Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2019, s. 159-165 | DOI: 10.25121/MR.2019.22.4.159
Kinga Harpula1, Aleksandra Nowak2, Anna Bartosiewicz3
Strategie rozwoju pielęgniarstwa na świecie i w Polsce. Perspektywy rozwoju pielęgniarstwa w Polsce
Nursing development strategy in the world and in Poland. Perspectives of nursing development in Poland
1Zespół Opieki Zdrowotnej nr 2, Przychodnia Specjalistyczna Centrum Diagnostyczne, Rzeszów 2Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny 3Instytut Nauk o Zdrowiu, Kolegium Nauk Medycznych, Uniwersytet Rzeszowski
Summary
Constantly changing environment and constantly growing needs and requirements of patients, make nursing define its competences, look for place in the health care system, plan tasks and create nursing development strategies. It tries to meet the requirements, becoming at the same time a key link in the health care system and a fully autonomous profession but with an unchangeable mission which is to save human life and care for the patient. Permanent changes in health care, in society as well as in the structures in medical professions cause that nursing constantly strives for its development and tries to engage substantive dialogue with those responsible for health policy, in order to outline the framework of the profession in the actual reality and its future. A review of selected national strategies for nursing development, the circumstances in which they developed and key assumptions allow to conclude about their positive impact on public health in a given country and on the quality of patient care. What connects individual strategies is the priority treatment of multi-sectoral cooperation in health care, aspects related to the promotion of the profession, education of nurses and the definition of new roles and new competences in the context of the requirements and needs of a given country. An example may be prescribing, providing nursing advice or introducing the role of an advanced practice nurse. A great achievement for nursing in Poland is the initiative of creation “Strategy of Development for nursing”. It is a planning document that defines the directions of activities ensuring high quality, safety and access to nursing care of patients.



Wprowadzenie
Międzynarodowe badania wskazują, że wzmocnienie pielęgniarstwa oraz inwestycja w zasoby ludzkie w pielęgniarstwie przynoszą nieocenione korzyści dla pacjentów oraz całego systemu ochrony zdrowia w postaci m.in. skróconego czasu oczekiwania na świadczenia medyczne, lepszego dostępu do opieki medycznej, zmniejszenia śmiertelności szpitalnej, czasu pobytu pacjentów w szpitalu, obniżenia kosztów opieki medycznej oraz polepszenia klinicznych wyników opieki medycznej (1). W niniejszym artykule dokonano przeglądu wybranych strategii rozwoju pielęgniarstwa oraz wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia do tworzenia takich dokumentów w poszczególnych krajach, a także zidentyfikowano nowe role dla pielęgniarek. Ponadto na przykładzie innych krajów przedstawiono dorobek Polski w tym zakresie. Dokonujące się na całym świecie zmiany demograficzno-epidemiologiczne, a także zmiany struktury zawodów medycznych powodują, że pielęgniarkom przyznawane są nowe kompetencje. Badania naukowe dowodzą, że wprowadzenie nowych ról w pielęgniarstwie to kierunek efektywny kosztowo, przynoszący wymierne korzyści finansowe dla całego społeczeństwa (2). Nowe role w pielęgniarstwie polegają m.in. na przekazywaniu kompetencji od lekarza do pielęgniarek w celu właściwego rozłożenia zadań w poszczególnych zawodach medycznych. Przykładem jest nadanie pielęgniarkom w wielu krajach uprawnień do przepisywania leków. Pionierem w tym zakresie są Stany Zjednoczone, gdzie wzrost znaczenia Dyplomowanej Pielęgniarki z Zaawansowaną Praktyką (ang. advanced practice registered nurse – APRN) przyczynił się do nadania pielęgniarkom już w latach 70. ubiegłego stulecia kompetencji polegającej na przepisywaniu recept pacjentom (3-5). Wprowadzenie w Polsce od 1 stycznia 2016 roku nowych uprawnień dla pielęgniarek zezwalających na przepisywanie określonych grup leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych zdaje się być odpowiedzią na wspomniane zmiany zachodzące w tym zawodzie (6, 7). Można z całą pewnością stwierdzić, iż jest to „krok milowy” w rozwoju polskiego pielęgniarstwa.

Kolejnym projektem rozszerzającym kompetencje pielęgniarek w Polsce ma być Porada pielęgniarska, jako zupełnie nowe świadczenie, osobno finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (8).
Z uwagi na powszechne zjawisko niedoboru kadry medycznej rządy państw coraz bardziej zwracają uwagę na wydajność, racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami zatrudnianego personelu (6, 9).
