*Piotr Rożniatowski1, Emil Korporowicz1, Dariusz Gozdowski2, Dorota Olczak-Kowalczyk1
Wpływ stanu higieny jamy ustnej, intensywności i przyrostu próchnicy na stan wypełnień ubytków na powierzchniach proksymalnych w zębach stałych wykonanych z materiału szkło-jonomerowego Equia Fil i złożonego Tetric EvoCeram
The impact of oral hygiene, the intensity and increase of caries on the condition of Equia Fil glass ionomer and Tetric EvoCeram composite proximal restorations in permanent teeth
1Zakład Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk
2Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Wiesław Mądry
Streszczenie
Wstęp. Cementy szkło-jonomerowe i materiały złożone są powszechnie wykorzystywane do bezpośredniej odbudowy ubytków próchnicowych, także w młodych zębach stałych. Niewystarczająca jest jednak wiedza o wpływie czynników sprzyjających rozwojowi próchnicy na jakość wypełnień z tych materiałów, zwłaszcza wykonanych na powierzchniach proksymalnych, częściej narażonych na działanie płytki bakteryjnej.
Cel pracy. Ocena wpływu stanu higieny jamy ustnej i przyrostu próchnicy na stan wypełnień ubytków na powierzchniach proksymalnych młodych zębów stałych wykonanych z materiału kompozytowego i cementu szkło-jonomerowego po 2 latach użytkowania.
Materiał i metody. U pacjentów w wieku 12-20 lat z ubytkami próchnicowymi na powierzchniach proksymalnych w zębach przedtrzonowych i trzonowych założono wypełnienia wykonane z materiału szkło-jonomerowego Equia Fil i złożonego Tetric EvoCeram. Na wizycie wstępnej i kontrolnych po 6, 12, 18 i 24 miesiącach oceniono stan wypełnień oraz obliczono wskaźniki: OHI-S, DPUWZ, a także ich przyrost. Określono powiązania pomiędzy oceną kliniczną wypełnień a wartościami wskaźników: higieny, intensywności próchnicy, ich przyrostem oraz przyrostem liczby zębów z plamami próchnicowymi.
Uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego nr KB/157/2013.
Wyniki. U 49 pacjentów wykonano 100 wypełnień na powierzchniach proksymalnych. Po 24 miesiącach skontrolowano 98: 50 z materiału Equia Fil i 48 z Tetric EvoCeram. Średnie wartości OHI-S i DPUWZ w badaniu wstępnym u pacjentów z wypełnieniami Equia Fil wyniosły odpowiednio: 1,37 i 12,04, z wypełnieniami Tetric: 1,27 i 10,38, natomiast w badaniu kontrolnym: 1,80 i 15,41 oraz 1,63, i 12,38. Odnotowano istotne statystycznie zalez?nos?ci pomie?dzy wskaz?nikiem OHI-S a wartos?ciami okres?laja?cymi ocene? materiało?w. Wartos?ci te wzrastały wraz ze wzrostem OHI-S i DPUWZ.
Wnioski. Zaro?wno wypełnienia wykonane z materiału Tetric Evo Ceram, jak i Equia Fil sa? wraz?liwe na działanie czynniko?w kariogennych.
Summary
Introduction. Glass-ionomer cements and composite materials are widely used for direct restoration of carious lesions, also in young permanent teeth. However, knowledge on the effects of cariogenic factors on the quality of restorations performed using these materials, especially those covering proximal surfaces, which are more often exposed to bacterial plaque, is insufficient.
Aim. The aim of the study was to assess the impact of oral hygiene and increased intensity of caries on proximal composite and glass ionomer restorations in young permanent teeth after 2 years of usage.
Material and methods. Equia Fil glass-ionomer and Tetric EvoCeram composite restorations were performed in patients aged between 12 and 20 years with proximal carious lesions in premolars and molars. The clinical condition of restorations was assessed and indices such as OHI-S and D1-2DMFT (along with their increased values) were calculated at baseline, as well as during follow-up visits at 6, 12, 18 and 24 months. Correlations between clinical assessment of restorations and indices for oral hygiene and caries intensity, their increase and increased number of teeth with carious spots were evaluated.
