© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2016, s. 125-129
*Ryszard Kaniewski, Irena Pniewska, Maciej Świejkowski
Możliwości wykorzystania olejków eterycznych, ze szczególnym uwzględnieniem olejku konopnego, jako substancji aktywnych i środków konserwujących kosmetyki
Using essentials oils, especielly hemp essentials oil, as active ingredient and preservative in cosmetics
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Grzegorz Spychalski
Summary
The major part of the human population still tend to use traditional methods of medical treatment and body care. Medicinal and aromatic plants constitute a rich source of organic active compounds for human use.Herbal medicines or cosmetic products are also normally softer than the synthetic analogs, have fewer side effects and adverse reactions. Also, they are multi-component products, which can have a wide therapeutic range.Pharmaceutical and cosmetics industry offer a range of products based on plant derived raw materials. Essential oils are particularly noteworthy, which thanks to their antiseptic, antioxidant, antifungal, antibacterial and insecticidal properties are widely used.More than 1,700 plants are known to produce essential oils that are located in various plant organs, such as flowers, leaves, roots, tubers, fruits, bulbs and seeds. Particular attention should be paid to the etheric oil from hemp panicles. This oil has a unique composition of active compounds, which creates great opportunities for its use. Hemp essential oil is an indispensable ingredient in cosmetics for sensitive skin, cosmetics or cosmeceutics facilitating wound healing, reducing swelling and acne, in products used for aromatherapy and massage, and in insect repellents.
Wstęp
Rośliny, aby lepiej przystosować się do środowiska naturalnego, zostały obdarzone przez naturę ogromną liczbą związków chemicznych, często o skomplikowanych strukturach, właściwościach i wielowymiarowym działaniu. Związki te od dawna znajdują się w polu farmaceutycznej i kosmetycznej eksploracji, która ma na celu otrzymanie nowych leków, systemów terapeutycznych i kosmetyków, opartych na bazie związków aktywnych zawartych w surowcu roślinnym.
Lek roślinny, czy też produkt kosmetyczny, jest zazwyczaj łagodniejszy od syntetycznego analogu, ma mniej działań ubocznych i niepożądanych, a przy tym jest to produkt wieloskładnikowy, który może działać w różnych kierunkach, ukazując szerokie spektrum terapeutyczne.
Przez stulecia człowiek wykorzystywał wyciągi roślinne oraz olejki eteryczne do celów terapeutycznych. Badania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zwróciły uwagę na fakt, iż większa część ludzkiej populacji w dalszym ciągu zależy od tradycyjnych metod leczenia i pielęgnacji swojego ciała lub skłania się ku nim. Rośliny lecznicze i aromatyczne stanowią bowiem dla człowieka bogate źródło aktywnych, organicznych związków czynnych.
Obecnie rynek farmaceutyczny i podążająca za nim branża kosmetyczna proponują całą gamę produktów wykorzystywanych w stomatologii i dermatologii, opartych na bazie surowców roślinnych. Na szczególną uwagę w tym aspekcie zasługują olejki eteryczne, które dzięki swym właściwościom antyseptycznym, przeciwutleniającym, przeciwgrzybiczym, przeciwbakteryjnym i owadobójczym znalazły bardzo szerokie zastosowanie praktyczne.
Współczesna nauka, wykorzystując wyspecjalizowane metody badawcze, potrafi precyzyjniej niż kiedykolwiek określić skład, znaczenie, budowę i funkcję olejków eterycznych pochodzenia roślinnego. Powstają one w wyniku przemiany materii, stanowiąc formę roślinnych wydalin, czyli produktów metabolicznych powstających podczas procesów życiowych rośliny. Zostają one zneutralizowane poprzez przeprowadzenie ich w związki nieczynne i izolację w odpowiednich tkankach. Znanych jest ponad 1700 roślin wytwarzających olejki eteryczne, które zlokalizowane są w różnych organach roślinnych, takich jak kwiaty, liście, korzenie, kłącza, owoce, cebule i nasiona. Spełniają one rozmaite funkcje, jako związki semiochemiczne, wabiąc owady zapylające, chroniąc rośliny przed zgryzaniem, jak i oddziałujące allelopatycznie na dany ekosystem. Zwykle naturalne olejki eteryczne to złożona mieszanina kilkudziesięciu składników o różnym stężeniu i temperaturze wrzenia.
Olejek konopny jako substancja biologicznie aktywna w kosmetykach
Cannabis sativa L., konopie pochodzące z Azji Środkowej, były znaną i cenioną rośliną uprawianą już od bardzo dawnych czasów. Stosowane były powszechnie w leczeniu różnych dolegliwości. Obecnie, przy panującym trendzie medycyny naturalnej, wykorzystującej związki pochodzenia roślinnego, konopie zyskują na znaczeniu. Coraz szerzej konopiami interesuje się przemysł farmaceutyczny i branża kosmetyczna. Aktualnie na rynku można znaleźć cały szereg produktów kosmetycznych, w których wykorzystuje się dobroczynne właściwości olejku konopnego.
