Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 11/2012, s. 882-888
*Helena Jastrzębska
Wpływ amiodaronu na tarczycę
Effects of amiodarone on the thyroid function
Klinika Endokrynologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Wojciech Zgliczyński
Streszczenie
Amiodaron, lek antyarytmiczny klasy III, jest to jodowany benzofuran, który zawiera w 200 mg tabletce 75 mg jodu. Metabolizm 1 tabl dostarcza w ciągu doby około 6-8 mg jodu. Lek magazynuje się w tkance tłuszczowej, mięśniu serca i mięśniach szkieletowych oraz tarczycy. Może prowadzić do zaburzeń czynności tarczycy w postaci nadczynności u 2-15% leczonych lub niedoczynności u 5-20% leczonych. Nadczynność jest albo następstwem wykorzystania jodu do niekontrolowanej syntezy hormonów tarczycy albo destrukcji tarczycy przez amiodaron, jego metabolit desethylamiodaron lub jod. Diagnostyka nadczynności powinna prowadzić do poznania etiologii i wyodrębnienia typu nadczynności: 1 – nadczynność indukowana jodem, 2 – nadczynność w następstwie destrukcji tarczycy. Leczenie typu 1 opiera się na podaży tyreostatyku, typu 2 na podaży prednisonu. W przypadku niedoczynności tarczycy stosowana jest tyroksyna. Zaburzenia mają często przebieg skąpoobjawowy, dlatego konieczne jest u leczonych okresowe badanie czynności tarczycy. Z uwagi na ryzyko działań toksycznych amiodaronu nie ustają badania nad pochodnymi benzofuranu, które nie zawierają jodu. Alternatywą dla amiodaronu mogą okazać się takie pochodne jak dronedaron czy celivaron.
Summary
Amiodarone, a class III anti-arrhytmic agent, is a beznzofuran derivative containing 75 mg iodide per 200 mg tablet. During the metabolism of 200 mg of the drug approximately 6-8 mg of inorganic iodine is released into the systemic circulation. Amiodarone is very lipophilic and is stored in adipose tissue, cardiac and skeletal muscles as well as in the thyroid gland. Amiodarone therapy is associated with a number of side effects, including thyroid dysfunction – thyrotoxicosis in 2-15% and hypothyroidism in 5-20% of patients respectively. Thyrotoxicosis may be a result of increased synthesis of thyroid hormones (type 1) or excessive release due to a destructive thyroiditis caused by amiodarone, its metabolite desethylamiodarone or iodine (type 2). The distinction between type 1 and type 2 thyrotoxicosis is crucial, since therapy is different in these two types. Patients with type 1 thyrotoxicosis usually respond to thionamides, while those with type 2 – to corticosteroids. Hypothyroidism is treated with thyroxine. The signs and symptoms of thyrotoxicosis and hypothyroidism can be scanty. Therefore, all patients treated with amiodarone need periodic examination of thyroid function. Adverse effects of amiodarone have led to the search for analogues with the same efficiency but safer profile. Dronedarone and celivarone seem to satisfy these criteria and may become an alternative to amiodarone.



