Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2021, s. 97-105 | DOI: 10.25121/PF.2021.22.2.97
*Ryszard Zadernowski1, 2, Beata Piłat2
Preparaty z owoców rokitnika w profilaktyce i terapii niektórych chorób geriatrycznych aktualny stan badań
Preparations of sea buckthorn berries in the prevention and therapy of some geriatric diseases – the current state of research
1Zakład Towaroznawstwa i Bezpieczeństwa Żywności, Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży
Dziekan Wydziału: dr hab. inż. Andrzej Borusiewicz
2Katedra Przetwórstwa i Chemii Surowców Roślinnych, Wydział Nauki o Żywności, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Kierownik Katedry: prof. dr inż. Iwona Zofia Konopka
Streszczenie
W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie konsumentów suplementami diety produkowanymi z owoców rokitnika (Hippophaë rhamnoides L.). Wynika to z faktu, że stale publikowane są nowe dowody potwierdzające właściwości lecznicze substancji bioaktywnych wyodrębnianych z owoców rokitnika. Niniejsza monografia zawiera aktualne informacje na temat zastosowania preparatów z owoców rokitnika w profilaktyce i terapii niektórych chorób geriatrycznych, takich jak choroby układu moczowego, prostaty i cukrzyca typu 2. Ponadto uzupełnia wiedzę podaną we wcześniejszej publikacji zamieszczonej w „Postępach Fitoterapii” w 2019 roku. W pracy przedstawiono wyniki badań farmakologicznych i klinicznych produktów z rokitnika, jakie ukazały się na przestrzeni ostatnich lat. Celem przeglądu jest ocena poziomu dowodów naukowych potwierdzających oświadczenia zdrowotne i wskazania do stosowania produkowanych z owoców rokitnika suplementów diety.
Summary
In recent years, interest in the consumption of sea buckthorn fruit (Hippophaë rhamnoides L.) in the form of dietary supplements has increased. This is due to the fact that new evidence is constantly published confirming the healing properties of bioactive substances extracted from sea buckthorn berries. This monograph contains current information on the use of sea-buckthorn fruit preparations for prophylaxis and therapy, some geriatric diseases such as urinary tract diseases, prostate diseases and type II diabetes. In addition, it supplements the knowledge provided in an earlier publication published in „Progress of Phytotherapy” in 2019. The paper presents the results of research, pharmacological and clinical tests, of sea-buckthorn products that have appeared in recent years. The purpose of the review is to assess the level of scientific evidence confirming health claims and indications for use, of sea buckthorn fruit dietary supplements.



Wstęp
Choroby wieku podeszłego pojawiające się u seniorów najczęściej są leczone farmakologicznie. W ostatnich latach ukazały się publikacje zwracające uwagę na możliwości wspomagania terapii niektórych z nich naturalnymi substancjami bioaktywnymi, pozyskiwanymi z surowców roślinnych, w tym owoców rokitnika. Okazało się bowiem, że rośliny gromadzą, w różnych częściach, różnorodne bioaktywne substancje chemiczne, mogące oddziaływać na nasz organizm. Jedną z takich roślin jest rokitnik (Hippophaë rhamnoides L.), krzew liściasty z rodziny Elaeagnaceae, porastający centralne obszary kontynentu euroazjatyckiego i Kanady (1, 2). Znaczenie terapeutyczne różnych części rokitnika opisywano w tradycji medycznej narodów euroazjatyckich (Rosji, Chin, Tybetu itd.). Dostępnych jest wiele opracowań wskazujących na przydatność terapeutyczną tej rośliny, a właściwości lecznicze owoców rokitnika są dość dobrze udokumentowane w literaturze światowej (3-5).