The study was approved by the Bioethics Committee of the Medical University of Warsaw (No. KB/157/2013).
Results. A total of 100 proximal restorations were performed in 49 patients. After 24 months, 98 restorations (50 Equia Fil and 48 Tetric EvoCeram) were evaluated. Mean baseline OHI-S and D1-2DMFT were 1.37 and 12.04, respectively, for Equia Fil restorations, and 1.27 and 10.38 for Tetric restorations, with the following values reported during follow-up: 1.80 and 15.4; 1.63 and 12.38. Statistically significant relationships were found between OHI-S and values describing the state of materials. These values increased with increasing OHI-S and D1-2DMFT.
Conclusions. Both Tetric Evo Ceram and Equia Fil restorations are susceptible to cariogenic factors.
Wstęp
Zgodnie ze współczesnymi zasadami stomatologii minimalnie inwazyjnej rekomendowane jest selektywne usuwanie zębiny próchnicowej, tj. pozostawienie na dokomorowej ścianie ubytku zdemineralizowanej zębiny w celu ochrony miazgi oraz jego szczelne wypełnienie, najlepiej materiałem przyspieszającym remineralizację zębiny zdemineralizowanej (1). Odbudowa ubytku rozległego, dwupowierzchniowego w zębach bocznych wymaga dodatkowo stosowania materiałów o wysokiej wytrzymałości mechanicznej. Z tego powodu chętnie wykorzystywanymi materiałami są kompozyty, które umożliwiają wykonanie trwałego i estetycznego wypełnienia. Materiały te nie są jednak rekomendowane u pacjentów z wysokim ryzykiem próchnicy, tj. w przypadku narażenia na działanie czynników próchnicotwórczych. Stwierdzono, że u pacjentów z wysoką intensywnością próchnicy częściej obserwuje się próchnicę wtórną i utratę przylegania brzeżnego materiałów złożonych (2).
U osób z wysokim ryzykiem próchnicy zaleca się wykonywanie wypełnień czasowych z zastosowaniem cementów szkło-jonomerowych. Materiały te ze względu na właściwości remineralizacyjne są chętnie stosowane do odbudowy ubytków próchnicowych, zwłaszcza głębokich. Czynnikiem ograniczającym możliwości stosowania konwencjonalnych szkło-jonomerów do odbudowy długoczasowej ubytków na powierzchniach proksymalnych w uzębieniu stałym jest niewystarczająca wytrzymałość mechaniczna. Ich istotnymi wadami są także wrażliwość na kwasy i gorsza estetyka w porównaniu z materiałami kompozytowymi. Dostępne obecnie cementy szkło-jonomerowe o zwiększonej lepkości charakteryzuje lepsza estetyka i odporność na ścieranie oraz niska rozpuszczalność w środowisku jamy ustnej (3-9). Gładkość, wytrzymałość na ścieranie i twardość wykonanych z nich wypełnień zwiększa pokrycie ich powierzchni lakierem ochronnym z nanowypełniaczem (10-13). Jednocześnie cementy szkło-jonomerowe o zwiększonej lepkości podobnie do konwencjonalnych charakteryzują biozgodność i zdolność uwalniania fluoru. Cechy te sugerują wydłużenie czasu użytkowania wypełnień wykonanych z tych materiałów, także na więcej niż jednej powierzchni oraz korzyści ich stosowania w młodych zębach stałych cechujących się większą przepuszczalnością zębiny, a także u osób z wysokim ryzykiem próchnicy. Piśmiennictwo nie dostarcza jednak wystarczających dowodów potwierdzających tę hipotezę.
