*Anna Piotrowska1, Magdalena Zając2, Łukasz Tota3, Olga Czerwińska1, Natalia Totko-Borkusiewicz4, Roxana Zuziak4
Analiza wpływu stosowania kremu z pszczelim pyłkiem kwiatowym na wybrane cechy skóry rąk oceniane subiektywnie i obiektywnie
Analysis of the effect of bee pollen cream on selected hand skin characteristics measured by subjective and objective methods
1Katedra Kosmetologii, Wydział Rehabilitacji Ruchowej, Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie
Kierownik Katedry: dr hab. n. k. f. Wanda Pilch, prof. nadzw.
2Student, Wydział Rehabilitacji Ruchowej, Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie
3Instytut Nauk Biomedycznych, Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu, Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. n. k. f. Jerzy Cempla
4Student studiów doktoranckich, Wydział Rehabilitacji Ruchowej, Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie
Streszczenie
Wstęp. Pyłek kwiatowy zbierany przez pszczoły jest produktem pochodzenia roślinnego i stanowi bogate źródło związków biologicznie czynnych, takich jak: białka, aminokwasy, węglowodany, tłuszcze i kwasy tłuszczowe, związki fenolowe oraz enzymy, stanowiąc właściwy składnik preparatów kosmetycznych.
Cel pracy. Celem pracy była analiza wpływu kremu wzbogaconego o mikronizowany pszczeli pyłek kwiatowy na wybrane cechy skóry rąk oceniane w sposób subiektywny i obiektywny.
Materiał i metody. W badaniu uczestniczyło 13 wolontariuszek (studentek kosmetologii) spełniających następujące kryteria: brak chorób dermatologicznych i endokrynologicznych, niepalenie papierosów oraz niestosowanie diet specjalnych lub eliminacyjnych w okresie do 3 miesięcy przed rozpoczęciem badania, a także negatywny wynik próby uczuleniowej. Studentki na drodze losowania przydzielono do grup: badanej – stosującej krem z 3% mikronizowanym pszczelim pyłkiem kwiatowym, oraz grupy kontrolnej – stosującej podstawę kremową. Przed rozpoczęciem 5-dniowej kuracji oraz po jej zakończeniu uczestniczki poddano badaniu nawilżenia skóry. Subiektywna ocena wybranych cech skóry została zbadana przy użyciu 3-stopniowej skali.
Wyniki. Wszystkie cechy oceniane subiektywnie uległy poprawie w wyniku kuracji preparatem wzbogaconym o pszczeli pyłek kwiatowy. Uczestniczki grupy badanej zdecydowaną zmianę zauważyły w takich cechach, jak: nawilżenie, gładkość oraz uczucie ściągania skóry. Końcowy pomiar nawilżenia skóry wskazał wzrost o 12,14 jednostki w grupie badanej oraz o 4,52 jednostki w grupie kontrolnej, wskazując na różnice pomiędzy grupami (p = 0,0389). Wykazano także pozytywną korelację pomiędzy czasem przebywania kremu na skórze a stopniem jej nawilżenia (R = 0,929).
Wnioski. Mikronizowany pszczeli pyłek kwiatowy, jako składnik aktywny preparatów ochronnych i nawilżających, wydaje się być wartościowym składnikiem kosmetycznym.
Summary
Introduction. Pollen is a plant-based product and is a rich source of biologically active compounds such as: proteins, amino acids, carbohydrates, fats and fatty acids, phenolic compounds and enzymes, considered as an promising ingredient in cosmetic formulations.
Aim. The aim of this study was to analyze the effect of a cream enriched with micronized bee pollen on selected skin characteristics evaluated in subjective and objective manner.
Material and methods. The participants were 13 female volunteers (students) who met the following criteria: no dermatological and endocrine diseases, non-smoking and no special or elimination diets up to 3 months before the study, and also a negative allergy test result. Students were randomly assigned to the following groups: the experimental group – subjects using cream with 3% micronized bee pollen and the control one using cream base. Before and after the 5-day treatment, the participants undewent the measurements of skin hydration. The subjective evaluation of selected skin properties was examined by using a 3-grade scale.
Results. All skin characteristics evaluated subjectively improved as a result of pollen-enriched formula treatment. The participants of the experimental group have noticed a significant change in the following properties: moisturizing, smoothness and skin tightening. The final measurement of skin hydration has showed an increase of 12.14 units in the experimental group and 4.52 units in the control group, indicating difference between groups (p = 0.0389). Also a positive correlation between application time and moisturizing (R = 0.929) has been found.
