© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2009, s. 68-73
*Barbara Szafrańska, Danuta Waszkiel
Rozmieszczenie ubytków próchnicowych na poszczególnych powierzchniach zębów mlecznych u dzieci białostockich
Arrangement of caries cavities on the surfaces of primary teeth among Bialystok children
Zakład Stomatologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Danuta Waszkiel
Próchnica jest chorobą społeczną obejmującą w naszym kraju niemal całą populację (1, 2). Stwierdza się ją już u 7-12 miesięcznych dzieci (3, 4), a więc tuż po wyżnięciu się pierwszych zębów. Jednocześnie obserwacje kliniczne ujawniły, iż dzieci z uzębieniem dotkniętym próchnicą charakteryzuje duża intensywność procesu chorobowego i szybki przyrost nowych ubytków próchnicowych (5). Próchnica nieleczona, leczona zbyt późno lub niewłaściwie, szybko postępuje, prowadząc do znacznego zniszczenia twardych tkanek zęba, powikłań ze strony miazgi oraz w ostateczności do utraty zębów (4, 6, 7). Dokładne określenie powierzchni zebów, na których się lokalizuje, może ułatwić przeprowadzenie skutecznych programów profilaktycznych oraz przyczyni się do podjęcia wczesnych działań leczniczych.
Celem pracy była ocena częstości występowania próchnicy na poszczególnych powierzchniach zębów mlecznych u dzieci w wieku przedszkolnym.
Materiał i metoda
W pracy wykorzystano materiał zebrany podczas jednorazowego badania stanu zdrowotnego uzębienia u 216 dzieci obojga płci. Dzieci w wieku od 4. do 6. lat pochodziły z wybranych losowo przedszkoli białostockich. Uzębienie dzieci zostało przebadane w oświetleniu sztucznym, przy użuciu zgłębnika i lusterka stomatologicznego.
Wyniki badań rejestrowano w kartach klinicznych. Materiał badawczy podzielono na 6 grup, uwzględniając roczne przedziały wiekowe oraz podział na płeć (tab. 1). Do grupy dzieci 4. letnich zaliczono te, które w dniu badania ukończyły 3 lata i sześć miesięcy, a ich wiek nie przekroczył 4 lat i pięciu miesięcy. Pozostałe grupy dobrano analogicznie.
Tabela 1. Zestawienie materiału badawczego według grup wiekowych dzieci.
| grupa wiekowa | dziewczynki | chłopcy | razem |
| 4-latki | 36 | 36 | 72 |
| 5-latki | 36 | 36 | 72 |
| 6-latki | 36 | 36 | 72 |
| razem | 108 | 108 | 216 |
W badaniach oceniano oddzielnie każdą z pięciu powierzchni w dwudziestu zębach mlecznych. W zależności od tego, czy badano zęby boczne, przednie, górne czy dolne, powierzchnie te określano jako: żująca – brzeg sieczny, styczna przyśrodkowa, podniebienna – językowa, styczna odśrodkowa, wargowa – policzkowa. Do powierzchni dotkniętych procesem próchnicowym zaliczano te, na których stwierdzono obecność czynnej próchnicy lub obecność wypełnienia oraz wszystkie powierzchnie w przypadku utraty zęba z powodu choroby próchnicowej lub jej powikłań. Oceniano każdą powierzchnię zęba i określano procentową wartość występowania próchnicy na danej powierzchni. Ponieważ z wcześniejszych badań innych autorów (3, 8, 9, 10) wynika, że próchcnica w uzębieniu mlecznym występuje symetrycznie, analizowano łącznie zsumowane powierzchnie próchnicowe po stronie prawej i lewej oddzielnie u dziewczynek i chłopców.
Stawiane w pracy hipotezy weryfikowano testem Chi-kwadrat niezależności (w razie konieczności stosowano poprawkę Yates´a). Za istotną statystycznie przyjmowano zależność przy poziomie istotności p <0,05.
Wyniki
Częstość występowania próchnicy na poszczególnych powierzchniach zębów mlecznych w badanej populacji, z uwzględnieniem wieku i płci, przedstawieją kolejno tabele 2, 3, 4, 5, 6.
