoniowe są szczególnie zainteresowane tą grupą potencjalnych palaczy. W efekcie prowadzone są agresywne kampanie reklamowe, w których produkty tytoniowe są opracowywane i promowane specjalnie z myślą o kobietach. Stwierdzono alarmująco szybki wzrost spożycia tytoniu przez młode kobiety. W Europie zaobserwowano zmniejszenie się liczby palących mężczyzn, a zwiększenie odsetka palących kobiet, szczególnie w Europie Wschodniej, Środkowej i Południowej. W większości krajów Unii Europejskiej nastoletnie dziewczęta sięgają po papierosy równie często jak chłopcy, a czasami nawet częściej. W krajach rozwijających się odsetek palaczy wśród dorosłych kobiet nadal utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie, ale może szybko wzrosnąć wśród nastolatek. W Azji Południowo-Wschodniej odsetek palaczy wśród dorosłych mężczyzn jest dziesięć razy większy niż w przypadku dorosłych kobiet. Jednak w przedziale wiekowym 13-15 lat liczba palących chłopców jest już zaledwie około 2,5 raza większa niż liczba palących dziewcząt. „Dziewczęta i kobiety są celem agresywnych kampanii reklamowych prowadzonych przez koncerny tytoniowe (...), a reklamy papierosów sugerują emancypację” – tak twierdzi Judith Mackay, dyrektor Asian Consultancy on Tobacco Control. Obok klasycznych papierosów, inne wyroby tytoniowe, takie jak bidi, kretek czy szisza, stają się coraz popularniejsze. Często dzieje się tak dlatego, że palacze wychodzą z mylnego założenia, że są one mniej szkodliwe dla zdrowia. W rzeczywistości mogą zawierać wręcz więcej substancji toksycznych niż zwykłe papierosy (1).
Obecnie, jak się ocenia, w Polsce około 31-35% mężczyzn oraz około 23-27% kobiet pali tytoń; jednocześnie odsetek palących ciężarnych kobiet w wielu krajach jest niebezpiecznie wysoki i wynosi około 19-26% (2-4). Również uzyskane w Polsce dane wskazują na powszechność tego nałogu wśród młodych dziewcząt, a co jest szczególnie niepokojące – obserwuje się bardzo duży wzrost ilości wypalanych papierosów przez dzieci w wieku szkolnym (5).
Metabolizm nikotyny i efekty fizjologiczne jej działania
Nikotyna to organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów pirydynowych. Alkaloid ten występuje zwłaszcza w różnych gatunkach tytoniu oraz innych roślinach z rodziny psiankowatych. Niską polarność cząsteczce nikotyny zapewniają hydrofobowa pirydyna oraz pierścień pirolidynowy. Dzięki temu związek ten charakteryzuje się dobrą rozpuszczalnością w lipidach, a w konsekwencji łatwym przenikaniem do organizmu i do komórek (6).
Podczas spalania tytoniu powstaje dym tytoniowy, który zawiera setki zidentyfikowanych związków chemicznych oraz wiele niezidentyfikowanych substancji, o działaniu toksycznym i kancerogennym. Zawartość nikotyny w papierosie wynosi około 1-3 mg. Jest to związek silnie toksyczny, a jego śmiertelna dawka wynosi 40-60 mg per os (5).
Nikotyna jako słaba zasada w środowisku zasadowym występuje w formie niezjonizowanej i stosunkowo łatwo przenika poprzez niepolarną błonę komórkową. Tłumaczy to wzrost przepuszczalności błony komórkowej dla nikotyny wraz ze wzrostem pH. W obrębie pęcherzyków płucnych pH jest lekko zasadowe, dlatego też około 31% nikotyny występuje w formie niezjonizowanej. Nikotyna z łatwością dyfunduje przez błonę komórkową pneumocytów i zostaje wchłonięta do krwi. Alkaloid ten jest również wchłaniany przez błonę śluzową jamy ustnej, gdzie panuje zasadowe pH, a także przez błonę śluzową nosa oraz bezpośrednio przez skórę. Tylko 10% nikotyny zawartej w dymie jest przyswajane przez człowieka. Nikotyna połykana ze śliną, w kwaśnym środowisku żołądka, wchłania się bardzo wolno, natomiast w lekko zasadowym środowisku jelita cienkiego bardzo szybko. Może być ona również wchłaniana zwrotnie z pęcherza moczowego, a tempo tego procesu zależy od pH moczu (6, 7).