Conclusions. The micronized bee pollen, as an active ingredient in protective and moisturizing preparations, seems to be an effective ingredient.
Wstęp
Do zawodów o największym narażeniu dla skóry rąk, oprócz pracowników przemysłu metalowego, chemicznego i budowlanego, należy wliczyć również wszystkie te zawody, w których pracownik ponad 2 godz. dziennie naraża skórę rąk na kontakt z mokrym środowiskiem, pracuje w szczelnych rękawiczkach lub wymagane jest od niego częste mycie rąk. Do listy zawodów najbardziej zagrożonych wliczyć należy: pracowników służby zdrowia, gastronomii, przemysłu spożywczego, ale też fryzjerów, kosmetologów i kosmetyczki (1, 2). Dermatozy skóry rąk są jedną z podstawowych grup chorób zawodowych w wielu krajach, także w Polsce. Podstawową formą zapobiegania powinno być stosowanie środków ochronnych i pielęgnacyjnych. Właściwe wydaje się stosowanie kremów nawilżających, które mają hamować utratę wody poprzez wzmocnienie mechanizmów zatrzymywania wody w skórze (3).
Naturalnym składnikiem kosmetycznym o działaniu odżywczym i odnawiającym jest pszczeli pyłek kwiatowy. Są to męskie komórki płciowe, które w bardzo dużej liczbie wytwarzane są w pylnikach roślin nasiennych. Odgrywają one podstawową rolę w rozmnażaniu płciowym roślin. Każde ziarno pyłku zawiera różnorodne substancje odżywcze, niezbędne do przeżycia i połączenia się z gametą żeńską, w tym również składniki takie, jak polifenole, które mają przede wszystkim znaczenie ochronne. Ziarna pyłku, mieszczące się zazwyczaj w przedziale wielkości 2,5-250 μm, składają się z dwóch komórek – wegetatywnej i generatywnej, które otoczone są podwójną ścianą komórkową. Warstwa wewnętrzna (intyna) jest cieńsza i w przeważającej części zbudowana z celulozy i pektyn (4). Głównym składnikiem części zewnętrznej (egzyny) jest sporopolenina, dzięki której warstwę tę cechuje wyjątkowa wytrzymałość na czynniki fizykochemiczne. W zależności od gatunku rośliny, takie cechy jak: barwa, kształt, wielkość i masa ziaren pyłku kwiatowego mogą ulegać zmianie (5). Pyłek roślinny różni się między sobą liczbą ziaren w nim zawartych. Może również przybierać rozmaite kolory, od jasnożółtego do czarnego, jednak najczęściej spotykany jest pyłek w odcieniach żółci oraz brązu, za co odpowiedzialne są znajdujące się w egzynie barwniki roślinne (flawonoidy, karotenoidy, chlorofil, antocyjany) (6).
W wyniku połączenia pyłku kwiatowego różnych gatunków roślin, nektaru kwiatowego, enzymów wydzieliny gruczołów ślinowych i gardzielowych pszczół, a następnie w wyniku uformowania tego kompleksu w pakiety, powstaje obnóże pszczele (4, 7). Pyłek kwiatowy zebrany przez pszczoły odznacza się miodowo-kwiatowym zapachem, którego intensywność zależna jest od tego, z jakich kwiatów został zebrany. Smak zwykle określany jest jako przyjemny i może być słodkawy, gorzki, lekko cierpki, a także ostry (7). Skład pyłku kwiatowego może ulegać zmianom i uzależniony jest od regionu, środowiska naturalnego oraz pory roku, w czasie której jest zbierany (4).
Okres najintensywniejszych zbiorów pyłku kwiatowego przypada na wiosnę i wczesne lato (6). Obnóże pszczele dla celów handlowych czy też na własne potrzeby pozyskuje się za pomocą specjalnego poławiacza pyłku, który umieszcza się w obrębie wejścia do ula. Mechanizm działania takiego urządzenia polega na tym, że pszczoła powracająca do ula musi przejść przez szczelinę, co powoduje, że część pyłku odrywa się i osypuje do specjalnej szufladki (6). Metoda ta nie wpływa negatywnie na rozwój i wydajność pracy pszczół.
