Katarzyna Pogorzelczyk1, 2, Marta Gallas3, Marlena Robakowska4, Przemysław Żuratyński1, Sylwia Jałtuszewska5, *Daniel Ślęzak1
Popularność AED i jego stosowanie
The popularity of AED and its use
1Department of Emergency Medicine, Faculty of Health, Medical University of Gdansk, Poland
2Cathedral of the Economic Policy, Economic Department, Medical University of Gdansk, Poland
3Department of Nursing Management, Faculty of Health, Medical University of Gdansk, Poland
4Department of Public Health and Social Medicine, Faculty of Health, Medical University of Gdansk, Poland
5Institute of Theories about the Health, Plant of the Medical Rescue, Pomeranian Academy in Slupsk, Poland
Streszczenie
Spośród wszystkich zarejestrowanych przyczyn śmierci na świecie najczęstsze są te związane z zatrzymaniem krążenia. Korzystanie z aparatów wspomagających akcje ratownicze w przestrzeni miejskiej stanowi niezaprzeczalną wygodę i pomaga w sytuacjach nagłego zagrożenia zdrowia i życia poszkodowanego. Celem pracy było wskazanie rzeczywistych przyczyn niestosowania sprzętu AED zlokalizowanego w przestrzeni publicznej w sytuacji wystąpienia NZK w warunkach pozaszpitalnych. Materiał składał się z publikacji krajowych i zagranicznych, literatury światowej opowiadającej o programach profilaktycznych i zakupach nowych AED. Pod uwagę wzięto także opinie i wytyczne środowisk ekspertów w dziedzinie kardiologii. Do przeprowadzenia badania wykorzystano analizę tekstów naukowych, publikacji branżowych, raportów i aktów prawnych.
Summary
Out of all registered causes deaths in the world are most frequent the ones associated with the circulatory arrest. Using apparatuses assisting rescue operations in the municipal space constitutes the undeniable convenience and is helping with situations of the sudden threat to the health and the life of the aggrieved party. Showing real reasons for not-applying the AED equipment located in the public sphere in the situation of the NZK riot in extra-mural conditions was a purpose of the work. Material consisted of domestic and foreign publications, of world literature telling about preventive programs and the new AED shopping. also opinions were considered and guidelines of circles of experts in the cardiology. Do field of conducting research were used analysis of scientific texts, trade publications, reports and legal documents.
Wprowadzenie
Spośród wszystkich zarejestrowanych przyczyn śmierci na świecie najczęstsze są te związane z zatrzymaniem krążenia. Zjawisko to rozprzestrzenia się wraz z pogłębiającymi się negatywnymi konsekwencjami rozwoju cywilizacji i zmianami społecznymi. Dane epidemiologiczne uwzględniają istnienie korelacji zależnych od stylu życia i występowania chorób sercowo-naczyniowych. Wraz ze wzrostem poziomu uprzemysłowienia, a tym samym rozwojem rynków zachodnich, zwiększa się liczba przypadków zatrzymania krążenia (nagłe zatrzymanie krążenia). Wystąpienie takiej właśnie sytuacji jest nieprzewidywalne, następuje nieoczekiwanie, skutki zdrowotne ponoszone przez pacjenta są nieodwracalne (1).
Przypadek NZK (ang. SCA) definiuje się jako nagły stan chorobowy, w którym następuje zatrzymanie krążenia, co skutkuje zaprzestaniem przepływu krwi. Każdy taki przypadek wiąże się z wysokim ryzykiem śmierci. Zdarzenia takie są szczególnie niebezpieczne w przypadku zatrzymania akcji serca, np. na ulicy, w domu, a więc w warunkach pozaszpitalnych (OHCA). Według najnowszych danych, w Stanach Zjednoczonych przeżycie w OHCA wynosi nadal około 12% i wymaga zdecydowanych działań naprawczych (1). W sytuacji pozaszpitalnej NZK, w której nie stosuje się wszystkich środków pierwszej pomocy, odnotowuje się do 90% śmiertelności (2). W Europie każdego roku odnotowuje się 275 tys. pozaszpitalnych przypadków SCA, w Stanach Zjednoczonych ponad 375 tys. (3).