Nikotyna w fizjologicznym pH krwi (około 7,4) występuje w 69% w formie zjonizowanej. Około 5% nikotyny wiąże się z albuminami osocza lub z innymi białkami krwi. Związek ten pojawia się we krwi tuż po zapaleniu papierosa, a po około 20 minutach jego stężenie szybko spada, co jest związane z przenikaniem alkaloidu do tkanek. Nikotyna z łatwością przekracza barierę krew-mózg i w ciągu kilkunastu sekund dociera do mózgu i wnika do neuronów. Najwyższe powinowactwo tkankowe nikotyna wykazuje do wątroby, nerek, śledziony i płuc, a najniższe do tkanki tłuszczowej, natomiast jej stężenie we krwi i mięśniach szkieletowych jest porównywalne. Nikotyna szybko przenika również przez łożysko i do mleka matki palącej tytoń, a tym samym do organizmu płodu i noworodka (6, 7).
Wątroba jest głównym miejscem transformacji nikotyny w organizmie człowieka. Około 90% zaabsorbowanej nikotyny jest metabolizowane w hepatocytach. Nikotyna w komórkach podlega wielu skomplikowanym procesom metabolicznym, doprowadzającym do jej detoksykacji i, ostatecznie, wydalenia z organizmu. W centrum przemian metabolicznych nikotyny znajduje się oksydaza cytochromu P450, a zwłaszcza enzym CYP2A6. Zidentyfikowano sześć głównych produktów przemian nikotyny, z czego około 70-80% stanowi związek o nazwie kotynina (5, 6, 8).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. WHO Report on the Global Tobacco Epidemic 2008: The M Power Package. 2. Sitarz AM, Wójtowicz AK: Wpływ dymu tytoniowego na płodność kobiety. Med Śr 2015; 18: 11-16. 3. Żołnierczuk-Kieliszek D: Zachowania zdrowotne i ich związek ze zdrowiem. [W:] Kulik TB, Pacian A (red.): Zdrowie Publiczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014: 73-79. 4. Gromysz-Kałkowska K, Unkiewicz-Winiarczyk A, Szubartowska E: Problem palenia tytoniu wśród studentów w świetle badań ankietowych. Zdr Publ 2011; 121: 332-337. 5. Kulza M: Interakcje metaboliczne pomiędzy dymem tytoniowym a alkoholem etylowym. Rozprawa doktorska 2011. 6. Sobkowiak R, Lesicki A: Wchłanianie, przemiany metaboliczne i wydalanie nikotyny u człowieka. Postępy Biochem 2013; 59: 33-44. 7. Szymańska JA, Frydrych B, Bruchajzer E: Nikotyna. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. PIMOŚP 2007; 2: 121-154. 8. Tutka P: Nikotyna a układ hormonalny kobiety. Pol Merk Lek 2001; 10: 473-476. 9. Widy-Tyszkiewicz E: Leki a zwoje układu autonomicznego (t. I: 424-427); Bieńkowski P: Uzależnienia lekowe i strategie farmakoterapii (t. II: 230); Bieńkowski P: Farmakoterapia uzależnienia od nikotyny (t. II: 665-667). [W:] Kostowski W, Herman ZS (red.): Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005. 10. Pauly JR: Gender differences in tobacco smoking dynamics and the neuropharmacological actions of nicotine. Front Biosci 2008; 13: 505-516. 11. Sieminska A, Jassem E: The many faces of tobacco use among women. Med Sci Monit 2014; 30: 153-162. 12. Unkiewicz- Winiarczyk A: Palenie tytoniu a prokreacja. Wszechświat 2008; 109: 127-130. 13. Bartel H: Embriologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010: 51-66. 14. Bahadori B, Riediger ND, Farrell SM et al.: Hypothesis: smoking decreases breast feeding duration by suppressing prolactin secretion. Med Hypotheses 2013; 81: 582-586. 15. Allen SS, Hatsukami D, Christianson D, Brown S: Effects of transdermal nicotine on craving, withdrawal and premenstrual symptomatology in short-term smoking abstinence during different phases of the menstrual cycle. Nicotine Tob Res 2000; 2: 231-241.