Dowiedziono, że w ziarnach pszczelego pyłku kwiatowego, pozyskanych z różnych gatunków roślin, znajduje się ponad 200 związków chemicznych, takich jak: białka, aminokwasy, węglowodany, tłuszcze i kwasy tłuszczowe, związki fenolowe, enzymy i koenzymy, jak również witaminy i biopierwiastki (5, 7, 8). Jakościowy skład pszczelego pyłku kwiatowego przedstawia tabela 1. Bogaty skład powoduje, że surowiec wykazuje różnokierunkowe działanie biologiczne (tab. 2).
Tab. 1. Grupy składników biologicznie aktywnych pszczelego pyłku kwiatowego
| Grupa składników (zawartość) | Charakterystyczne składniki | Piśmiennictwo |
| Białka i aminokwasy (20-40%) | aminokwasy egzogenne (10,4%), kwasy nukleinowe oraz nukleoproteidy | 5 |
| Węglowodany (15-48%) | cukry redukujące, głównie: glukoza i fruktoza | 5, 8, 9 |
| Lipidy (1-22%) | kwasy nasycone: palmitynowy, kaprynowy, arachidowy i laurynowy
kwasy nienasycone: α-linolenowy (25-55%), linolowy (5-25%), oleinowy, fosfolipidy i fitosterole | 4, 6, 8, 9 |
| Witaminy (ok. 1%) | β-karoten, B1, B2, B3, B5, B6, C | 4, 6, 8, 10 |
| Biopierwiastki (1-5%) | K, Mg, Ca, P, Fe, Zn, Cu, Mn | 4-6, 10 |
| Związki fenolowe (0,2-2,5%) | flawonoidy (kemferol i kwercetyna), katechiny oraz kwasy fenolowe (kwas chlorogenowy i ferulowy) | 5, 9, 11 |
| Inne składniki aktywne | enzymy (trypsyna, celulaza, lipaza, fosfolipaza, inwertaza, diastaza, pepsyna, laktaza, α- i β-amylaza), substancje bakterio- i grzybobójcze, hormony i kwasy organiczne (jabłkowy, cytrynowy, mlekowy), kwasy triterpenowe (ursolowy, oleanolowy) | 4, 5, 7 |
Tab. 2. Typy działania biologicznego pszczelego pyłku kwiatowego
| Typ działania biologicznego | Charakterystyka | Piśmiennictwo |
| Działanie przeciwdrobnoustrojowe | aktywność obejmuje działanie przeciw bakteriom Gram+ oraz Gram- (Pseudomonas aeruginosa, Listeria monocytogenes, Staphylococcus aureus, Salmonella enterica oraz Escherichia coli), grzybom (w tym drożdżakom); związana jest z obecnością oksydazy glukozy wytwarzanej przez pszczoły i dodawanej do pyłku w trakcie formowania pakietów; znaczenie mają też kwasy fenolowe oraz flawonoidy; mechanizm ich działania polega na niszczeniu błony komórkowej grzybów i bakterii, co prowadzi do utraty jonów potasu i następnie do autolizy komórki | 7, 11-13 |
| Działanie przeciwutleniające | pszczeli pyłek kwiatowy odznacza się wysokim potencjałem przeciwutleniającym, dzięki zawartości różnorodnych związków polifenolowych (kwasy fenolowe: wanilinowy, protokatechowy, galusowy, p-kumarowy, oraz flawonoidy, takie jak: hesperydyna, rutyna, kemferol, apigenina, luteolina, kwercetyna) oraz enzymów przeciwutleniających, jak również karotenoidów oraz witamin (C, E) | 7, 11, 14 |
| Działanie przeciwzapalne | znaczenie przeciwzapalne mają flawonoidy oraz polifenole, także kwasy fenolowe, fitosterole oraz składniki olejków eterycznych (anetol); przeciwzapalne działanie flawonoidów opiera się głównie na aktywności kwercetyny, która obniża aktywność enzymów odpowiedzialnych za metabolizm kwasu arachidonowego; składniki pszczelego pyłku kwiatowego mogą także hamować aktywację czynnika NF-kB, zmniejszając nasilenie stanu zapalnego | 5, 7, 11, 15 |
| Działanie przeciwnowotworowe | potencjalna aktywność przeciwnowotworowa pszczelego pyłku kwiatowego związana jest z aktywnością przeciwutleniającą i przeciwmutagenną; ekstrakty z pyłku wykazują silne działanie cytotoksyczne wobec komórek PC-3 (ludzki rak prostaty), co wiązało się z pobudzaniem wydzielania TNF-α i indukcją apoptozy | 7, 16 |