Jednym z narzędzi – szeroko popularyzowanym – ukierunkowanym na poprawę wskaźników przeżycia, zarówno obliczonych w momencie przyjęcia do szpitala, jak i po zakończeniu terapii, jest szeroki dostęp do automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED). Jego szybkie zastosowanie minimalizuje konsekwencje niedotlenienia organizmu i znacznie zwiększa szanse na przeżycie – wśród osób poddawanych działaniom z wykorzystaniem AED średni wskaźnik przeżycia wynosi blisko 50% (1). Jednak aby AED był skuteczny, muszą zostać spełnione pewne warunki. Jednym z nich jest użycie AED wkrótce po wystąpieniu SCA. Szacuje się, że wydajność defibrylacji spada o 7-10% z każdą minutą (4). Najwyższą skuteczność uzyskuje się, gdy defibrylację wykonuje się do 3 minut od SCA (5).
Korzystanie z aparatów wspomagających akcje ratownicze w przestrzeni miejskiej stanowi niezaprzeczalną wygodę i pomaga w sytuacjach nagłego zagrożenia zdrowia i życia poszkodowanego. W każdym przypadku natychmiastowa opieka wiąże się z bardziej pozytywnym rokowaniem dla dalszego procesu leczenia, w porównaniu z brakiem takich działań. Szybka reakcja jest jednak możliwa, jeśli społeczeństwo jest świadome istoty aparatu AED, jego lokalizacji, a także posiada umiejętności korzystania z niego (2). Jak wskazują liczne wyniki badań i wytyczne międzynarodowych towarzystw naukowych – prawidłowa i przemyślana lokalizacja zewnętrznego defibrylatora jest jednym z głównych czynników gwarantujących możliwość przeprowadzenia udanej pomocy (3, 4).
W oparciu o już istniejące programy wdrażające sprzęt ratowniczy oraz raporty i zalecenia określające warunki, które musi spełnić potencjalna lokalizacja AED, automatyczne defibrylatory zewnętrzne stają się coraz bardziej dostępne, szczególnie w większych aglomeracjach miejskich (2). W krajach zachodnich, gdzie AED od lat jest szeroko dostępny w przestrzeni publicznej, pozamedyczne aspekty stosowania tejże aparatury stały się jasne – w tym aspekty ekonomiczne i profilaktyczne (6). Pomimo stałego wzrostu popularności tego urządzenia nie mówi się często o jego rzeczywistym użyciu.
Cel pracy
Wskazanie rzeczywistych przyczyn niestosowania sprzętu AED zlokalizowanego w przestrzeni publicznej w sytuacji wystąpienia NZK w warunkach pozaszpitalnych.
Materiał i metody
Materiał składał się z publikacji krajowych i zagranicznych, literatury światowej opowiadającej o programach profilaktycznych i zakupach nowych AED. Pod uwagę wzięto także opinie i wytyczne środowisk ekspertów w dziedzinie kardiologii.
Do przeprowadzenia badania wykorzystano analizę tekstów naukowych, publikacji branżowych, raportów i aktów prawnych.
Wyniki
Wraz z rozwojem technologii AED wzrosła jej popularność i uniwersalność. Zjawisko to jest szczególnie widoczne w krajach Europy Zachodniej, niektórych krajach azjatyckich (np. Japonii) (1), a także w Ameryce Północnej.
W tych państwach odsetek pozaszpitalnego SCA, w którym stosuje się AED, jest wyższy niż w innych krajach. Edukacja, kampanie społeczne, a tym samym zwiększanie świadomości na temat korzyści korzystania z tych urządzeń w przypadku podejrzenia NZK w warunkach pozaszpitalnych są nieodłącznymi elementami działań mających na celu dalsze zwiększenie wykorzystania AED i za każdym razem stanowi integralną część kolejnych instalacji aparatury w przestrzeni miejskiej (2, 3). Świadomość społeczną dotyczącą AED zwiększa się poprzez systematyczne kampanie medialne, wydarzenia i wydarzenia tematyczne (4). Celem jest utrwalenie wiedzy na ten temat i zwiększenie widoczności AED wśród obywateli (3).
