© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2012, s. 71-74
*Renata Rumińska-Krawczyk
Metody diagnostyki i leczenia raka płaskonabłonkowego podniebienia
The diagnostics method and the treatment strategy squamous cell carcinoma of the palate
Oddział Laryngologiczny, Szpital Wielospecjalistyczny w Gliwicach
Ordynator Oddziału: dr n. med. Jacek Iwko
Summary
In spite of huge number of publications about head and neck cancers there is few information exclusively about squamous cell carcinoma of the palate, because these are mostly collective elaborates concerning cancer of oral cavity or throat, rearly about palate as individual anatomical structure and exceptionally separately soft and hard palate.
The results of histopathological examination are bases of oncological diagnosis. The treatment strategy of head and neck cancers is based on very particular diagnostics. Nowadays researching new methods of early cancer detection tends towards immunodiagnostics and genetic examinations. The cancer of palate according to localization, stage of clinical progression, histological form, general condition of a patient and of experience of the doctors may be treated with different methods.
Mimo ogromnej liczby publikacji o nowotworach głowy i szyi, niewiele jest doniesień wyłącznie na temat raka płaskonabłonkowego podniebienia, gdyż ze względu na rzadkie występowanie tego typu nowotworu, najczęściej są to zbiorcze opracowania dotyczące głowy i szyi, jamy ustnej i/lub gardła (1-3). Według informacji Polskiej Unii Onkologii 2009 w Polsce nowotwory nabłonkowe regionu głowy i szyi stanowią 4,5% wszystkich zarejestrowanych nowotworów złośliwych, w tym rak płaskonabłonkowy stanowi około 90% nowotworów złośliwych jamy ustnej i około 60% nowotworów złośliwych gardła. Podobne dane podają amerykańskie statystyki (2, 3). Jaki procent przypada na podniebienie twarde i miękkie, dokładnie nie wiadomo. Niektórzy autorzy twierdzą, że rak płaskonabłonkowy występuje zarówno na podniebieniu twardym, jak i miękkim. Inni zaś, że głównie na podniebieniu miękkim, natomiast na podniebieniu twardym przeważają raki gruczołowe. Według del Regato na 3-4 raki gruczołowe podniebienia twardego przypada jeden rak płaskonabłonkowy (4). Petruzzelli zaś stwierdza, że 2/3 nowotworów podniebienia twardego to raki płaskonabłonkowe (5).
Płaskonabłonkowy rak podniebienia występuje zazwyczaj w postaci rozlanego, nieostro ograniczonego nacieku, nierzadko z powierzchownym lub głębokim owrzodzeniem lub na podłożu przedrakowym jak leukoplakia, erytroplakia, liszaj płaski (6).
Podstawą rozpoznania onkologicznego jest wynik badania histopatologicznego wycinka pobranego z podejrzanej zmiany. Materiał przesłany do pracowni histopatologicznej musi być reprezentatywny, tzn. uzyskany przez względnie głęboką biopsję na granicy guza i tkanek zdrowych, gdyż pobrany niewłaściwie, np. z owrzodzenia nowotworowego, może zawierać w większości tkanki martwicze i nie potwierdzać rozpoznania. Poprzedzające je dokładne badanie kliniczne obejmujące zarówno badanie ogólne, wziernikowe, jak i palpacyjne, ma na celu określenie stanu ogólnego chorego, stopnia zaawansowania miejscowego, ocenę regionalnych węzłów chłonnych. Raki podniebienia ze względu na swoją lokalizację, łatwy dostęp badania palpacyjnego, możliwość dokładnego zobaczenia zmiany, powinny mieć szanse szybkiego wykrycia i zdiagnozowania, co podkreśla w swoich pracach wielu autorów (7, 8). Dlatego zdumiewać może fakt, że większość raków podniebienia trafiających do leczenia onkologicznego jest już w wysokim stopniu zaawansowania, o czym też donoszą liczne prace (9). Jest tu szczególna rola stomatologów, którzy powinni być wyczuleni na wszelkie zmiany zlokalizowane na podniebieniu twardym i nie przedłużać nieskutecznego leczenia miejscowego.
Strategia leczenia nowotworów głowy i szyi opiera się na bardzo szczegółowej diagnostyce obrazowej zmian.
Dawniej badanie radiologiczne (projections: sagittal, lateral and Waters) miało podstawowe znaczenie dla ustalenia stopnia rozprzestrzenienia nowotworu, nacieczenia kości podniebienia, zajęcia okolicznych struktur. Badanie to mogło również odpowiedzieć na pytanie, czy mamy do czynienia z guzem łagodnym czy złośliwym. W pierwszym przypadku brzegi ubytku kości są ostro zarysowane, w drugim – zarys jest nieostry.