W artykule przedstawiono aktualny stan badań nad możliwościami wykorzystania wybranych preparatów otrzymywanych z owoców rokitnika w profilaktyce i terapii niektórych chorób geriatrycznych, takich jak: choroby układu moczowego, prostaty i cukrzycy typu 2. Autorzy artykułu od wielu lat badają owoce rokitnika i były one przedmiotem kilku prac doktorskich oraz projektu naukowego (6, 7), a wyniki tych badań stały się inspiracją do napisania tej pracy. Owoce rokitnika to naturalna „mikrofitoapteka”, co uzasadniają liczne obserwacje epidemiologiczne oraz badania. W ramach wspomnianego powyżej projektu (6) opracowano technologię otrzymywania kilku preparatów zaliczanych do suplementów diety, wdrożonych lub aktualnie wdrażanych do powszechnego użytku i stosowania.
Preparaty z owoców rokitnika jako suplementy diety
Owoce rokitnika zawierają 80-90% wody, jedynie owoce zbierane w krajach o suchym klimacie mają jej mniej. Aktualnie istnieje światowa tendencja zmierzająca do zwiększania suchej masy w owocach rokitnika, a następnie wykorzystywanie ich jako komponentów suplementów diety. Opracowane technologie bazują na koncentracji składników poprzez całkowite lub częściowe usunięcie wody, wyodrębnianie substancji bioaktywnych ze świeżych lub wysuszonych owoców poprzez ługowanie, ekstrakcję, ultrafiltrację itp. W ramach realizowanego projektu autorzy artykułu opracowali technologię otrzymywania suplementów diety mogących wspomagać leczenie chorób, w tym m.in. choroby układu moczowego, prostaty i cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia i wielu innych dolegliwości. Opracowano sposób produkcji trzech grup produktów zalecanych do stosowania jako suplementy diety. Pierwszą grupę stanowią produkty suche: (a) owoce lub (b) wytłoki/młóto liofilizowane, rozdrobnione i kapsułkowane, (c) preparat suszony soku rokitnikowego z dodatkiem maltodekstryny. Drugą grupę – wyciągi lub ekstrakty z owoców i wytłoków suchych: (a) wodny lub etanolowy ekstrakt z owoców rokitnika (tabletkowany), (b) preparat karotenoido-fosfolipidowy na bazie błonnika, (c) preparat karotenoido-fosfolipidowy (tabletkowany). Wszystkie produkowane na bazie owoców rokitnika suplementy diety mogą być wzbogacane dodatkowo w witaminy i pierwiastki bioaktywne. Trzecią grupę stanowią oleje: (a) bioolej rokitnikowy z miąższu (oil from fruit pulp – extra verginia), (b) bioolej rokitnikowy z nasion (oil from seeds – extra verginia), (c) biooleosom (extra verginia). Podstawowym surowcem użytym do produkcji suplementów były owoce trzech odmian rokitnika (Podarok Sadu, Botaniczeskaj, Trofimowskaja) uprawianego w systemie bioplantacji sadowniczej. Z przeprowadzonego przeglądu wyników dotychczasowych badań wiadomo, że tradycyjne przekonanie o pozytywnym działaniu preparatów z owoców rokitnika na organizm zostało poparte badaniami farmakologicznymi i klinicznym, i są one zgodne z oświadczeniami zdrowotnymi i wskazaniami do stosowania (5, 8-12). To sprawiło, że preparaty otrzymywane z różnych części rokitnika (owoców, liści, kłączy) są zarejestrowane jako suplementy diety w wielu krajach Azji, Europy, w Kanadzie, Japonii. Dotychczasowy wykaz oświadczeń zdrowotnych dla rokitnikowych suplementów diety tworzono na mocy art. 13 Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) (13) i są one sformułowane w następujący sposób: (i) pomaga w przypadku dolegliwości wynikających z suchej skóry, w tym m.in. pomaga utrzymać zdrową skórę; (ii) wzmaga funkcję błon śluzowych: suchego oka, pochwy i jamy ustnej; (iii) przyczynia się do naturalnej obrony organizmu – wspiera funkcje obronne organizmu; (iv) wspiera układ odpornościowy organizmu. Ten szeroki zakres profilaktyczny wynika z faktu, że owoce rokitnika są bogatym źródłem związków chemicznych o zróżnicowanych właściwościach fizjologicznych. Badania Shimoda i wsp. (12) dowodzą, że ekstrakty otrzymywane z owoców rokitnika oraz olej rokitnikowy oddziałują pozytywnie w zaburzeniach układu moczowego spowodowanych rozrostem prostaty lub nadreaktywnością pęcherza moczowego. Preparaty z rokitnika wykazują korzystne właściwości w przypadku innych chorób geriatrycznych, takich jak suchość oczu i skóry, cukrzyca typu 2, wrzody żołądka, niewydolność nerek, otyłość, zwłóknienie wątroby i choroby sercowo-naczyniowe, ułatwiają też gojenie się ran (5, 8-12). Zastosowanie preparatów rokitnikowych w profilaktyce nowotworowej opisano we wcześniejszym artykule opublikowanym w „Postępach Fitoterapii” (4).