CHARAKTERYSTYKA AMIODARONU
Amiodaron, lek wprowadzony w 1960 r. do leczenia niewydolności wieńcowej, a od 1985 zarejestrowany w USA jako lek antyarytmiczny do leczenia nadkomorowych i komorowych zaburzeń rytmu serca, zaliczany jest do III klasy leków antyarytmicznych wg klasyfikacji Vaughan-Willamsa z uwagi na zdolność hamowania aktywności NaKATP-azy. Działanie elektrofizjologiczne jest bardziej złożone i polega ponadto na blokowaniu kanałów sodowych (I klasa), zmniejszeniu ilości receptorów βadrenergicznych (II klasa) i hamowaniu potencjałów stymulowanych wapniem (IV klasa). Jest organicznym związkiem jodu – jodowanym benzofuranem i zawiera w swojej cząsteczce dwa atomy jodu. Ma strukturę podobną do cząsteczki tyroksyny (ryc. 1). W 200 mg tabletce 37% wagowych, czyli 75 mg stanowi jod. Amiodaron jest lekiem lipofilnym, koncentruje się w wątrobie, płucach, tarczycy, tkance tłuszczowej, mięśniach szkieletowych i mięśniu sercowym, skąd jest stopniowo uwalniany. Okres półtrwania jest stosunkowo długi i wynosi 28-100 dni. Metabolizm 1 tabletki zawierającej 200 mg czynnej substancji dostarcza w ciągu doby 6-8 mg wolnego jodu. Może wywoływać niekorzystny wpływ na tarczycę, a także inne narządy w tym płuca (prowadząc do włóknienia płuc), oczy (przyczyniając się do powstawania mikrozłogów w rogówce), skórę (powodując nadwrażliwość na światło), przewód pokarmowy (działając hepatotoksycznie) i układ nerwowy (powodując neuropatię obwodową). Metabolizm amiodaronu dokonuje się w wątrobie. Proces dealkilacji prowadzi do powstania aktywnego metabolitu desethylamiodaronu. Metabolit ten charakteryzuje się długim okresem półtrwania wynoszącym 57 dni, osiąga wysokie stężenie w mięśniu sercowym i ma działanie elektrofizjologiczne podobne do amiodaronu. Wywiera także podobny do amiodaronu wpływ na tarczycę.
Ryc. 1. Budowa amiodaronu i hormonów tarczycy.
WPŁYW AMIODARONU NA TARCZYCĘ
Wpływ amiodaronu na tarczycę wyraża się indukowaniem zaburzeń syntezy hormonów tarczycy i uszkodzeniem tyreocytów. Spowodowany jest:
1. obecnością jodu,
2. zdolnością hamowania konwersji T4 do T3,
3. zdolnością hamowania receptorów jądrowych dla hormonów tarczycy w mięśniu sercowym,
4. cytotoksycznością wobec tyreocytów,
5. wywoływaniem procesów immunizacyjnych i zapalnych.
Wpływ ten uzależniony jest od czynników środowiskowych, w tym głównie podaży jodu, współistniejących chorób tarczycy i predyspozycji genetycznych.
Zaburzenia wynikające z obecności jodu w cząsteczce amiodaronu
Jod uwolniony z cząsteczki amiodaronu może być przyczyną: niedoczynności tarczycy, nadczynności tarczycy i zapalenia tarczycy. Jak wspomniano metabolizm 200 mg tabletki amiodaronu dostarcza w ciągu doby 6-8 mg jodu i z uwagi na długi okres półtrwania uwalnianie ma miejsce także po odstawieniu leku. Podczas przewlekłego leczenia ilość jodu uwolnionego z jednej tabletki amiodaronu przekracza 30-krotnie dawkę dobową rekomendowaną osobie dorosłej, wynoszącą 150 μg. Nadmierna podaż jodu prowadzi w mechanizmie Wolffa-Chaikoffa do zahamowania syntezy i uwalniania hormonów tarczycy. U osób zdrowych ze sprawnym mechanizmem adaptacyjnym omijania zwanym escape fenomenon zablokowanie syntezy i uwalniania ustępuje po 48-72 godzinach. Brak mechanizmu adaptacyjnego prowadzi do niedoczynności tarczycy. Dotyczyć to może chorych z autoimmunizacyjną chorobą tarczycy tj. chorobą Gravesa i Basedowa oraz chorobą Hashimoto, a także tarczycy płodu oraz sporadycznie niewielkiego odsetka przypadków prawidłowej tarczycy. Nadmierna podaż jodu może prowadzić także do nadczynności tarczycy. Ryzyko dotyczy chorych z obecnością tkanki autonomicznej w tarczycy (wole guzowate nadczynne), przypadków choroby Gravesa i Basedowa oraz niewielkiego odsetka osób z tarczycą niezmienioną, ale z upośledzonym mechanizmem adaptacji do nadmiaru jodu. Jod jest wykorzystywany w tych przypadkach jako substrat do syntezy hormonów tarczycy w sposób niekontrolowany. Nadmiar jodu wywołuje ponadto nacieczenie limfocytarne tarczycy, zwiększenie miana przeciwciał tarczycowych, a także zwiększenie immunogenności tyreoglobuliny.