Obecnie podstawowym badaniem obrazowym jest tomografia komputerowa, gdyż duża rozdzielczość i możliwość obróbki komputerowej pozwalają na precyzyjną ocenę struktury podniebienia i uwidocznienie ognisk patologicznych o średnicy nawet do kilku milimetrów. Kurabayashi wykazał, że o ile na standardowych zdjęciach radiologicznych destrukcja kostna uwidacznia się w 57%, to przy użyciu tomografii komputerowej dokładność wzrasta do 90-98% (10). Wysoką przydatność badań komputerowych w ocenie destrukcj kostnej nowotworów podniebienia twardego oraz przerzutowo zmienionych węzłów chłonnych niedostępnych badaniem klinicznym potwierdzają od wielu lat liczne prace (1, 11).
Rezonans magnetyczny, dzięki możliwości wyboru dowolnych płaszczyzn badania oraz otrzymywania jednocześnie kilku przekrojów badanego narządu, jest badaniem jeszcze dokładniejszym od poprzednich, przydatnym zwłaszcza w ocenie tkanek miękkich, a więc węzłów chłonnych i podniebienia miękkiego (11, 12).
Ważnym badaniem, niestety drogim i nie wszędzie dostępnym jest tomografia pozytronowa z użyciem izotopu 2-18F-fluoro-2-deoxy-D-glukozy (FDG-PET) wskazana zwłaszcza w podejrzeniu przerzutów do węzłów chłonnych, odległych lub wznowie miejscowej, a także wykryciu ogniska pierwotnego przy przerzutach do węzłów chłonnych (11, 13, 14).
Niekwestionowane znaczenie z uwagi na niski koszt i powszechny dostęp ma ultrasonografia, przydatna zwłaszcza w ocenie węzłów chłonnych u pacjentów, u których badanie palpacyjne jest utrudnione z uwagi na budowę anatomiczną lub otyłość (6).
Wadą badań komputerowych w obrazowaniu guzów jamy ustnej i gardła jest wysoki koszt badania oraz zbyt słabe wychwytywanie kontrastu przez tkanki miękkie oraz artefakty powodowane przez elementy metalowe w obrębie łuku zębowego, stąd większa przydatność endoskopowej głowicy ultrasonograficznej. Została ona wprowadzona pod koniec lat 80. Obecnie używa się jej celem dokładnej weryfikacji zmienionych tkanek w obrębie gardła. Badanie jest proste, tanie, dostępne i nie obciąża chorego. Stosowana wcześniej ultrasonografia przezskórna nie była tak dokładna. Badanie ultrasonograficzne endoskopowe, wraz z badaniem przezskórnym umożliwia dokładną ocenę zaawansowania procesu chorobowego, wielkości, lokalizacji, stopnia odgraniczenia od tkanek otaczających, wykrycie ognisk satelitarnych do głównej masy guza. Ocena echostruktury zmiany, w niektórych przypadkach pozwala wysunąć podejrzenie co do charakteru guza oraz zaplanować odpowiednio wcześnie dalsze badania diagnostyczne i sposób leczenia (15, 16).
Rzadko stosowanymi metodami w diagnostyce raka podniebienia jest scyntygrafia kości i angiografia naczyń szyjnych. Obrazy scyntygraficzne naciekania nowotworowego kości podobne są do zmian zapalnych i pourazowych, i mogą być mylnie interpretowane (6).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Yorozu A, Sykes AJ, Slevin NJ: Carcinoma of the hard palate treated with radiotherapy: a retrospective review of 31 cases. Oral Oncology 2001; 37: 493-497. 2. Weber A, Romo L, Hashmi S: Malignant tumours of the oral cavity and oropharynx: clinical, pathologic and radiologic evolution: Neuroimag Clin N Am 2003; 13: 443-464. 3. Canto MT, Devesa SS: Oral cavity and pharynx cancer incidence rates in the US 1975199. Oral Oncology 2006; 38: 610-617. 4. Regato del JA, Ackerman LV: Nowotwory. PZWL, Warszawa 1967, 317-326, 367-371. 5. Petruzzelli GJ, Myers EN: Malignant neoplasm of the hard palate and upper alveolar ridge. Oncology Huntingt1994; 8(4): 43-53. 6. Jarosławska-Zych A, Kupisz K: Rak jamy ustnej. Nowa Medycyna 2006; 2: 38-42. 7. Islam NM, Bhattacharyya I, Cohen DM: Common oral manifestations of systemic disease. Otolaryngol Clin N Am 2011; 44(1): 161-182. 8. Mac Carthy D, Flint SR, Healy C: Oral and neck examination for early detection of oral cancer. J Ir Dent Assoc 2011; 57(4): 195-199. 