| Zapobieganie chorobom cywilizacyjnym | pszczeli pyłek kwiatowy wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe, kardioochronne i hipolipemiczne (obecność nienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza kwasu linolenowego i fosfolipidów oraz fitosteroli); kwas α-linolenowy jest prekursorem prostaglandyny-3a uważanej za główny inhibitor agregacji płytek; surowiec zawiera także związki przeciwcukrzycowe, takie jak: steroidy, saponiny, flawonoidy, cukry i garbniki | 5, 7, 17 |
| Działanie immunoregulujące | niektóre składniki pyłku (flawonoidy, steroidy i terpeny występujące w olejku eterycznym) mogą wykazywać działanie przeciwalergiczne poprzez zapobieganie wiązaniu IgE z receptorem Fc+RI, hamować uwalnianie histaminy z komórek tucznych oraz degranulację bazofili | 18 |
| Efekty niepożądane | istnieje niebezpieczeństwo uczulenia na pszczeli pyłek kwiatowy, a także zanieczyszczenie pyłku metalami ciężkimi, środkami ochrony roślin, mykotoksynami; pyłek niektórych gatunków roślin może zawierać niebezpiecznie wysokie stężenia alkaloidów pirolizydynowych | 7, 15 |
Cel pracy
Celem pracy była analiza wpływu kremu z dodatkiem 3% mikronizowanego pszczelego pyłku kwiatowego na wybrane cechy skóry rąk wolontariuszek. Sprawdzano, czy pyłek, jako składnik aktywny kremu stosowanego miejscowo na skórę rąk, poprawia jej nawilżenie, czy okres czasu stosowania kremu ma wpływ na stopień nawilżenia warstwy rogowej oraz czy wywołuje reakcje alergiczne i inne efekty niepożądane.
Materiał i metody
Charakterystyka badanej grupy
Do uczestnictwa w eksperymencie wybrano grupę studentek III roku kosmetologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Po uwzględnieniu przeciwwskazań i czynników wykluczających (tab. 3) do badania zakwalifikowano 13 studentek w wieku od 21 do 25 lat, średnia wieku wyniosła 22,38 ± 1,27 roku. Ochotniczki zostały zapoznane z protokołem badania, zadeklarowały utrzymanie dotychczasowej diety i metod pielęgnacji. Na drodze losowania przydzielono wolontariuszki do grupy badanej (7 osób) lub grupy kontrolnej (6 osób).
Tab. 3. Czynniki wykluczające wolontariuszki z udziału w badaniu
| Czynniki wykluczające z udziału w badaniu |
– przewlekłe choroby dermatologiczne i endokrynologiczne
– palenie papierosów
– stosowanie diet specjalnych lub diet eliminacyjnych w okresie do 3 miesięcy przed rozpoczęciem badania
– pozytywny wynik próby uczuleniowej |
Receptura kremu użytego w badaniach
Preparat kosmetyczny przygotowano w pracowni chemicznej Zakładu Biochemii i Podstaw Kosmetologii Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Do sporządzenia 100 g kremu użyto następujących składników: euceryna (Galfarm, Kraków) 48,5 g, woda destylowana 48,0 g, kwas borowy (Galfarm, Kraków) 0,5 g, pszczeli pyłek kwiatowy mikronizowany (Arria, Kraków) 3,0 g. Grupa kontrolna otrzymała krem bez dodatku pszczelego pyłku kwiatowego.
Protokół badania
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Kurpiewska J, Liwkowicz J, Benczek K i wsp. A survey of work-related skin diseases in different occupations in Poland. JOSE 2011; 17:207-14.
2. Kurpiewska J, Liwkowicz J, Padlewska K. Skuteczność środków ochrony skóry stosowanych przez kosmetyczki – badania ankietowe i dermatologiczne. Bezp Pracy 2013; 2:13-6.
3. Kurpiewska J, Liwkowicz J. Stosowanie preparatów barierowych w profilaktyce dermatoz rąk. Med Prakt 2014; 65:297-305.
4. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Skład i właściwości biologiczne pyłku kwiatowego zbieranego przez pszczoły ze szczególnym uwzględnieniem możliwości zastosowania go w kosmetyce. Post Fitoter 2016; (2):130-8.
5. Komosinska-Vassev K, Olczyk P, Kaźmierczak J i wsp. Bee pollen: Chemical composition and therapeutic application. Evid Based Complement Alternat Med 2015; 2015:297425.
6. Tichonow A, Sodzawiczny K, Tichonowa S i wsp. Pyłek kwiatowy – obnóże pszczele w farmacji i medycynie. Apipol Farma, Kraków 2008.