Obiektywnymi wskaźnikami wskazującymi na ekspozycję wypełnień na próchnicotwórcze czynniki są obecność płytki nazębnej oraz pojawianie się nowych ubytków i plam próchnicowych (14). Tylko nieliczni badacze oceniali wpływ obecności czynników przyczynowych próchnicy zębów lub intensywności próchnicy na stan wypełnień wykonywanych z różnych materiałów (2, 15).
Cel pracy
Celem pracy była ocena wpływu stanu higieny jamy ustnej i przyrostu próchnicy na stan wypełnień ubytków na powierzchniach proksymalnych młodych zębów stałych wykonanych z materiału kompozytowego i cementu szkło-jonomerowego po 2 latach użytkowania.
Materiał i metody
Randomizowane badanie kliniczne dwóch rodzajów interwencji przeprowadzono w latach 2013-2015. Obejmowały one kliniczne i radiologiczne badanie wstępne, badania kontrolne co 6 miesięcy w okresie 2 lat oraz wykonanie wypełnień na powierzchniach proksymalnych zębów trzonowych lub przedtrzonowych z materiału kompozytowego Tetric EvoCeram (Ivoclar Vivadent, Schaan, Liechtenstein) – interwencja A, lub cementu szkło-jonomerowego o zwiększonej lepkości Equia Fil (GC, Tokyo, Japan) – interwencja B. Badania przeprowadziło dwoje lekarzy specjalistów w zakresie stomatologii dziecięcej z większym niż 5-letnie doświadczeniem klinicznym, po przebytym szkoleniu i kalibracji (współczynnik Kappa: 0,89). Uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego nr KB/157/2013.
Badanych rekrutowano spośród pacjentów zgłaszających się do Zakładu Stomatologii Dziecięcej WUM. Kryteriami włączenia były: wiek 12-20 lat, obecność ubytku próchnicowego na powierzchni proksymalnej zęba przedtrzonowego lub trzonowego (klasa II według Blacka; kod 4 lub 5 według ICDAS II), głębokość ubytku w badaniu radiologicznym kod D1, D2 lub D3 według Manji i wsp., pisemna zgoda pacjenta i/lub rodziców/opiekunów prawnych na udział w badaniu. Kryteriami wykluczającymi z badań były: próchnica wtórna, objawy zapalenia miazgi zęba z ubytkiem na powierzchni proksymalnej (ból, nieprawidłowa reakcja na testy żywotności miazgi), parafunkcja zwarciowa (bruksizm), wada zgryzu lub podjęte czy planowane leczenie ortodontyczne, obecność w wywiadzie choroby przewlekłej wymagającej specjalistycznej opieki lekarskiej, planowana zmiana miejsca zamieszkania w ciągu roku.
Zgodnie z zasadami badań z randomizacją przeprowadzono losowanie z wykorzystaniem alokacji blokowych (ang. block size 6) dla dwóch rodzajów interwencji. Kody określające rodzaj interwencji (A, B) przypisywano numerom zębów (n) zgodnie z kolejnością zgłaszania się pacjentów. Jeśli u jednej osoby zakwalifikowano więcej niż jeden ząb, o kolejności wykonania interwencji decydowała lokalizacja zęba w jamie ustnej – w pierwszej kolejności ząb 16, następnie zęby 26, 36 i 46. Zaślepienie rodzaju interwencji uzyskano poprzez umieszczenie wyniku losowania w nieprzezroczystych kopertach. Zastosowanie ukrytej alokacji (zamaskowany przydział, ang. allocation concealment) pozwoliło na ochronę procesu randomizacji i uniemożliwiło dostęp do informacji o grupie, do której został przydzielony pacjent przed włączeniem go do badania.
Ubytki klasy II zostały opracowane zgodnie z zasadami stomatologii minimalnie inwazyjnej, tj. z pozostawieniem zdemineralizowanej zębiny. W celu odbudowy kształtu zęba stosowano tłoczone paski do formówki 0,045 mm, natomiast do izolacji pola zabiegowego wałki ligniny (13, 16-20). Materiały aplikowano zgodnie z zaleceniami producentów. Materiał Tetric EvoCeram zakładano techniką warstwową, natomiast Equia Fil metodą jednej warstwy. Materiały złożone opracowywano bezpośrednio po założeniu. Ostateczne opracowanie materiału Equia Fil następowało po upływie 2,5 min od początku mieszania. Powierzchnię pokrywano Equia Coat i polimeryzowano światłem przez 20 sek.
