© Borgis - Nowa Pediatria 3/2013, s. 91-96
*Karol Scipio del Campo1, Paweł Łaguna2, Michał Brzewski3, Michał Matysiak2
Zastosowanie laseroterapii w rehabilitacji stawu kolanowego u dzieci chorych na hemofilię
Laser Therapy in Knee Joint Physiotherapy in Hemophiliacs
1Klinika Kardiologii Wieku Dziecięcego i Pediatrii Ogólnej, II Wydział Lekarski, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Bożena Werner
2Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Michał Matysiak
3Katedra Pediatrii i Radiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Katedry: dr n. med. Michał Brzewski
Summary
Introduction. One of the basic symptoms of severe hemophilia in children is recurring bleeding into joints. Progressive destruction of joints leads to arthropathy. An effective method of preventing this is to treat patients with the missing factor and combine therapy with suitable physiotherapy, which is also essential in bleeding into joints.
Aim. The aim of this paper is to assess the effectiveness of laser therapy in the rehabilitation of children with arthropathy of the knee joint and severe hemophilia.
Material and methods. 16 boys with severe hemophilia A aged 8-16 were included in the study. The results of a series of 10 laser therapy procedures on knee joints in which hemorrhages had previously occurred were assessed.
Results. After treatment knee joint movement slightly improved and ultrasonography showed a decrease in hyperemia of the synovial membrane in this joint.
Conclusions. Laser therapy is effective in improving knee joint movement. This method of physiotherapy is safe and has no side effects.
Wstęp
Nawracające wylewy krwi do stawów są charakterystycznym objawem ciężkiej hemofilii. Następstwem krwawień śródstawowych są trwałe uszkodzenia narządu ruchu, które nazywa się artropatią hemofilową (1, 2). Brak odpowiedniego postępowania leczniczego prowadzi do tworzenia się ubytków w chrząstce stawowej i do odwapnienia kości. Zniszczeniu ulegają powierzchnie stawowe, co prowadzi do pogłębiających się przykurczy i daleko posuniętych zaników mięśni. Podstawowym sposobem zapobiegania artropatii hemofilowej jest substytucja brakującego czynnika krzepnięcia oraz odpowiednia rehabilitacja, na którą składają się kinezyterapia, krioterapia i ostatnio laseroterapia.
Cel pracy
Celem pracy była ocena przydatności laseroterapii w leczeniu artropatii hemofilowej stawu kolanowego u pacjentów z ciężką postacią hemofilii.
Praca uzyskała zgodę Komisji Bioetycznej przy UM w Warszawie na przeprowadzenie badania.
Materiał i metody
Grupę badaną stanowiło 16 chłopców z ciężką postacią hemofilii A w wieku od 8 do 16 lat (średnia wieku 11,6 lat), leczonych w Katedrze i Klinice Pediatrii, Hematologii i Onkologii w Warszawie. Wszyscy chłopcy w wywiadzie mieli przebyte wylewy do obu stawów kolanowych. Chłopców tych poddano serii 10 zabiegów laseroterapii ukierunkowanej na staw kolanowy.
Grupę odniesienia (kontrolną) stanowił staw drugi kolanowy, w którym nie wykonywano laseroterapii. Wszyscy badani pacjenci byli włączeni do leczenia profilaktycznego czynnikiem VIII.
Po zakończeniu laseroterapii pacjenci wykonywali ćwiczenia izometryczne obu stawów kolanowych (staw kontrolny i podany laseroterapii).
Laseroterapii poddawane były te stawy kolanowe, w których doszło do większej ilości wylewów. W przypadku gdy ilość wylewów krwi do obu stawów u danego pacjenta była taka sama, do badania kwalifikowano staw kolanowy, który na skutek wylewów został uszkodzony w większym stopniu.
Każdy z chłopców został poddany zabiegom laseroterapii raz dziennie, przez dziesięć kolejnych dni, jak również badanie USG było wykonane przed laseroterapią i po jej zakończeniu. Przed rozpoczęciem serii zabiegów wykonane zostały następujące pomiary:
– obwód prawego i lewego stawu kolanowego – w cm na wysokości szpary stawowej w pozycji leżenia tyłem;
– obwód prawego i lewego uda – w cm w najgrubszym miejscu, w pozycji leżenia tyłem. Po znalezieniu największego obwodu zaznaczono jego odległość od podstawy rzepki, przy badaniu obwodu na drugiej kończynie przeniesiono najpierw zaznaczoną odległość, a dopiero potem dokonano pomiaru;
– zakres zgięcia obu stawów kolanowych – prawego i lewego stawu kolanowego (w stopniach) w pozycji leżenia przodem, ze stopą kończyny badanej poza podłożem, ze zwróceniem uwagi na stabilizację miednicy i uda.