Wpływ amiodaronu na metabolizm hormonów tarczycy
Amiodaron hamuje aktywność dejodynazy typu I w wątrobie i dejodynazy typu II w przysadce mózgowej powodując upośledzenie konwersji T4 do T3. Doprowadza to do obniżenia stężenia T3 średnio o 20-30%, wzrostu stężenia T4 o 20-40% i wzrostu stężenia rT3 o 20-170%. Stężenie TSH wzrasta, ale zwykle pozostaje w zakresie normy. Wpływy te zaznaczają się przede wszystkim w pierwszych tygodniach-miesiącach leczenia. Po upływie 3 miesięcy leczenia stężenie TSH zwykle normalizuje się, stężenie T4, fT4 i rT3 pozostaje nieznacznie podwyższone lub w górnym zakresie normy, natomiast stężenie fT3 w dolnym zakresie normy. U większości chorych są to zmiany bezobjawowe.
Hamowanie receptorów jądrowych dla hormonów tarczycy
Podobieństwo struktury cząsteczki amiodaronu i jego metabolitu desethylamiodaronu do tyroksyny prowadzi do konkurowania o miejsce wiązania z receptorem jądrowym. Efekt ten charakteryzuje się kardiowybiórczością i zaznacza wyłącznie w mięśniu sercowym. Prowadzi do bradykardii, zmniejszonego zużycia tlenu, wydłużenia okresu refrakcji i czasu trwania potencjałów czynnościowych. Amiodaron może prowadzić do hipercholesterolemii w następstwie obniżenia ekspresji zależnego od T3 genu dla receptora LDL.
Cytotoksyczność wobec tyreocytów
Bezpośredni cytotoksyczny wpływ na tyreocyty wywiera amiodaron, jego metabolit desethylamiodaron oraz jod, prowadząc do destrukcji tarczycy i uwolnienia hormonów tarczycy.
Indukowanie procesów immunizacyjnych
Zarówno cała cząsteczka amiodaronu, jak i zawarty w niej jod mogą prowadzić do narastania miana przeciwciał przeciwtarczycowych, zarówno przeciwtyreoglobulinowych (a-TG), przeciwpereoksydazowych (a-TPO), jak i przeciwreceptorowych (TRAb).
Ocena czynności tarczycy ze wstępnym uzyskaniem danych co do rodzinnego występowania autoimmunizacyjnych chorób tarczycy powinna być dokonana przed wdrożeniem amiodaronu i obejmować badanie TSH, fT4 i p/c tarczycowych, a także usg tarczycy z oceną echogeniczności i obecności zmian ogniskowych. W czasie leczenia co 6 miesięcy i następnie 6 miesięcy po zakończeniu leczenia należy kontrolować stężenie TSH i fT3.
EtIOPATOGENEZA NADCZYNNOŚCI TARCZYCY INDUKOWANEJ AMIODARONEM
Nadczynność tarczycy indukowana amiodaronem może być następstwem:
typ 1 – zwiększonej syntezy hormonów tarczycy T4 i T3 na skutek wykorzystania nadmiaru jodu jako substratu i dotyczy przypadków wola guzowatego zbudowanego z tkanki autonomicznej oraz choroby Gravesa i Basedowa (częstsza w Europie).
typ 2 – uwolnienia zapasów hormonów z uszkodzonych na skutek destrukcji pęcherzyków tarczycowych (częściej w USA).
typ 3 – mieszany, będący następstwem zarówno niekontrolowanej syntezy hormonów tarczycy wobec nadmiaru substratu, jak i destrukcji narządu.