Instalacja aparatu AED w przestrzeni publicznej nie jest obowiązkiem prawnym regulowanym przez organ wykonawczy lub sądowy w Polsce. Jedynymi przepisami stosowanymi do argumentów za wdrożeniem tego aparatu jako stałego elementu życia w mieście są wytyczne wynikające z ustawy o ratownictwie medycznym, ustawy o wyrobach medycznych i kodeksu karnego (5-8). Jednak nie ma prawa wyraźnie wymagającego lokalizacji kolejnych urządzeń AED lub wymaganej liczby, np. na 1000 mieszkańców lub na km2 powierzchni. Nie ma również oficjalnej listy ani rejestru już zainstalowanych urządzeń w Polsce. Dane są gromadzone w sposób fragmentaryczny, głównie przez samych właścicieli AED, czasem także przez samorząd. Nie ma również oficjalnych danych zbiorczych wskazujących częstotliwość korzystania z AED lub liczbę osób uratowanych dzięki temu aparatowi.
Pomimo braku obowiązku instalowania AED, w 2000 roku rozpoczęto wprowadzanie systemu PAD – Powszechnego dostępu do defibrylacji w Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich (6).
PAD, oprócz instalacji samych urządzeń, obejmuje szereg działań towarzyszących. W ramach działań tego projektu chodzi przede wszystkim o rozpowszechnianie wiedzy na temat AED i skutków jego wykorzystania w przypadku zagrożenia życia i zdrowia, a także zachęcanie zainteresowanych stron (publicznych i prywatnych) do coraz częstszego lokalizowania defibrylatorów w przestrzeni publicznej (7, 8).
Pierwszym projektem realizowanym w ramach PAD w Polsce był program Pierwszej Pomocy Orlen wprowadzony w wersji pilotażowej w 2003 roku. Pierwsza część obejmowała przeprowadzenie przedmedycznego kursu pierwszej pomocy, w którym wzięło udział 130 pracowników grupy. Realizacja drugiego etapu doprowadziła do instalacji sprzętu i szkolenia personelu. Operacja objęła 9 stacji benzynowych, które znajdowały się na najbardziej ruchliwych drogach w całym kraju. Grupa 34 osób dołączyła do kursu. Dodatkowym aspektem kampanii Orlen było przekazanie Muzeum Kopalni Soli w Wieliczce jednego AED (8).
Obecnie polityka promująca stosowanie AED jest realizowana przede wszystkim w ramach działań jednostek samorządu terytorialnego (JST). Przykładem działań promocyjnych prowadzonych w ramach PAD, skierowanych do lokalnej społeczności, jest zaangażowanie miast Krakowa i Trzebini w działania dotyczące pomocy medycznej z wykorzystaniem defibrylatora.
Trzebinia Miastem Bezpiecznego Serca – tak lokalne władze miasta i gminy Trzebinia nazwały pierwszy w Polsce program działający na terenie lokalnym w celu promowania korzystania z AED. W ramach tej akcji JST udało się zakupić i zlokalizować 20 zewnętrznych urządzeń do defibrylacji na swoim obszarze (9).
Z inicjatywy miasta Krakowa powstał krakowski projekt AED IMPULS ŻYCIA – jak dotąd największy. Wprowadzenie tak kompleksowego i szeroko wdrażanego programu w dziedzinie medycyny ratunkowej wyróżnia metropolię krakowską na tle innych miast wojewódzkich. W ramach projektu zakupiono jednocześnie 26 defibrylatorów, które zostały zainstalowane na głównych lub najbardziej ruchliwych ulicach miasta, a także przeszkolono w zakresie korzystania z AED dla ponad 6400 osób – późniejszych potencjalnych świadków NZK, tj. osób pomagających ofiarom. Programowi towarzyszyła szeroko zakrojona kampania reklamowa w lokalnych mediach oraz sieciach społecznościowych. Do projektu dołączyli również prywatni inwestorzy, którzy gwarantują zakup kolejnych defibrylatorów (10).