Strategie na rzecz rozwoju pielęgniarstwa na świecie
Tworzenie strategii na rzecz rozwoju pielęgniarstwa było i jest jednym z działań podejmowanych na rzecz poprawy sytuacji w ochronie zdrowia, poprzez szeroko rozumiane inicjatywy prowadzące do wspierania i wzmacniania pielęgniarstwa.
Konieczność podejmowania wspólnych wysiłków na rzecz strategicznych kierunków wzmacniania pielęgniarstwa Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) akcentuje już od 2002 roku. Na szczególną uwagę zasługuje dokument „Globalne, strategiczne kierunki wzmocnienia pielęgniarstwa i położnictwa 2016-2020” (Global strategic directions for strengthening nursing and midwifery 2016-2020), który przedstawia konieczność zwiększenia dostępności do wysokiej jakości, efektywnej kosztowo opieki pielęgniarskiej i wskazuje strategiczne kierunki działań na różnych szczeblach (globalnych, krajowych, regionalnych) mające na celu wzmocnienie pielęgniarstwa (ryc. 1). Na szczeblu krajowym wymieniane są m.in.: opracowywanie krajowych planów rozwoju pielęgniarstwa; opracowywanie, wdrażanie i wspieranie systemów zarządzania jakością w pielęgniarstwie; opracowywanie i wdrażanie planów poprawy warunków pracy pielęgniarek, dla zapewnienia pozytywnego środowiska pracy; tworzenie mechanizmów podnoszących poziom zaangażowania pielęgniarek w procesy decyzyjne związane z polityką zdrowotną; tworzenie wielosektorowych grup wspierających rozwój pielęgniarstwa; aktualizacja programów nauczania na studiach pielęgniarskich o treści kształtujące asertywność, rozwijające umiejętności przywódcze, negocjacyjne, pomagające wpływać na politykę zdrowotną.
Ryc. 1. Obszary tematyczne „Globalnej strategii kierunków wzmocnienia pielęgniarstwa na lata 2016-2020”. Światowa Organizacja Zdrowia. Opracowanie własne na podstawie (10)
Przedstawiane działania są zgodne z globalną strategią WHO dotyczącą zasobów ludzkich w ochronie zdrowia – „The Global Strategy on Human Resources for Health: Workforce 2030” (10).
Przykłady innych krajów na świecie pokazują, iż tworzenie takich strategii ma miejsce co najmniej od kilkudziesięciu lat i bardzo często było odpowiedzią na aktualny bądź prognozowany kryzys w ochronie zdrowia.
Już pod koniec lat 90. rząd Irlandii przedstawił ramy określające strategie rozwoju przyszłości zawodu i praktyki pielęgniarskiej, jako fundament, który zapewni strukturę, będzie wspierał zmiany, innowacje i wzmacniał rozwój praktyki pielęgniarskiej, tak aby mogła ona sprostać wyzwaniom i potrzebom opieki zdrowotnej. Wytyczne zostały przedstawione w 2006 roku w raporcie określającym koncepcje rozwoju pielęgniarstwa w tym kraju (11). Podobne przedsięwzięcie podjęła Kanada już w 1999 roku, w obliczu trwającego kryzysu w pielęgniarstwie w całym kraju – niekontrolowanego niedoboru pielęgniarek, co było istotną przyczyną pogorszenia jakości opieki zdrowotnej w tym kraju. Pierwszy dokument pod nazwą „W kierunku strategii pielęgniarskiej dla Kanady: dokument konsultacyjny dla interesariuszy” był fundamentem dla wydanej pod koniec 2000 roku „Strategii pielęgniarstwa dla Kanady”, która wskazywała jako podstawowy cel osiągnięcie i utrzymanie odpowiedniej podaży personelu pielęgniarskiego. Zaproponowano 11 kluczowych strategii zmian, zapewniających m.in. poprawę jakości życia zawodowego pielęgniarek, lepsze planowanie zasobów ludzkich w pielęgniarstwie, zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat pielęgniarstwa i wzrost kandydatów do szkół pielęgniarskich, zmiany w edukacji pielęgniarek dopasowane do potrzeb społeczeństwa i systemu opieki zdrowotnej, analizę możliwości wprowadzenia systemu motywacyjnego dla pielęgniarek niepracujących w zawodzie celem powrotu do zawodu (12). W 2012 roku z inicjatywy Kanadyjskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego (Canadian Nurses Association) powstała Krajowa Komisja Ekspercka, która opracowała 5-letnią strategię (na lata 2012-2017) dla pielęgniarstwa kanadyjskiego pod nazwą „A nursing call to action”, zakładająca wielosektorową współpracę na rzecz poprawy ochrony zdrowia i pielęgniarstwa w kraju, lepszego wykorzystania posiadanych zasobów ludzkich, wskazując na ekonomiczne korzyści interwencji pielęgniarskich, ze szczególnym naciskiem na efektywność opieki pielęgniarskiej w szeroko pojętej deinstytucjonalizacji opieki medycznej, umiejscowionej w podstawowej opiece (primary care) oraz miejscu zamieszkania pacjentów (13, 14). Warto zaznaczyć, iż analiza dostępnych danych dla Kanady liczby pielęgniarek przypadających na 1000 mieszkańców w latach 2003-2017 wskazuje na istotny trend wzrostowy w tym zakresie (ryc. 2).