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA
Ryzyko wystąpienia indukowanej jodem nadczynności tarczycy jest pięciokrotnie większe na obszarach niedoboru jodu w porównaniu z sytuacją dostatecznej podaży. Koreluje z częstością występowania wola guzowatego nadczynnego (autonomicznych chorób tarczycy). Typ 1 nadczynności dotyczy około 2-15% leczonych, z przewagą mężczyzn w stosunku do kobiet jak 3:1. Ujawnia się zarówno w czasie stosowania leku po 4 miesiącach-3 latach leczenia, jak i po upływie 6-9 miesięcy po odstawieniu. Na obszarach dostatecznej podaży jodu zwykle rozwija się typ 2 indukowanej jodem nadczynności tarczycy, który dotyczy 3-5% leczonych.
OBJAWY
Z uwagi na przeciwadrenergiczne działanie amiodaronu należy liczy się ze skąpoobjawowym obrazem klinicznym. Nadczynność tarczycy sugerują nawrotowe nadkomorowe zaburzenia rytmu serca, zaostrzenie objawów choroby niedokrwiennej, spadek masy ciała, osłabienie mięśniowe, drżenie rąk czy stany lękowe. Wzrasta ryzyko zawału serca, udaru i arytmii komorowej.
ROZPOZNANIE

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Martino E, Bartalena L, Bogazzi F et al.: The effects of amiodarone on the thyroid. Endocr Rev 2001; 22: 240-254.
2. Cohen-Lehman J, Dahl P, Danzi S et al.: Effects of amiodarone therapy on thyroid function. Nat Rev Endocrinol 2010; 6: 34-41.
3. Daniels GH: Amiodarone – induced thyrotoxicosis. J Clin Endocrinol Metab 2001; 86: 3-8.
4. Bartalena L, Wiersinga WM, Tanda ML et al.: Diagnosis and management of amiodarone-induced thyrotoxicosis in Europe: results of an international survey among members of the European Thyroid Association. Clin Endocrinol (Oxf) 2004; 61: 494-502.
5. Bogazzi F, Bartalena L, Dell’Unto E et al.: Proportion of type 1 and type 2 amiodarone-induced thyrotoxicosis has changed over a 27-year period in Italy. Clin Endocrinol (Oxf) 2007; 67: 533-537.
6. Bogazzi F, Bartalena L, Tomisi L et al.: Glucocorticoid response in amiodarone-induced thyrotoxicosis resulting from destructive thyroidistis is predicted by thyroid volume and serum free thyroid hormone concentration. J Clin Endocrinol Metab 2007; 92: 556-562.
7. Tanda ML, Piantanida E, Lai A et al.: Diagnosis and management of amiodarone – induced thyrotoxicosis: similarities and differences between North American and European thyroidologists. Clin Endocrinol 2008; 69: 812-818.
8. Bogazzi F, Tomisi L, Rossi G et al.: Glucocorticoids are preferable to thionamides as first-line treatment for amiodarone-induced thyrotoxicosis due to destructive thyroiditis: a matched retrospective cohort study. J Clin Endcorinol Metab 2009; 94: 3757-3762.
9. Franzese CB, Fan CY, Stack Jr BC: Surgical mamagement of amiodarone – induced thyrotoxicosis. Otolaryngol Head Neck Surg 2003; 129: 565-570.
10. Bogazzi F, Bartalena L, Cosci C et al.: Treatment of type II amiodarone – induced thyrotoxicosis by either iopanoic acid or glucocorticoids: a prospective, randomized study. J Clin Endocrinol Metab 2003; 88: 1999-2002.