Kolejnym przykładem działań PAD jest utworzenie portalu RatujzSercem.pl w 2009 roku (11). Twórcy portalu starają się stworzyć mapę z potwierdzonymi lokalizacjami AED zainstalowanych w Polsce. Dołączenie do listy następuje po zgłoszeniu się do administratora strony z prośbą o umieszczenie nowego AED na mapie. System uwzględnia podział aparatury na tę dostępną 24 godziny, tylko w godzinach pracy, z której mogą korzystać jedynie pracownicy, biorąc pod uwagę jej lokalizację, a także urządzenia, które nie są już używane.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. American Heart Association: liczy się co sekunda, aktualizacja dostępu do urządzeń ratunkowych na obszarach wiejskich i społeczności: 2013; https://www.heart.org/idc/groups/heart-public/@wcm/@adv/documents/downloadable/ucm_301646.pdf (data dostępu: 10.12.2019).
2. Andres J: Resuscitation Guidelines 2015. Polish Resuscitation Council, Kraków 2016.
3. Łopaciński T: Projekt wprowadzenia programu automatycznej defibrylacji zewnętrznej na podstawie analizy epidemiologicznej i klinicznej przypadków nagłego zatrzymania krążenia w warunkach pozaszpitalnych w aglomeracji trójmiejskiej, rozprawa doktorska. Gdański Uniwersytet Medyczny 2011.
4. Raport japońskiej agencji ds. Zarządzania pożarem i klęskami żywiołowymi na temat wpływu pomocy w ratowaniu życia na różne warunki życia; http://www.fdma.go.jp/neuter/topics/houdou/190906-2/190907-2houdou_b.pdf (data dostępu: 10.12.2019).
5. http://www.aeds.com.au/use-an-aed.html (data dostępu: 23.11.2019).
6. Fleischhackl R, Roessler B, Domanovits H et al.: Results from Austria’s nationwide public access defibrillation (ANPAD) programme collected over 2 years. Resuscitation 2008; 77(2): 195-200.
7. www.centrumratownictwa.pl (data dostępu: 22.04.2019).
8. Komunikat prasowy Biura prasowego Orlen dotyczący zakupu aparatów AED; http://www.orlen.pl/PL/BiuroPrasowe/Strony/Sprz%C4%99tratuj%C4%85cyludzkie%C5%BCyci.aspx (data dostępu: 24.11.2019).
9. Miasto Trzebinia o projekcie PAD; https://remiza.com.pl/kazdy-moze-uratowac-zycie-budujemy-Skuteczny-program-publiczne-dostepu-do-defibrylatorow-aed (data dostępu: 23.11.2019).
10. Komunikat Miasta Krakowa w sprawie wdrożenia Impuls Życie; https://www.bip.krakow.pl/?sub_dok_id=22913 (data dostępu: 23.11.2019).
11. Ratujzsercem.pl (data dostępu: 29.11.2019).
12. PKP Intercity announcement regarding the purchase of AED; https://www.intercity.pl/pl/site/o-nas/dzial-prasowy/aktualnosci/defibrylator-aed-plus-w-kazdym-pociagu-express-intercity-premium.html (data dostępu: 30.11.2019).
13. Announcement regarding the location of the AED in train compositions of the Pomeranian Voivodeship; http://pomorskie.eu/-/automatyczne-defibrylatory-w-51-pociagach (data dostępu: 24.11.2019).
14. PAD Program, Firts Aid & CPR Training for Middlesex – London; https://www.mlems.ca/ems-services/public-access-defibrillators (data dostępu: 31.10.2019).
15. Ten years of AED, Japanese Red Cross Society; http://www.jrc.or.jp/english/jrc_news/140926_002635.html.
16. Van Aken H, Hessler M: Resuscitation Training for Schoolchildren Worldwide: Kids Save Live. Anesthesia & Analgesia 2017; 124(4): 1354-1356.
17. States where CPR Training is Mandatory for High School Graduation; https://schoolcpr.com/about/states-where-cpr-training-is-mandatory-for-high-school-graduation/.
18. Huig I, Boonstra L, Gerritsen P: The availability, condition and employability of automated external defibrillators in large city centers in the Netherlands, 2014.
19. Bogle B, Mehrotra S, Chimpas G, Aldeen A: Assessment of knowledge and attitudes regarding automated external defibrillators and cardiopulmonary resuscitation among American University students. Emergency Medicine Journal 2013; 30: 837-841.