Badania kliniczne przeprowadzono w warunkach gabinetu stomatologicznego (21, 22). W badaniach wstępnym i kontrolnych oceniono stan higieny jamy ustnej z zastosowaniem uproszczonego wskaźnika OHI-S dla płytki nazębnej (Oral Hygiene Index Simplified) według Greene’a i Vermilliona (1964) oraz stan uzębienia – obecność próchnicy zębów na wszystkich powierzchniach zębów zgodnie z kryteriami Międzynarodowego Systemu Wykrywania i Oceny Próchnicy (International Caries Detection and Assessment System – ICDAS-II). Obliczono wskaźnik DPUWZ, przyjmując jako D wartości kodów ICDAS II 1 i 2, jako P wartości kodów ICDAS II ≥ 3.
Stan wypełnienia oceniono w ciągu miesiąca od jego wykonania oraz w badaniach kontrolnych w skali pięciostopniowej zgodnie z kryteriami opracowanymi przez Hickela i wsp., zalecanymi przez World Dental Federation (FDI) (23, 24) (tab. 1).
Tab. 1. Kryteria oceny poszczególnych cech wypełnienia według Hickela i wsp.
| Stan wypełnienia | Doskonały, bardzo dobry | Dobry | Wystarczający, satysfakcjonujący | Niesatysfakcjonujący | Zły |
| Przebarwienie powierzchni | bez przebarwień | małe, łatwo usuwalne przebarwienia | średnie przebarwienia powierzchni, również na innych zębach, akceptowalne pod względem estetycznym | przebarwienia na powierzchni nieakceptowalne, wymagana większa interwencja | znaczne przebarwienia, niepoddające się naprawie |
| Retencja i pęknięcia wypełnienia | bez pęknięć | włosowate pęknięcia | większe pęknięcia, bez wpływu na szczelność brzeżną oraz punkt styczny | pęknięcia mające wpływ na szczelność lub punkt styczny, masywne pęknięcia z utratą mniej niż połowy wypełnienia | częściowa lub całkowita utrata wypełnienia |
| Adaptacja brzeżna | bez przerw i przebarwień | szczelina brzeżna usuwalna poprzez polerowanie | szczelina brzeżna nieusuwalna poprzez polerowanie, niewielkie pęknięcia szkliwa lub zębiny | obnażona zębina, szczelina złamania niszcząca szczelność brzeżną, odsłaniająca zębinę | ruchome wypełnienie |
| Nadwrażliwość pozabiegowa i żywotność zęba | ząb żywy, brak nadwrażliwości | niewielka, krótkotrwała nadwrażliwość, żywotność zachowana | brak subiektywnych odczuć, osłabiona lub opóźniona reakcja na bodźce, brak konieczności leczenia | reakcja nasilona, przedłużona, zgłaszane dolegliwości | objawowe zapalenie miazgi, martwica miazgi, wymagane leczenie endodontyczne |
| Próchnica wtórna, erozja, abfrakcja | brak | bardzo małe, zlokalizowane; demineralizacja, abfrakcja, erozja, niewymagana korekta | duże powierzchnie demineralizacji, erozji, abfrakcji, zębina nieodsłonięta, bez konieczności interwencji | próchnica podminowująca, nadżerki, abfrakcja, abrazja w zębinie, poddające się korekcie | próchnica wtórna głęboka, obnażona zębina, bez możliwości naprawy |
W czasie wizyt przekazywano pacjentom wskazówki dietetyczne oraz przeprowadzano instruktaże higieniczne i aplikowano lakier fluorkowy.
Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem programu Statistica 12 (StatSoft) pracującego na systemie operacyjnym Windows (Microsoft). W każdym z obliczeń przyjęto poziom istotności p ≤ 0,05. Dane do badań statystycznych pozyskano z przygotowanych wcześniej arkuszy kalkulacyjnych stworzonych w programie Excel (Microsoft). W celu porównania wartości średnich wskaźników OHI-S, DPUWZ, przyrostu DZ oraz liczby pacjentów, u których nastąpił przyrost liczby zębów z plamami próchnicowymi dla interwencji A i B, a także średnich wartości wskaźników DPUWZ, DZ, OHI-S oraz ich przyrostu dla poszczególnych materiałów ocenionych w ciągu 24 miesięcy jako doskonałe, zastosowano test t-Studenta. Porównanie średnich wartości ocen materiałów w poszczególnych kategoriach wykonano na podstawie testu U Manna-Whitneya, natomiast porównanie liczby wypełnień ocenionych gorzej niż 1 według skali Hickela i wsp. dla poszczególnych kategorii na podstawie testu chi-kwadrat. W celu oceny powia?zan? mie?dzy wynikami klinicznymi badanych materiało?w (s?rednie ocen) a wartos?ciami s?rednimi OHI-S dla kaz?dego pacjenta przez cały badany okres bazowym DPUWZ, a takz?e przyrostem OHI-S, DPUWZ i DZ okres?lono wspo?łczynniki korelacji rang Spearmana.
Wyniki
Do badań włączono łącznie 49 pacjentów w wieku od 12,08 do 19,58 roku (średnia 15,87 ± 1,80 roku), u których wykonano łącznie 100 wypełnień na powierzchniach proksymalnych 46 zębów przedtrzonowych i 54 zębów trzonowych (64 zlokalizowanych w szczęce, 46 w żuchwie). Po 24 miesiącach skontrolowano 98 wypełnień, w tym 50 z materiału Equia Fil i 48 z Tetric EvoCeram. Przyczyną zmniejszenia liczby ocenianych wypełnień było niezgłoszenie się pacjenta.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Leal SC: Minimal intervention dentistry in the management of the paediatric patient. Br Dent J 2014; 216(11): 623-627.
2. Kohler B, Rasmusson CG, Odman P: A five-year clinical evaluation of class II composite resin restorations. J Dent 2000; 28: 111-116.
3. Ngo HC, Mount G, Mc Intyre J et al.: Chemical exchange between glass-ionomer restorations and residual carious dentine in permanent molars: an in vivo study. J Dent 2006; 34(8): 608-613.
4. Dalli M, Çolak H, Mustafa Hamidi M: Minimal intervention concept: a new paradigm for operative dentistry. J Investig Clin Dent 2012; 3(3): 167-175.
5. Gao W, Smales RJ, Yip HK: Demineralisation and remineralisation of dentine caries, and the role of glass-ionomer cements. Int Dent J 2000; 50(1): 51-56.
6. Frankenberger R, Sindel J, Krämer N: Viscous glass-ionomer cements: a new alternative to amalgam in the primary dentition? Quintes Int 1997; 28(10): 667-676.
7. Nagaraja UP, Kishore G: Glass ionomer cement – the different generations. Trends Biomater Artif Organs 2005; 18(2): 158-165.
8. Wiegand A, Buchalla W, Attin T: Review on fluoride-releasing restorative materials – fluoride release and uptake characteristics, antibacterial activity and influence on caries formation. Dent Mater 2007; 23(3): 343-362.
9. Costa CA, Nascimento AB, Teixeira HM: Response of human pulps following acid conditioning and application of a bonding agent in deep cavities. Dent Mater 2002; 18: 543-641.
10. Bonifácio CC, Werner A, Kleverlaan CJ: Coating glass-ionomer cements with a nanofilled resin. Acta Odontol Scand 2012; 70(6): 471-477.