Skład chemiczny preparatów liofilizowanych
Owoce rokitnika to jedne z najczęściej badanych owoców, których skład chemiczny oraz właściwości nutraceutyczne są opisane w wielu krajowych i zagranicznych publikacjach naukowych. Skład chemiczny owoców rokitnika jest unikalny i zależy od wielu czynników, m.in.: odmiany, metod uprawy, strefy klimatycznej i panujących tam warunków, okresu zbioru, wielkości owoców oraz ich dojrzałości (1, 2, 14-16). To sprawia, że ilości poszczególnych składników wynoszą od μg do g/100 g owoców, a ich wymierna wartość zależy od zawartości wody. W związku z tym skład chemiczny preparatów liofilizowanych jest ściśle skorelowany ze składem owoców świeżych. Podczas liofilizacji owoców lub wytłoków następowała ok. 7-8-krotna koncentracja składników chemicznych.
Węglowodany
Głównym komponentem suchej masy są węglowodany. W wyprodukowanych liofilizatach ilość cukrów wynosiła w owocach 40,2 ± 4,9%, miąższu 48,9 ± 5,6%, wytłoku 9,0 ± 2,2% (tab. 1), głównie były to: glukoza i fruktoza (ok. 90% całkowitej zawartości cukrów) oraz ksyloza. Ponadto występują niewielkie ilości alkoholi cukrowych, tj. mannitolu, sorbitolu i ksylitolu (0,35 g/100 g s.m.) (17). Poza cukrami rozpuszczalnymi obecne są polisacharydy tworzące błonnik (celuloza, pektyny), występujące w owocach, miąższu i wytłokach w zakresie od 25,8 ± 2,5 do 32,0 ± 4,0%, a w nasionach 13,0 ± 1,9%.
Tab. 1. Skład chemiczny liofilizowanych owoców, miąższu i wytłoków/młóta
OznaczeniaPreparaty liofilizowane
OwoceMiąższWytłokNasiona
Sucha masa (%)92,0 ± 5,091,0 ± 4,092,3 ± 5,590,50 ± 8,0
Ekstrakt (%)73,5 ± 4,864,0 ± 6,0nie badano
Zawartość wybranych makroskładników (%)
Substancje wyciągowe 72,0 ± 1,973,9 ± 3,989,0 ± 6,1nie badano
Cukry ogółem 40,2 ± 4,948,9 ± 5,6 9,0 ± 2,236,5 ± 4,9
Cukry redukujące 11,9 ± 2,513,1 ± 4,3nie badano 5,3 ± 2,3
Pektyny 2,0 ± 0,4 1,5 ± 0,3 1,3 ± 0,5nie badano
Białko 6,2 ± 0,7 5,2 ± 0,410,1 ± 2,629,3 ± 4,9
Składniki mineralne 2,4 ± 0,9 2,2 ± 0,5 1,7 ± 0,5 2,4 ± 9,3
Tłuszcz ogółem33,7 ± 3,834,6 ± 2,730,7 ± 4,913,0 ± 5,0
Błonnik surowy 25,8 ± 2,528,3 ± 2,932,0 ± 4,013,0 ± 1,9
Skrobia 4,9 ± 1,0
Kwasy organiczne 14,3 ± 1,915,0 ± 2,010,8 ± 0,9nie badano
Zawartość wybranych substancji biologicznie aktywnych (mg/100 g)
Witamina C 600,0 ± 50,0657,9 ± 90,0709,8 ± 70,0nie badano
Związki fenolowe 1893,0 ± 120,01910,0 ± 98,52100,0 ± 150,0nie badano
Karotenoidy 109,2 ± 15,0150,8 ± 10,9207,0 ± 15,8nie badano
Tokoferole 120,0 ± 10,6127,0 ± 15,9180,0 ± 25,0nie badano