Jest on niezastąpionym składnikiem w:
– kosmetykach dla skóry wrażliwej (mydła, szampony, odżywki do włosów, kremy),
– kosmeceutykach ułatwiających gojenie ran, zmniejszających obrzęki i leczących trądzik,
– produktach wykorzystywanych do aromaterapii oraz masażu,
– repelentach odstraszających owady.
Olejek konopny ma postać klarownej cieczy o barwie od jasnożółtej do jasnozielonej i gęstości względnej 0,840 g/cm3 (temp. 20°C). W skład olejku konopnego wchodzi około 58 monoterpenów i około 38 seskwiterpenów, które nadają temu produktowi charakterystyczne właściwości i nutę zapachową. Główne składniki olejku z konopi odmiany Białobrzeskie, określone za pomocą chromatografii gazowej, zostały przedstawione w tabeli 1.
Tab. 1. Główne składniki eterycznego olejku konopnego odmiany Białobrzeskie, wyprodukowanego w Zakładzie Doświadczalnym IWNiRZ w Pętkowie
| Lp. | Składnik olejku | Rok produkcji /[%] |
| 2008 | 2009 | 2010 |
| 1 | α-Pinen | 4,4829 | 4,3486 | 9,5320 |
| 2 | β-Pinen | 2,2457 | 2,1565 | 4,5923 |
| 3 | Myrcen | 45,9364 | 44,9839 | 40,3328 |
| 4 | 3-Karen | 0,4281 | 0,4518 | 0,4472 |
| 5 | Terpinolen | 0,3024 | 0,3180 | 0,5075 |
| 6 | Limonen | 13,4911 | 14,1925 | 7,7848 |
| 7 | Pięciotlenek ocymenu | 10,8142 | 11,0689 | 16,2510 |
| 8 | Trans-Kariofylen | 13,7617 | 14,1164 | 12,7648 |
| 9 | α-Humulen | 4,9707 | 5,3006 | 3,5981 |
| 10 | Trans-β-Farnezen | 2,2015 | 2,1610 | 2,3509 |
| 11 | (-) Tlenek kaprofilu | 1,3653 | 0,9017 | 1,8386 |
Konopny olejek eteryczny, zawierający lotne związki tej rośliny, zasługuje na szczególną uwagę ze względu na swoje właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne (1-3). Wykazuje on znaczną aktywność szczególnie w stosunku do Staphylococcus aureus oraz Streptococcus haemolyticus (4).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Alakbarov FU. Medicinal properties of Cannabis according to mediewal manusripts of Azerbaijan. J Cannabis Ther 2001; 1(2):3-14. 2. Fischedick JT, Hazekamp A, Erkelens T i wsp. Metabolic fingerprinting of Cannabis sativa L., cannabinoids and terpenoids for chematoxonomic and drug standardization purposes. Phytochem 2010; 71:2058-73. 3. Kabelik J. Hemp as a medicament. Acta Univ Palackian Olomucen 1955. Tom VI. 4. Kędzia B, Hołderna-Kedzia E, Kaniewski R i wsp. Badanie aktywności antybiotycznej krajowego olejku konopnego. Post Fitoter 2014; (3):141-3. 5. Kaniewski R. Nowe możliwości zastosowania eterycznych olejków konopnych w ochronie roślin. Mat Konf nt. Nauka dla praktyki, Poznań 2011. 6. Kompozycja na bazie olejku konopnego przeciwko patogenom, sposób wytwarzania kompozycji oraz zastosowanie wyciągu z wiech konopi do wytwarzania kompozycji przeciwko patogenom oraz do zwalczania patogenów grzybicznych. Numer zgłoszenia P 388969 (04.09.2009). 7. Kompozycja przeciwko szkodnikom, zwłaszcza pluskwiakom, zastosowanie kompozycji do zwalczania szkodników oraz sposób wytwarzania kompozycji. Numer zgłoszenia P 389106 (23.09.2009). 8. Kompozycja przeciwko szkodnikom, zwłaszcza przędziorkom, sposób wytwarzania kompozycji do zwalczania szkodników. Numer zgłoszenia P-394918 (18.05.2011). 9. Zaprawa nasienna do zaprawiania nasion siewnych roślin uprawnych, sposób jej wytwarzania oraz zastosowanie eterycznego olejku konopnego do wytwarzania zaprawy nasiennej. Numer zgłoszenia P 217179 (24.10.2013). 10. Sposób ochrony przed szkodnikami i patogenami podłoży biodegradowalnych do bezglebowych upraw pod osłonami. Numer zgłoszenia P 398657 (29.03.2012).