7. Denisow B, Denisow-Pietrzyk M. Biological and therapeutic properties of bee pollen: a review. J Sci Food Agric 2016; 96:4303-9.
8. Szczęsna T, Rybak-Chmielewska H, Chmielewski W. Pyłek kwiatowy (obnóża) – naturalna odżywka i surowiec farmaceutyczny. Inst Sad Kwiac, Puławy 1999.
9. Paradowska K, Zielińska A, Krawiec N. Skład i właściwości antyoksydacyjne barwnych frakcji wyodrębnionych z pszczelego pyłku kwiatowego. Post Fitoter 2014; 4:209-15.
10. Mărgăoan R, Mărghitaş L, Dezmirean D i wsp. Bee collected pollen – general aspects and chemical composition. Bull UASVM Animal Sci Biotechnol 2010; 67:254-9.
11. Rzepecka-Stojko A, Stojko J, Kurek-Górecka A i wsp. Polyphenols from bee pollen: structure, absorption, metabolism and biological activity. Molecules 2015; 4:21732-49.
12. Fatrcova-Sramkova K, Nozkova J, Mariassyova M i wsp. Biologically active antimicrobial and antioxidant substances in the Helianthus annuus L. bee pollen. J Environ Sci Health 2016; 51:176-81.
13. Kacániová M, Vuković N, Chlebo R i wsp. The antimicrobial activity of honey bee pollen, loads and bees wax from Slovakia. Arch Biol Sci 2012; 64:927-34.
14. Pascoal A, Rodrigues S, Teixeira A i wsp. Biological activities of commercial bee pollens: antimicrobial, antimutagenic, antioxidant and anti-inflammatory. Food Chem Toxicol 2014; 63:233-9.
15. Choi E. Antinociceptive and antiinflammatory activities of pine (Pinus densiflora) pollen extract. Phytother Res 2007; 21:471-5.
16. Wu Y, Lou Y. A steroid fraction of chloroform extract from bee pollen of Brassica campestris induces apoptosis in human prostate cancer PC-3 cells. Phytother Res 2007; 21:1087-91.
17. Cornara L, Biagi M, Xiao J i wsp. Therapeutic properties of bioactive compounds from different honeybee products. Front Pharmacol 2017; 28:412.
18. Moita E, Sousa C, Andrade P i wsp. Effects of Echium plantagineum L. bee pollen on basophil degranulation: relationship with metabolic profile. Molecules 2014; 19:10635-49.
19. Basista K, Sodzawiczny K. Pyłek kwiatowy – nowy surowiec naturalny, możliwości wykorzystania w lecznictwie i kosmetologii. GF Nauk 2011; 12:30-2.
20. Medeiros K, Figueiredo C, Figueredo T i wsp. Anti-allergic effect of bee pollen phenolic extract and myricetin in ovalbumin-sensitized mice. J Ethnopharmacol 2008; 119(1):41-6.
21. Ishikawa Y, Tokura T, Nakano N i wsp. Inhibitory effect of honeybee-collected pollen on mast cell degranulation in vivo and in vitro. J Med Food 2008; 11(1):14-20.
22. El-Bialy B, Abdeen E, El-Borai N i wsp. Experimental studies on some immunotoxicological aspects of aflatoxins containing diet and protective effect of bee pollen dietary supplement. Pak J Biol Sci 2016; 19(1):26-35.
23. Babaei S, Rahimi S, Karimi-Torshizi M i wsp. Effects of propolis, royal jelly, honey and bee pollen on growth performance and immune system of Japanese quails. Vet Res Forum 2016; 7(1):13-20.
24. Dudov I, Morenets A, Artiukh V i wsp. Immunomodulatory effect of honeybee flower pollen load. Ukr Biokhim Zh 1994; 66(6):91-3.
25. Jagdis A, Sussman G. Anaphylaxis from bee pollen supplement. CMAJ 2012; 10:1167-9.
26. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. Alergenne działanie miodu pszczelego. Acta Agrobot 2006; 59:257-63.
27. Menniti-Ippolito F, Mazzanti G, Vitalone A i wsp. Surveillance of suspected adverse reactions to natural health products: the case of propolis. Drug Saf 2008; 31(5):419-23.
28. Gardana C, Barbieri A, Simonetti P i wsp. Biotransformation strategy to reduce allergens in propolis. Appl Environ Microbiol 2012; 78(13):4654-8.