11. Gurgan S, Kutuk ZB, Ergin E et al.: Four-year randomized clinical trial to evaluate the clinical performance of a glass ionomer restorative system. Oper Dent 2015; 40(2): 134-143.
12. Diem VT, Tyas MJ, Ngo HC et al.: The effect of a nano-filled resin coating on the 3-year clinical performance of a conventional high-viscosity glass-ionomer cement. Clin Oral Investig 2014; 18(3): 753-759.
13. Friedl K, Hiller KA, Friedl KH: Clinical performance of a new glass ionomer based restoration system: a retrospective cohort study. Dent Mater 2011; 27(10): 1031-1037.
14. Guideline on Caries-risk Assessment and Management for Infants, Children, and Adolescents. The American Academy of Pediatric Dentistry, 2014; http://www.aapd.org/media/policies_guidelines/g_cariesriskassessment.pdf.
15. Trachtenberg F, Maserejian NN, Tavares M et al.: Extent of tooth decay in the mouth and increased need for replacement of dental restorations: the New England Children’s Amalgam Trial. Pediatr Dent 2008; 30: 388-392.
16. Ivoclar Vivadent 2017: Instructions for use Tetric EvoCeram; www.ivoclarvivadent.com/en/p/all/products/restorative-materials/composites/tetric-evoceram.
17. Gurgan S, Kutuk ZB, Ergin E et al.: Clinical performance of a glass ionomer restorative system: a 6-year evaluation. Clin Oral Investig 2017; 21(7): 2335-2343.
18. Opdam NJ, Bronkhorst EM, Roeters JM, Loomans BA: Longevity and reasons for failure of sandwich and total-etch posterior composite resin restorations. J Adhes Dent 2007; 9: 469-475.
19. Ernst CP, Martin M, Stuff S, Willershausen B: Clinical performance of a packable resin composite for posterior teeth after 3 years. Clin Oral Investig 2001; 5: 148-155.
20. GC Europe 2017: Instructions for use Equia Fil & Coat; www.gceurope.com/products/equia.
21. World Health Organization: Goals for oral health in the year 2000. Brit Dent J 1982; 5: 21-22.
22. World Health Organization: Oral health surveys: basic methods. 5th ed. Geneva 2013.
23. Hickel R, Roulet JF, Bayne S et al.: Recommendations for conducting controlled clinical studies of dental restorative materials. Clin Oral Invest 2007; 11: 5-33.
24. Hickel R, Roulet JF, Bayne S et al.: FDI World Dental Federation: clinical criteria for the evaluation of direct and indirect restorations – update and clinical examples. Clin Oral Invest 2010; 14: 349-366.
25. Kemoli AM, Amerongen WE: Effects of oral hygiene, residual caries and cervical Marginal-gaps on the survival of proximal atraumatic restorative treatment approach restorations. Contemp Clin Dent 2011; 2(4): 318-323.
26. McKenzie MA, Linden RW, Nicholson JW: The physical properties of conventional and resin-modified glass-ionomer dental cements stored in saliva, proprietary acidic beverages, saline and water. Biomaterials 2003; 24(22): 4063-4069.
27. Bohaty B, Ye Q, Misra A et al.: Posterior composite restoration update: focus on factors influencing form and function. Clin Cosmet Investig Dent 2013; 5: 33-42.
28. Drummond JL: Degradation, fatigue and failure of resin dental composite materials. J Dent Res 2008; 87(8): 710-719.
29. Feng X: Cause of secondary caries and prevention. Hua Xi Kou Qiang Yi Xue Za Zhi 2014; 32(2): 107-110.
30. Opdam NJ, Bronkhorst EM, Loomans BA, Huysmans MC: 12-year survival of composite vs. amalgam restorations. J Dent Res 2010; 89: 1063-1067.
31. Sunnegardh-Gronberg K, van Dijken JW, Funegard U et al.: Selection of dental materials and longevity of replaced restorations in Public Dental Health clinics in northern Sweden. J Dent 2009; 37: 673-678.