Ryc. 2. Liczba pielęgniarek/1000 mieszkańców w Kanadzie w latach 2013-2017 (źródło: opracowanie własne na podstawie OECD (2019), Nurses (indicator); https://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/nurses/indicator/english_283e64de-en (data dostępu: 23.06.2019)
Strategiczny, systemowy plan rozwoju pielęgniarstwa w Argentynie został przedstawiony przez argentyńskie Ministerstwo Zdrowia w 2008 roku pod nazwą National Plan for Nursing Development (hiszp. Recursos humanos: Residencias Enfermería). Główne cele i założenia rozwoju pielęgniarstwa w tym kraju kładą szczególny nacisk na jakość edukacji pielęgniarskiej, tworzenie partnerstw pomiędzy ośrodkami dydaktycznymi kształcącymi pielęgniarki, a także na działania wpływające na wzrost liczby pielęgniarek w kraju (13).

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Nursing and Midwifery strategic plan 2015-2019. Metro South Health. 2015; https://metrosouth.health.qld.gov.au/sites/default/files/nursing-widwifery-strat-plan-15-19.pdf (data dostępu: 21.07.2019).
2. Kilańska D: EBN czyli pielęgniarstwo oparte na faktach. Służba Zdrowia 2019; 9-16: 54-58.
3. Ball J: Implementing Nurse Prescribing. An updated Review of Current Practice Internationally. ICN 2009; http://www.ptp.na1.pl/pliki/nurse_prescribing/Nurse%20prescribing_PL%2002.01.2012.pdf (data dostępu: 17.01.2017).
4. Gielen S, Dekker J, Francke A et al.: The effects of nurse prescribing: A systematic review. Int J Nurs Stud 2014; 51: 1048-1061.
5. Kroezen M: Nurse prescribing. A study on task on substitution and professional jurisdictions. Vrije Universiteit 2014; http://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/Proefschrift-Marieke-Kroezen-2014.pdf (data dostępu: 13.10.2015).
6. Ustawa z dnia 22 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014, poz. 1136).
7. Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej i niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2504); http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/020182B5C7712882C1257D00005D0951/%24File/2504.pdf (data dostępu: 9.01.2017).
8. Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Ocena skutków regulacji; https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12321399/katalog/12578684#12578684 (data dostępu: 22.06.2019).
9. Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniający rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej; nipip.pl/projekt-rozporzadzenia-ministra-zdrowia-zmieniajacy-rozporzadzenie-w-sprawie-swiadczen-gwarantowanych-z-zakresu-ambulatoryjnej-opieki-specjalistycznej (data dostępu: 27.06.2019).
10. Global strategic directions for strengthening nursing and midwifery 2016-2020. World Health Organization, 2016; https://www.who.int/hrh/nursing_midwifery/global-strategic-midwifery2016-2020.pdf (data dostępu: 21.07.2019).
11. A strategy for practise development. Health Service Executive (HSE) South. Grudzień 2006; https://www.lenus.ie/handle/10147/45662 (data dostępu: 21.07.2019).
12. The nursing strategy for Canada. Advisory Committee on Health Human Resources. Grudzień 2000; https://www.canada.ca/en/health-canada/services/health-care-system/reports-publications/nursing/nursing-strategy-canada.html (data dostępu: 21.07.2019).
13. Shasanmi RO, Kim EM, De Bortoli Cassiani SH: National nursing strategies in seven countries of the Region of the Americas: issues and impact. Rev Panam Salud Publica 2015; 38(1): 64-72; https://www.scielosp.org/pdf/rpsp/2015.v38n1/64-72/en (data dostępu: 24.07.2019).