9. Morris LG, Patel SG, Shah JP: High rates of regional failure in SCC of the hard palate and maxillary. Head Neck 2011; 33(6): 824-830. 10. Kurabayashi T, Ida M, Yoshino N: Differential diagnosis of tumours of the minor salivary glands of the palate by computed tomography. Dentomaxillofac Radiol 1997; 26(1): 16-21. 11. Stambuk HE, Karimi S, Lee N: Oral Cavityand Oropharynx Tumours. Radiol Clin N Am 2007; 45: 1-20. 12. Wiener E, Pautke C, Link TM: Comparison of 16-slice MSCT and MRI in the assessment of SCC of the oral cavity. European Journal of Radiology 2006; 58: 113. 13. Piętka T, Dziuk M, Krzymański G: Positron emission tomography in diagnosis and follow-up of treatment of head and neck tumours. Our initial experience. Contemporary Oncology 2011; 15; 1: 51-54. 14. Syed R, Bomanji JB, Nagabhushan N: Impact of combined 18-FDG PET/CT in head and neck tumours. Br J Cancer 2005; 92: 1046-1050. 15. Szmeja Z, Kordylewska M, Mielcarek-Kuchta D: Zastosowanie głowicy endoskopowej w diagnostyce ultrasonograficznej guzów jamy ustnej i gardła. Otolaryngologia Polska 1996; 6: 592-598. 16. Ishii J, Nagasawa H, Wadamori T: Ultrasonography in the diagnosis of the palatal tumours. Oral Surg1999; 87(1): 39-43. 17. Shakib K, Schrattenholz A, SoskicV: Stem cells in SCCHN. British Journal of Oral and Maxillofacial Surgery 2001; 49: 503-506. 18. Hsu TC, Johnston DA, Cherry LM: Sensitivity to genotoxic effects of bleomycin in humans: Possible relationship to environmental carcinogenesis. Int J Cancer 1989; 43(20): 403. 19. Zoriwala M, Schmid S, Pfaltz M: p53 gene mutations in oropharyngeal carcinomas: a comparison of solitary and multiple primary tumours and lymph node metastases. Int J Cancer 1994; 96(6): 807-811. 20. Adamiak G, Ligęziński A, Jurkiewicz D: Ocena surowiczych stężeń antygenu Ca19-9 oraz immunoglobulin G, A, M u chorych z nowotworami złośliwymi głowy. Otolaryngologia Polska 1998, L II,6: 655-660. 21. Adamiak G: Wybrane biochemiczne znaczniki nowotworowe w monitorowaniu klinicznego przebiegu nowotworów złośliwych głowy i szyi. Otolaryngologia Polska 1999; L III, 3: 359-360. 22. Dattatreya S, Goswami C: Cetuximab plus radiotherapy in patients unresectable locally advanced SCCHN labelled single arm phase II study. Indian J Cancer 2011; 48: 154-157. 23. Yajima Y, Noma H, Furuya Y: Quantification of telomerase activity of regions unstained with iodine solution that surround oral SCC. Oral Oncology 2004; 40: 314-320. 24. Mc Mahon J, Devine JC, Mc Caul JA: Use of Lugol's iodine in the resection of oral and oropharyngeal SCC. British J of Oral and Maxillofac Surgery 2010; 48: 84-87. 25. Selek U, Garden AS, MorrisonWH: Radiation therapy for early stage carcinoma of the oropharynx. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2004; 59(3):743-751. 26. Osborne RF, Brown JJ: Carcinoma of the oral pharynx: an analysis of subsite treatment heterogeneity. Surg Oncol Clin N Am 2004; 13(1): 71-80. 27. Turner SL, Slevin NJ, Gupta NK: Radical external beam radiotherapy for 333 SCC of the oral cavity-evaluation of late morbidity and a watch policy for the clinically negative neck. Radiotherapy and Oncology 1996; 41: 21-29. 28. Daly ME, Quynh-Thu L, Kozak MM: Intensity-modulated radiotherapy for oral cavity SCC: patterns of failure and predictors of local control. Int J Radiation Oncology Biol Phys 2001; 80(5): 412-422. 29. Feine U, Koburg E: Die Bestrahlung von malignen Tumoren im HNO-Bereich mit ferngesteuerter Ir-192 Kontaktbestrahlung. Strahlentherapie 1968; 68: 171-182. 30. Sheridan MF, Zieske LA: Laser excision of a soft palate SCC: a case report. Mil Med 1994; 159(1): 75-77. 31. Poate TW, Dilkes MG, Kenyon GS: Use of photodynamic therapyfor the treatment of SCC of the soft palate. Br J Oral Maxillofac Surg 1996; 34(1): 66-68.