Fitosterole 316,0 ± 25,9350,0 ± 18,0335,0 ± 30,0nie badano
Fosfolipidy ogółem1207,7 ± 120,71250,0 ± 100,91587,0 ± 99,5nie badano
Białka
W liofilizowanych preparatach ilość białka ulega koncentracji i wynosi w owocach 6,2 ± 0,7%, miąższu 5,2 ± 0,4%, a w pozostałości po tłoczeniu 10,1 ± 2,6% (tab. 1). Główną frakcją białek są gluteliny, których udział stanowi ok. 94%. Białko rokitnika to przede wszystkim białko funkcjonalne, tworzące otoczkę kuleczki tłuszczowej (oleosomu), zbudowane z 18 aminokwasów, głównie kwasu asparaginowego i glutaminowego (7).
Związki mineralne
Ilość związków mineralnych w wysuszonych owocach wynosiła od 1,7 ± 0,5 do 2,4 ± 0,9% (tab. 1) i niezależnie od odmiany, dominowały: wapń, magnez, sód i żelazo (7).
Lipidy
W preparatach liofilizowanych zawartość tłuszczu w owocach wynosiła 33,7 ± 3,8%, w miąższu 34,6 ± 2,7%, a w pozostałości po tłoczeniu 30,7 ± 4,9% (tab. 1), w tym od 3,6 do 5,2% fosfolipidów. Podstawową frakcją lipidów są triacyloglicerole i acyloglicerole częściowe występujące w lipidach owoców i miąższu w ponad 97%, nasion 92% i wytłoków 91%, pozostałą część stanowiły lipidy polarne (fosfolipidy i glikolipidy) (7). Lipidy owoców rokitnika zbudowane są z około 45 kwasów tłuszczowych, wśród których dominują kwasy C16:0, C16:1, C18:1, C18:2 i C18:3, ilości pozostałych kwasów nie przekraczają 2%. Unikalnym kwasem jest rzadko występujący w przyrodzie kwas oleopalmitynowy (C16:1 omega-7).
Substancje bioaktywne występujące w liofilizowanych preparatach rokitnikowych

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Piłat B, Bieniek A, Zadernowski R. Common sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.) as an alternative orchard plant. Pol J Natur Sc 2015; 30(4):417-30.
2. Skalijł P. Obliepicha. Wyd. Izdatelistwo Nioła-Press 2007.
3. Xu M, Sun S, Cui J. The medicinal research on seabuckthorn. Proc Int Workshop Seabuckthorn. New Delhi, India 2001; (2):18-21.
4. Piłat B, Zadernowski R. Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) w profilaktyce nowotworowej. Post Fitoter 2019; 20(2):111-7.
5. Suryakumar G, Gupta A. Medicinal and therapeutic potential of Sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L.). J Ethnopharmacol 2011; 38:268-8.
6. Zadernowski R. Sprawozdanie z realizacji projektu naukowego Nr N N312170939 – Opracowanie bezodpadowej technologii przetwarzania owoców rokitnika (Hippophae rhamnoides L.) oraz ocena właściwości bioaktywnych otrzymanych produktów.