W grupie zębów siecznych próchnica lokalizuje się statystycznie częściej w obrębie górnego łuku zębowego. Częstość występowania próchnicy zwiększa się w kolejnych grupach wiekowych, przyjmując w grupie górnych siekaczy przyśrodkowych najwyższe wartości dla powierzchni stycznych: przyśrodkowej i odśrodkowej oraz dla powierzchni wargowych. W grupie górnych siekaczy bocznych próchnicę najczęściej obserwuje się na powierzchni stycznej przyśrodkowej oraz na powierzchniach wargowych. W grupie dolnych siekaczy zarówno przyśrodkowych, jak i bocznych, próchnica pojawia się sporadycznie (tab. 2 i tab. 3).
Tabela 2. Częstość wystepowania próchnicy w uzębieniu mlecznym na poszczególnych powierzchniach przyśrodkowych zębów siecznych (wartości w tabeli podane w procentach).
| zęby | powierzchnie | dziewczynki | chłopcy |
| grupy wiekowe | grupy wiekowe |
| 4-latki | 5-latki | 6-latki | 4-latki | 5-latki | 6-latki |
| 51 61 | brzeg sieczny | 5,5 | 13,8 | 5,5 | 4,2 | 11,1 | 15,3 |
| przyśrodkowa | 18,0 | 38,9 | 40,3 | 30,5 | 33,3 | 59,7 |
| podniebienna | 11,1 | 13,8 | 9,7 | 4,2 | 15,3 | 12,5 |
| odśrodkowa | 13,8 | 23,6 | 33,3 | 15,3 | 13,8 | 29,2 |
| wargowa | 23,6 | 22,2 | 11,1 | 26,4 | 26,4 | 15,3 |
| 71 81 | brzeg sieczny | - | - | - | - | - | - |
| przyśrodkowa | - | 4,2 | 2,8 | - | - | 5,5 |
| podniebienna | - | - | - | - | - | - |
| odśrodkowa | - | 4,2 | 6,9 | - | - | 6,9 |
| wargowa | - | - | - | - | - | - |
Tabela 3. Częstość wystepowania próchnicy w uzębieniu mlecznym na poszczególnych powierzchniach bocznych zębów siecznych (wartości w tabeli podane w procentach).
| zęby | powierzchnie | dziewczynki | chłopcy |
| grupy wiekowe | grupy wiekowe |
| 4-latki | 5-latki | 6-latki | 4-latki | 5-latki | 6-latki |
| 52 62 | brzeg sieczny | 5,5 | 6,2 | 11,1 | 4,2 | 13,8 | 12,5 |
| przyśrodkowa | 15,3 | 23,6 | 30,5 | 9,7 | 19,4 | 25,0 |
| podniebienna | 11,1 | 15,3 | 13,8 | 4,2 | 19,4 | 15,3 |
| odśrodkowa | 6,9 | 8,3 | 9,7 | 5,5 | 13,8 | 12,5 |
| wargowa | 22,2 | 19,4 | 12,5 | 22,2 | 27,8 | 20,8 |
| 72 82 | brzeg sieczny | - | - | - | - | - | - |
| przyśrodkowa | - | 4,2 | 4,2 | - | - | 8,3 |
| podniebienna | - | - | - | - | - | - |
| odśrodkowa | - | 5,5 | 11,1 | - | - | 6,9 |
| wargowa | - | - | - | - | - | - |
Zarówno dolne, jak i górne kły w badanych grupach były dotknięte chorobą próchnicową w niewielkim odsetku. Najczęściej obserwowano próchnicę na wargowych powierzchniach górnych zębów (tab. 4).
Tabela 4. Częstość wystepowania próchnicy w uzębieniu mlecznym na poszczególnych powierzchniach kłów (wartości w tabeli podane w procentach).