11. Han T.S, Williams GR, Vanderpump MPJ: Benzofuran derivatives and the thyroid. Clin Endocrinol 2009; 70: 2-13.
12. Basaria S, Cooper DS: Amiodarone and the thyroid. Am J Med 2005; 118: 706.
13. Batcher EL, Tang XC, Singh BN et al.: Thyroid function abnormalities during amiodarone therapy for persistent atrial fibrillation. Am J Med 2007; 120: 880.
14. Bartalena L, Bogazzi F, Braverman LE, Martino E: Effects of amiodarone administration during pregnancy on neonatal thyroid function and subsequent neurodevelopment. J Endocrinol Invest 2001; 24: 116.
15. Martino E, Bartalena L, Bogazzi F, Braverman LE: The effects of amiodarone on the thyroid. Endocr Rev 2001; 22: 240.
16. Yiu KH, Jim MH, Siu CW et al.: Amiodarone-induced thyrotoxicosis is a predictor of adverse cardiovascular outcome. J Clin Endocrinol Metab 2009; 94: 109.
17. O’Sullivan AJ, Lewis M, Diamond T: Amiodarone-induced thyrotoxicosis: left ventricular dysfunction is associated with increased mortality. Eur J Endocrinol 2006; 154: 533.
18. Eaton SE, Euinton HA, Newman CM et al.: Clinical experience of amiodarone-induced thyrotoxicosis over a 3-year period: role of colour-flow Doppler sonography. Clin Endocrinol (Oxf) 2002; 56: 33.
19. Bogazzi F, Martino E, Dell’Unto E et al.: Thyroid color flow doppler sonography and radioiodine uptake in 55 consecutive patients with amiodarone-induced thyrotoxicosis. J Endocrinol Invest 2003; 26: 635.
20. Piga M, Cocco MC, Serra A et al.: The usefulness of 99mTc-sestaMIBI thyroid scan in the differential diagnosis and management of amiodarone-induced thyrotoxicosis. Eur J Endocrinol 2008; 159: 423.
21. Osman F, Franklyn JA, Sheppard MC, Gammage MD: Successful treatment of amiodarone-induced thyrotoxicosis. Circulation 2002; 105: 1275.
22. Bogazzi F, Bartalena L, Martino E: Approach to the patient with amiodarone-induced thyrotoxicosis. J Clin Endocrinol Metab 2010; 95: 2529.
23. Hermida JS, Jarry G, Tcheng E et al.: Radioiodine ablation of the thyroid to allow the reintroduction of amiodarone treatment in patients with a prior history of amiodarone-induced thyrotoxicosis. Am J Med 2004; 116: 345.
24. Bogazzi F, Miccoli P, Berti P et al.: Preparation with iopanoic acid rapidly controls thyrotoxicosis in patients with amiodarone-induced thyrotoxicosis before thyroidectomy. Surgery 2002; 132: 1114.
25. Houghton SG, Farley DR, Brennan MD et al.: Surgical management of amiodarone-associated thyrotoxicosis: Mayo Clinic experience. World J Surg 2004; 28: 1083.
26. Bogazzi F, Tomisti L, Rossi G et al.: Glucocorticoids are preferable to thionamides as first-line treatment for amiodarone-induced thyrotoxicosis due to destructive thyroiditis: a matched retrospective cohort study. J Clin Endocrinol Metab 2009; 94: 3757.
27. Bogazzi F, Bartalena L, Tomisti L et al.: Glucocorticoid response in amiodarone-induced thyrotoxicosis resulting from destructive thyroiditis is predicted by thyroid volume and serum free thyroid hormone concentrations. J Clin Endocrinol Metab 2007; 92: 556.
otrzymano: 2012-10-03
zaakceptowano do druku: 2012-10-31

Adres do korespondencji:
*Helena Jastrzębska
Klinika Endokrynologii CMKP, Szpital Bielański
ul. Cegłowska 80, 01-809 Warszawa
tel./fax: +48 (22) 834-31-31
e-mail: helena@cmkp.edu.pl

Postępy Nauk Medycznych 11/2012
Strona internetowa czasopisma Postępy Nauk Medycznych