7. Piłat B. Owoce rokitnika (Hippophaë rhamnoides L.) jako źródło substancji biologicznie aktywnych. Praca doktorska. Bibioteka UWM Olsztyn 2013.
8. Gupta A, Upadhyay NK, Sawhney RC i wsp. A poly-herbal formulation accelerates normal and impaired diabetic wound healing. Wound Repair Regen 2008; 16:784-90.
9. Olas B, Skalski B, Ulanowska K. The anticancer activity of Sea Buckthorn (Elaeagnus rhamnoides (L.) A. Nelson). Front Pharmacol 2018; (9):232.
10. Olas B. Sea buckthorn as a source of important bioactive compounds in cardiovascular diseases. Food Chem Toxicol 2016; 97:199-204.
11. Yadav A, Stobdan T, Chauhan OP i wsp. Sea Buckthorn: A multipurpose medicinal plant from Upper Himalayas. W: Joshee N, Dhekney S, Parajuli P (eds). Medicinal Plants 2019; 399-426.
12. Shimoda H, Takeda S, Shimizu N i wsp. Suppressive effect of triterpenoids and a flavonol glycoside in seaberry extract on carbacol-induced contraction of bladder smooth muscle and TGF-β-induced contraction of collagen gel containing bladder smooth muscle cells. J Funct Foods 2017; 31:152-9.
13. Consolidated List of Article 13 Health Claims; http://www.efsa.europa.eu/en/ndaclaims/ndaclaims13.htm.
14. Kumar R, Kumar GP, Chaurasia OP i wsp. Phytochemical and pharmacological profile of seabuckthorn oil: a review. Res J Med Plant 2011; (5):491-9.
15. Piłat B, Zadernowski R, Bieniek A. Charakterystyka chemiczna różnych odmian rokitnika. Bromat Chem Toksykol 2012; 45(3):897-901.
16. Zhang W, Yan J, Duo J i wsp. Preliminary study of biochemical constitutions of berry of sea buckthorn growing in Shanxi province and their changing trend. Proceedings of international symposium on sea buckthorn (H. rhamnoides L.). Xian, China1989; 96-105.
17. Zheng J, Yang B, Trèpanier M i wsp. Effects of genotype, latitude, and weather conditions on the composition of sugars, sugar alcohols, fruit acids, and ascorbic acid in sea buckthorn (Hippophaë rhamnoides ssp. mongolica) berry juice. J Agric Food Chem 2012; 60:3180-9.
18. Teleszko M, Wojdyło A, Rudzińska M i wsp. Analysis of lipophilic and hydrophilic bioactive compounds content in sea buckthorn (Hippophaë rhamnoides L.) berries. J Agric Food Chem 2015; 63:4120-9.
19. Rösch D, Bergmann M, Knorr D i wsp. Structure-antioxidant efficiency relationships of phenolic compounds and their contribution to the antioxidant activity of sea buckthorn juice. J Agric Food Chem 2003; 51:4233-9.
20. Tyagi N, Singh A, Kohli K. New insights towards implications of Sea Buckthorn Oil in Human Health. INJIRR 2018; 4, 5 (A):1204-8.
21. Piłat B, Zadernowski R. Owoce rokitnika (Hippophaë rhamnoides L.) – bogate źródło związków biologicznie aktywnych. Post Fitoter 2016; (4):298-306.
22. Lõugas T. Sea buckthorn and its bioactive components. Food and nutrition TTU, Tallinn 2003; (11):34-8.
23. Novruzov EN, Aslanov SM, Imanova AA i wsp. Ursolic-acid from Hippophae rhamnoides. Khim Prir Soedin 1980; (6):868-72.
24. Salenko VL, Sidel’nikova VN, Troshkov ML i wsp. Chemical study of Hippophae rhamnoides main components of the nonsaponified part of fruit pulp extract. Khim Prir Soedin (Tashk) 1982; (3):328-32.