Oś goniometru ustawiona w okolicy głowy strzałki zgodnie z osią poprzeczną stawu, ramię nieruchome goniometru ustawione wzdłuż osi długiej uda celujące w krętarz większy kości udowej. Ramię ruchome natomiast ustawione wzdłuż goleni, skierowane na kostkę boczną. Podczas ruchu zginania stawu ramię ruchome przemieszcza się wraz z golenią aż do pełnego, czynnego zgięcia stawu. Następnie odczytano wynik. Szacunkowe normy zakresu ruchu zgięcia w stawie kolanowym (18-40 lat) wynoszą 130-135° wg Zębatego (3);
– zakres wyprostu obu stawów kolanowych – prawego i lewego stawu kolanowego (w stopniach) w pozycji leżenia przodem, z badaną kończyną wysuniętą częściowo poza podłoże tak, aby staw kolanowy nie był podparty. Stabilizacja oraz ustawienie goniometru takie samo jak powyżej, z tym że skala goniometru skierowana w dół. Szacunkowe normy zakresu czynnego, jak i biernego wyprostu wynoszą 0° (3);
– badanie stopnia natężenia bólu – każdy z pacjentów proszony był o określenie stopnia nasilenia dolegliwości bólowych według skali wzrokowo-analogowej VAS (ang. Visual Analogue Score). Jest to graficzna skala opisowa, na której chory proszony był o zaznaczenie stopnia nasilenia bólu, gdzie 0 oznacza brak bólu, a 10 – najsilniejszy ból, jaki może sobie wyobrazić (4).
Każde z opisanych wyżej pomiarów wykonywane było dla obu stawów, zarówno przed rozpoczęciem, jak i po zakończeniu serii dziesięciu zabiegów laseroterapii.
Wszyscy pacjenci oraz ich opiekunowie przed rozpoczęciem badania zostali poinformowani o jego przebiegu i wszystkich okolicznościach z nim związanych, po czym podpisali formularz świadomej zgody na udział w badaniu.
Zastosowany w badaniu laser wyposażony jest w dwa niezależne lasery – diody półprzewodnikowe, które generują intensywne wiązki jednobarwnego (monochromatycznego) światła w zakresie widzialnym (jaskrawa czerwień – 635 nm) i niewidzialnym (światło podczerwone – 830 nm).
Wiązka lasera czerwonego ma moc 10 mW i charakteryzuje się największą efektywnością biologiczną. Wiązka tego lasera najbardziej skutecznie stymuluje proces nabłonkowania i ma działanie przeciwzapalne, chociaż jego promieniowanie wnika w tkanki stosunkowo płytko (od 2 do 20 milimetrów).
Promieniowanie podczerwone laserów półprzewodnikowych dociera głębiej (na 40-60 milimetrów) i słabsze działanie regeneracyjne łączy z efektywnym działaniem przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Laser światła podczerwonego emituje niewidzialną, ciągłą wiązkę podczerwieni o mocy 140 mW i może pracować w sposób ciągły lub impulsowy z częstotliwością od 1 do 10 000 Hz (impulsów na sekundę).
Technika i metodologia wykonywania zabiegu
Zabiegi laseroterapii przeprowadzane były w grupie badanej metodą kontaktową. Oznacza to, że podczas zabiegu utrzymywany był stały kontakt głowicy lasera z tkanką. Pozwala to uniknąć strat energii naświetlania powstających na skutek odbicia wiązki światła od tkanki. Podczas pojedynczego zabiegu, przy użyciu metody kontaktowej naświetlane były pojedyncze punkty.
Zabieg podzielony był na trzy etapy.
I. Etap pierwszy:
Działanie: przeciwbólowe.
Sonda: światła niewidzialnego podczerwonego (IR), długość fali: 830 nm, moc lasera: 140 mW, częstotliwość impulsów: 1000 Hz (praca impulsowa), dawka: 2 J/punkt, naświetlane punkty: punkty największej bolesności wskazane przez pacjenta.