| zęby | powierzchnie | dziewczynki | chłopcy |
| grupy wiekowe | grupy wiekowe |
| 4-latki | 5-latki | 6-latki | 4-latki | 5-latki | 6-latki |
| 53 63 | brzeg sieczny | - | 4,2 | - | - | - | 1,4 |
| przyśrodkowa | - | 5,5 | 2,8 | - | - | 4,2 |
| podniebienna | 1,4 | 4,2 | 2,8 | 1,4 | - | 2,8 |
| odśrodkowa | - | 2,8 | 4,2 | - | 1,4 | 4,2 |
| wargowa | 1,4 | 12,5 | 12,5 | 12,5 | 8,3 | 12,5 |
| 73 83 | brzeg sieczny | - | - | 2,8 | - | - | - |
| przyśrodkowa | - | 5,5 | 11,1 | - | - | 6,9 |
| podniebienna | - | - | - | - | - | 2,8 |
| odśrodkowa | 1,4 | 2,8 | 9,7 | - | - | 5,5 |
| wargowa | 2,7 | - | 4,2 | 2,8 | - | 5,5 |
W grupie zębów trzonowych próchnica częściej występowała w zębach żuchwy niż szczęki, jednak różnice nie były istotne statystycznie. W pierwszych zębach trzonowych górnych próchnica lokalizowała się, przede wszystkim na powierzchniach stycznych odśrodkowych, powierzchniach żujących oraz powierzchniach stycznych przyśrodkowych, w zębach dolnych na powierzchniach stycznych odśrodkowych oraz powierzchniach żujących (tab. 5). W grupie drugich zębów trzonowych próchnica lokalizowała się głównie na powierzchniach żujących oraz stycznych przyśrodkowych i to zarówno w obrębie zębów szczęki, jak i żuchwy (tab. 6).
Tabela 5. Częstość wystepowania próchnicy w uzębieniu mlecznym na poszczególnych powierzchniach pierwszych zębów trzonowych (wartości w tabeli podane w procentach).
| zęby | powierzchnie | dziewczynki | chłopcy |
| grupy wiekowe | grupy wiekowe |
| 4-latki | 5-latki | 6-latki | 4-latki | 5-latki | 6-latki |
| 54 64 | brzeg sieczny | 20,8 | 31,9 | 37,5 | 23,6 | 40,3 | 43,0 |
| przyśrodkowa | 12,5 | 19,4 | 22,2 | 9,7 | 29,2 | 33,3 |
| podniebienna | 5,5 | 9,7 | 20,8 | 5,5 | 26,4 | 20,8 |
| odśrodkowa | 19,4 | 38,9 | 47,2 | 8,3 | 44,4 | 56,9 |
| wargowa | 5,5 | 9,7 | 20,8 | 8,3 | 22,2 | 23,6 |
| 74 84 | brzeg sieczny | 33,3 | 41,7 | 47,2 | 36,1 | 65,3 | 58,3 |
| przyśrodkowa | 2,8 | 6,9 | 19,4 | 1,4 | 18,0 | 16,7 |
| podniebienna | 1,4 | 1,4 | 15,3 | 4,2 | 13,8 | 11,1 |
| odśrodkowa | 15,3 | 40,3 | 52,8 | 2,8 | 68,0 | 79,2 |
| wargowa | - | - | 13,8 | 2,8 | 15,3 | 9,7 |
Tabela 6. Częstość wystepowania próchnicy w uzębieniu mlecznym na poszczególnych powierzchniach drugich zębów trzonowych (wartości w tabeli podane w procentach).