25. Salenko VL, Kukina TK, Karamyshev VN i wsp. Chemical study of Hippophae rhamnoides 2. Principal components of the neutral part of the saponification products of the extract of sea-bauckthorn leaves. Khim Prir Soedin (Tashk) 1986; (4):514-29.
26. Ghendov-Moşanu A, Sturza R, Opriş O i wsp. Effect of lipophilic sea buckthorn extract on cream cheese properties. J Food Sci Technol 2019; 1-10.
27. Zielińska A, Nowak I. Abundance of active ingredients in sea-buckthorn oil. Lipids Health Dis 2017; 16:95.
28. Otgonbayar C, Matthaus B, Odonmajig P. Fatty acid, tocopherol and sterol composition in Sea buckthorn (Hippophaë rhamnoides L.) of Mongolia. Mong J Chem 2011; 12(38):126-30.
29. St George S, Cenkowski S. Influence of harvest time on the quality of oil-based compounds in sea buckthorn (Hippophaë rhamnoides L. ssp. sinensis) seed and fruit. J Agric Food Chem 2007; 55:8054-1.
30. De Smet E, Mensink RP, Plat J. Effects of plant sterols and stanols on intestinal cholesterol metabolism: suggested mechanisms from past to present. Mol Nutr Food Res 2012; 56(7):1058-72.
31. Moreau RA, Whitaker BD, Hicks KB. Phytosterols, phytostanols, and thei rconjugates in foods: structural diversity, quantitative analysis, and health-promoting uses. Prog Lipid Res 2002; 41(6):457-500.
32. Burčová Z, Kreps F, Schmidt Š i wsp. Composition of fatty acids and tocopherols in peels, seeds and leaves of Sea buckthorn. Acta Chim Slov 2017; 10(1):29-34.
33. Berry SJ, Coffey DS, Walsh PC i wsp. The development of human benign prostatic hyperplasia with age. J Urol 1984; 132:474-9.
34. Issa MM, Regan TS. Medical therapy for benign prostatic hyperplasia-present and future impact. Am J Manag Care 2007; 134-9.
35. Ulanowska K, Skalski B, Olsa B. Rokitnik zwyczajny (Hippophaë rhamnoides L) jako źródło związków o aktywności przeciwnowotworowej i radioprotekcyjnej. Post Hig Med Dośw 2018; 72:240-52.
36. Nunes EA, Rafacho A. Implications of palmitoleic acid (palmitoleate) on glucose homeostasis, insulin resistance and diabetes. Curr Drug Targets 2017;18(6):619-28.
37. Stefan N, Kantartzis K, Celebi N i wsp. Circulating palmitoleate strongly and independently predicts insulin sensitivity in humans. Diabetes Care 2010; 33(2):405-7.
38. Bernstein AM, Roizen MF, Martinez L. Purified palmitoleic acid for the reduction of high-sensitivity C-reactive protein and serum lipids: A double-blinded, randomized, placebo controlled study. J Clin Lipidol 2014; 8(6):612-27.
39. Yang Z-H, Miyahara H, Hatanaka A. Chronic administration of palmitoleic acid reduces insulin resistance and hepatic lipid accumulation in KK-A (y) mice with genetic type 2 diabetes. Lipids Health Dis 2011; 10(8):120.
40. Christaki E. Hippophae rhamnoides L. (sea buckthorn): A potential source of nutraceuticals. Food Public Health 2012; (2):69-72.
otrzymano: 2021-04-22
zaakceptowano do druku: 2021-05-04

Adres do korespondencji:
*prof. zw. dr hab. inż. Ryszard Zadernowski
Katedra Przetwórstwa i Chemii Surowców Roślinnych Wydział Nauki o Żywności Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Pl. Cieszyński 1, 10-726 Olsztyn
tel.: +48 (89) 523-45-21
e-mail: ryszard.zadernowski@uwm.edu.pl

Postępy Fitoterapii 2/2021
Strona internetowa czasopisma Postępy Fitoterapii