II. Etap drugi (podzielony na dwie części):
Działanie: naprawcze, przeciwobrzękowe.
a) Część pierwsza:
Sonda: światła widzialnego czerwonego (R), długość fali: 635 nm, moc lasera: 10 mW, dawka: 2 J/punkt, naświetlane punkty: w szparę stawową, jeden punkt ze strony przyśrodkowej, jeden punkt od bocznej strony, dawka całkowita: 4 J (2 J/cm2 pomnożona przez 2 punkty).
b) Część druga:
Sonda: światła niewidzialnego podczerwonego (IR), długość fali: 830 nm, moc lasera: 140 mW, praca ciągła, dawka: 2 J/punkt, naświetlane punkty: w szparę stawową, jeden punkt od strony przyśrodkowej, jeden punkt od strony bocznej, dawka całkowita: 4 J.
W drugim etapie zabiegu pacjentowi polecono zginanie i prostowanie.
Wyniki
Ocena obwodu stawu kolanowego po laseroterapii
W badanej grupie po zakończeniu serii dziesięciu zabiegów laseroterapii stwierdzono zmniejszenie obwodu stawu kolanowego średnio o 0,89 cm (2,67%) (tab. 1).
Tabela 1. Pomiary obwodu badanego stawu kolanowego przed zabiegami i po serii 10 zabiegów laseroterapii.
| Pacjent | Obwód badanego stawu kolanowego (cm) | Zmiana w cm | Zmiana w % |
| Przed serią 10 zabiegów | Po serii 10 zabiegów |
| 1 | 38 | 37 | 1 | 2,63 |
| 2 | 37 | 36 | 1 | 2,70 |
| 3 | 35 | 34 | 1 | 2,86 |
| 4 | 37 | 36,5 | 0,5 | 1,35 |
| 5 | 37 | 35 | 2 | 5,41 |
| 6 | 38 | 36,5 | 1,5 | 3,95 |
| 7 | 30,5 | 29 | 1,5 | 4,92 |
| 8 | 33 | 32,5 | 0,5 | 1,52 |
| 9 | 35 | 35 | 0 | 0,00 |
| 10 | 33 | 31 | 2 | 6,06 |
| 11 | 32 | 31,1 | 0,5 | 2,8 |
| 12 | 34,5 | 33,5 | 1 | 2,9 |
| 13 | 28,5 | 28,0 | 0,5 | 1,7 |
| 14 | 29,0 | 28,6 | 0,4 | 1,37 |
| 15 | 34,5 | 34,0 | 0,5 | 1,44 |
| 16 | 35,0 | 34,6 | 0,4 | 1,14 |
Spośród 16 pacjentów tylko u jednego obwód nie uległ zmianie. U żadnego z badanych nie doszło do zwiększenia obwodu stawu.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Baxter GD (red.): Therapeutic Lasers: Theory and Practice. Churchill Livingstone, wyd. I, New York 1994. 2. Garnuszewski Z, Madziar-Kraśkiewicz B, Szymański J, Wandel W (red.): Laseropunktura i Biostymulacja Laserowa. Wydawnictwo Kolmio Kiełkowscy, wyd. I, Lublin 2009. 3. Bossard D, Carrillon V, Stieltjes N, Larbre P: Management of haemophilic arthropathy. Haemophilia 2008; 144(4): 11-19. 4. Klukowska A, Czyrny Z, Łaguna P et al.: Correlation between clinical, radiological and ultrasonographical image of knee joints in children with haemophilia. Haemophilia 2001; 7(3): 286-292. 5. Mańkowska A, Kasprzak W (red.): Fizykoterapia, medycyna uzdrowiskowa i SPA. PZWL, Warszawa 2008. 6. Mika T, Kasprzak W (red.): Fizykoterapia. PZWL, wyd. I, Warszawa 2004. 7. Straburzyńska-Lupa A, Straburzyński G, Straburzyńska-Migaj E (red.): Fizjoterapia z elementami klinicznymi. PZWL, wyd. I, Warszawa 2008. 8. Zembaty A (red.): Kinezyterapia. Wydawnictwo Kasper, wyd. I, Kraków 2003. 9. Sieroń A, Cieśla G, Adamek M (red.): Magnetoterapia i Laseroterapia Niskoenergetyczna. ŚAM, wyd. I, Katowice 1993. 10. Glinkowski W, Pokora L (red.): Lasery w terapii. CTL, wyd. I, Warszawa 1993.