| zęby | powierzchnie | dziewczynki | chłopcy |
| grupy wiekowe | grupy wiekowe |
| 4-latki | 5-latki | 6-latki | 4-latki | 5-latki | 6-latki |
| 55 65 | brzeg sieczny | 23,6 | 56,9 | 51,4 | 40,3 | 54,2 | 54,2 |
| przyśrodkowa | 6,9 | 23,6 | 26,4 | - | 20,8 | 37,5 |
| podniebienna | 1,4 | 9,7 | 1,4 | - | 9,7 | 9,7 |
| odśrodkowa | 2,8 | 6,9 | 5,5 | - | 20,8 | 16,7 |
| wargowa | 1,4 | 6,9 | 2,8 | - | 8,3 | 8,3 |
| 75 85 | brzeg sieczny | 48,6 | 68,0 | 68,0 | 36,1 | 63,9 | 65,3 |
| przyśrodkowa | 5,5 | 12,5 | 13,9 | 2,8 | 34,7 | 50,0 |
| podniebienna | 2,8 | - | 11,1 | 2,8 | 15,3 | 11,1 |
| odśrodkowa | 1,4 | 8,3 | 6,9 | 2,8 | 16,7 | 19,4 |
| wargowa | 1,4 | 6,9 | 11,1 | 4,2 | 23,6 | 12,5 |
Nie stwierdzono statystycznie istotnej zależności pomiędzy częstością występowania choroby próchnicowej w uzębieniu mlecznym dzieci a płcią badanych. Częstość występowania próchnicy na poszczególnych powierzchniach, łącznie dla dziewczynek i chłopców, oddzielnie dla każdej z badanych grup wiekowych przedstawiają tabele 7, 8, 9.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Horodyski B, Gruszewska-Lewczuk B, Szaciłło T: Analiza stanu zapadalności na próchnicę zębów u dzieci szkolnych białostocczyzny. Czas Stomatol 1969; 29, 9: 823-826. 2. Król-Nelke A, Mania A, Stopa J: Analiza umiejscowienia ubytków próchnicowych u dzieci 11-letnich z PUW-Z>3. Poznańska Stomatol 2001; 123-133. 3. Bagińska J, Stokowska W: Lokalizacja próchnicy w poszczególnych zębach mlecznych u dzieci w wieku 36-48 miesięcy z regionu Podlasia. Nowa Stomatol 2004; 30, 4: 147-152. 4. Boguszewska-Gutenbaum H et al.: Występowanie próchnicy w poszczególnych grupach zębów mlecznych u dzieci do trzeciego roku życia w regionie warszawskim. Przegl Stomatol Wieku Rozwoj 1996; 14/15, 2/3: 76-81. 5. Szpringer-Nodzak M: Niepokojacy stan uzębienia najmłodszej grupy dzieci. Nowa Stomatol 2002; 19, 1: 8-10. 6. Kruszynska-Rosada M, Borysewicz-Lewicka M: Kliniczna ocena zaawansowania próchnicy zębów mlecznych u dzieci w wieku przedszkolnym. Czas Stomatol 2000; 53, 6: 345-351. 7. Olczak-Kowalczyk D: Braki ilościowe uzębienia mlecznego u dzieci w wieku 3-7 lat zamieszkałych w Warszawie. Nowa Stomatol 2002; 19, 1: 8-13. 8. Boguszewska-Gutenbaum próchnicowych et al.: Rozmieszczenie ubytków próchnicowych na poszczególnych powierzchniach w zębach mlecznych u dzieci do 36 miesiąca życia. Czas Stomatol 1997; 50, 12: 795-801. 9. Grodzka K et al.: Umiejscowienie ubytków próchnicowych na poszczególnych powierzchniach zębów mlecznych. Czas Stomatol 1971; 24, 10:1109-1114. 10. Szpringer M, Czarnocka K, Janicha J: Występowanie próchnicy w zębach mlecznych u dzieci w żłobkach na terenie miasta stołecznego Warszawy. Ped Pol 1979; 54, 5: 477-482. 11. Proc P, Filipińska-Skąpska R: Ocena stanu uzębienia oraz stomatologicznych potrzeb leczniczych dzieci łódzkich do lat 5. Nowa Stomatol 2003; 26, 4: 185-189. 12. Grodzka K et al.: Podatność na próchnicę zębów I trzonowych stałych a stan próchnicy zębów mlecznych. Czas Stomatol 1973; 26, 2: 105-109. 13. Dybiżańska E et al.: Wystepowanie próchnicy u 3- i 6-letnich dzieci w Polsce. Czas Stomatol 2003; 56, 8: 510-514. 14. Fetkowska-Mielnik K, Bachanek T, Zioło A: Ocena stanu uzębienia mlecznego u dzieci w wieku przedszkolnym z Lublina. Czas Stomatol 1991; 44, 5: 349-352. 15. Fetkowska-Mielnik K et al.: Ocena porównawcza stanu uzębienia mlecznego dzieci z Lublina na przełomie 16 lat. Czas Stomatol 2002; 55, 3: 165-168. 16. Gromadzińska-Zapłata E et al.: Stan uzębienia dzieci w wieku przedszkolnym zamieszkujących środowisko miejskie. Przegl Stomatol Wieku Rozwoj 1996; 14/15, 2/3: 64-68.