14. A nursing call to action. National Expert Commission. Canada 2012; https://www.cna-aiic.ca/~/media/cna/files/en/nec_report_e.pdf (data dostępu: 24.07.2019).
15. Nursing 2030 Vision at a glance. Scottish Government. 2017; https://www.gov.scot/publications/nursing-2030-vision-9781788511001/ (data dostępu: 21.07.2019).
16. Najwyższa Izba Kontroli, Raport z dnia 14.05.2019 r. System ochrony zdrowia w Polsce – stan obecny i pożądane kierunki zmian; https://www.nik.gov.pl/plik/id,20223,vp,22913.pdf (data dostępu: 22.06.2019).
17. Kilańska D: Strategia dla pielęgniarstwa. Analiza Przypadków w Pielęgniarstwie i Położnictwie 2017; 6: 15.
18. Strategia na rzecz rozwoju pielęgniarstwa i położnictwa w Polsce; https://nipip.pl/wp-content/uploads/2018/01/dokument_strategia-rozwoju-pielegniarstwa-i-poloznictwa-w-polsce_do-wyslania.pdf (data dostępu: 17.06.2019).
19. Rynekzdrowia.pl, Polityka wobec pielęgniarek i położnych w wykazie prac legislacyjnych rządu; http://www.rynekzdrowia.pl/Polityka-zdrowotna/Polityka-wobec-pielegniarek-i-poloznych-w-wykazie-prac-legislacyjnych-rzadu,194342,14.html (data dostępu: 22.06.2019).
20. Medexpress: Porada pielęgniarska powinna z założenia być samodzielną decyzją pielęgniarki; https://www.medexpress.pl/porada-pielegniarska-powinna-z-zalozenia-byc-samodzielna-decyzja-pielegniarki/73392 (data dostępu: 21.07.2019).
21. Łodzińska M: Polskie pielęgniarstwo na tle Czech, Węgier, i Słowacji. Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2016; 12: 40-42.
22. Medexpress: Zamiast lekarskiej – porada pielęgniarska. Ile pielęgniarka otrzyma za świadczenie; https://www.medexpress.pl/zamiast-lekarskiej-porada-pielegniarska-ile-pielegniarka-otrzyma-za-swiadczenie/73939 (data dostępu: 22.06.2019).
23. Kilańska D: Pielęgniarka zaawansowanej praktyki i jej rola w systemie opieki zdrowotnej. Cz. I. Analiza Przypadków w Pielęgniarstwie i Położnictwie 2018; 1: 6-10.
24. Kilańska D: Pielęgniarka zaawansowanej praktyki i jej rola w systemie opieki zdrowotnej. Cz. II. Analiza Przypadków w Pielęgniarstwie i Położnictwie 2018; 2: 6-11.
25. Europejska Strategia Cyfrowa 2014. file:///Users/ania/Desktop/digital_agenda_pl.pdf (data dostępu: 17.06.2019).
26. Cyfrowa Europa 2018. https://ec.europa.eu/poland/news/180606_digital_europe_pl (data dostępu: 17.06.2019).
27. Strategia rozwoju e-Zdrowie na lata 2018-2020; https://www.csioz.gov.pl/aktualnosci/szczegoly/strategia-e-zdrowia-na-lata-2018-2020/ (data dostępu: 17.06.2019).
28. Kózka M: Co czeka polskie pielęgniarstwo? Analiza Przypadków w Pielęgniarstwie i Położnictwie 2016; 1: 37-40.
29. Kilańska D, Grabowska H, Gaworska-Krzemińska A: E-zdrowie. Wprowadzenie do informatyki w pielęgniarstwie. PZWL, Warszawa 2018.
30. Realizacja Celów Zrównoważonego rozwoju w Polsce. Raport 2018. http://unic.un.org.pl/files/259/Polska_VNR_20180615.pdf (data dostępu: 28.07.2019).
31. Executive Board designates 2020 as the “Year of the Nurse and Midwife”; https://www.who.int/hrh/news/2019/2020year-of-nurses/en/ (data dostępu: 28.07.2019).
otrzymano: 2019-09-30
zaakceptowano do druku: 2019-10-15

Adres do korespondencji:
Kinga Harpula
Zespół Opieki Zdrowotnej nr 2
ul. Aleksandra Fredry 9, 35-005 Rzeszów
tel.: +48 (17) 850-90-48
kinga.harpula@zoz2.pl

Medycyna Rodzinna 4/2019
Strona internetowa czasopisma Medycyna Rodzinna