*Małgorzata Kołodziejczak1, Przemysław Ciesielski1, 2, Maja Gorajska-Sieńko2
Proktoginekologia – kto powinien leczyć? Propozycja algorytmu postępowania
Proctogyneacology – who should treat? A proposed treatment algorithm
1Warsaw Proctology Centre, Saint Elisabeth Hospital in Warsaw
2Hospital of Our Lady of Perpetual Help in Wołomin
Streszczenie
Proktoginekologia zajmuje się chorobami zarówno kanału odbytu, mięśni zwieraczy, odbytnicy, przegrody odbytniczo-pochwowej, jak i narządu rodnego u kobiet. Choroby te mogą dotyczyć rozluźnienia struktur dna miednicy i przegrody odbytniczo-pochwowej (wypadanie odbytnicy, pochwy, macicy, enterocele, rektocele), mogą być wynikiem uszkodzeń okołoporodowych, w tym urazów zwieraczy, przetok odbytniczo-pochwowych, endometriozy okolicy zwieraczy i przegrody odbytniczo-pochwowej, proktologicznych chorób zapalnych u ciężarnych, a także popromiennych uszkodzeń odbytnicy związanych z leczeniem nowotworów narządu rodnego. Nie ma ustalonych zasad postępowania dotyczących tematu, jaki specjalista powinien te pacjentki operować. W artykule autorzy podjęli próbę usystematyzowania tego zagadnienia w postaci algorytmu. Kluczowym wydaje się być interdyscyplinarny dialog skutkujący rozwojem zawodowym nas, lekarzy, oraz przede wszystkim sukcesem terapeutycznym i zmniejszeniem ryzyka powikłań pooperacyjnych.
Summary
Proctogyneacology deals with conditions involving the anal canal, anal sphincter muscles, rectum, rectovaginal septum, and the female reproductive tract. They may be due to sagging of the pelvic floor and the rectovaginal septum (rectal, vaginal or uterine prolapse, enterocele and rectocele), perinatal injury, including sphincter damage, rectovaginal fistulas, endometriosis with anal sphincter and rectovaginal septum involvement, proctological inflammatory diseases in pregnancy, as well as radiation-induced rectal damage after gynaecological cancer treatment. There are no set guidelines defining which specialist should operate on these patients. We attempted to systematise this issue in the form of an algorithm. An interdisciplinary dialogue allowing for our professional development and, most of all, therapeutic success and reduced risk of postoperative complications, seems to be crucial.
Wstęp
Obszar „chorób proktoginekologicznych”, czyli chorób obejmujących zarówno kanał odbytu, mięśnie zwieracze, odbytnicę, jak i narząd rodny u kobiety, jest szeroki. Choroby te mogą dotyczyć rozluźnienia struktur dna miednicy i przegrody odbytniczo-pochwowej (wypadanie odbytnicy, pochwy, macicy, enterocele, rektocele), mogą być wynikiem uszkodzeń okołoporodowych lub innych, w tym urazów zwieraczy, przetok odbytniczo-pochwowych, endometriozy okolicy zwieraczy i przegrody odbytniczo-pochwowej, proktologicznych chorób zapalnych u ciężarnych, a także popromiennych uszkodzeń odbytnicy związanych z leczeniem nowotworów narządu rodnego. Nie ma jednolitych wytycznych na temat, jaki specjalista powinien leczyć pacjentki „z pogranicza” tych dwóch specjalności. W każdej z wymienionych chorób postępowanie jest odmienne, a rola ginekologa i proktologa w leczeniu każdej z nich różna. Niewątpliwie kluczowe jest osobiste doświadczenie lekarza w wykonywaniu konkretnych, często skomplikowanych technicznie operacji.
Poniżej omówiono najczęstsze sytuacje kliniczne, gdzie współpraca ginekologa z proktologiem może być wskazana. Podjęliśmy również próbę usystematyzowania wskazań do operacji przez poszczególnych specjalistów, zdając sobie jednocześnie sprawę, że jest to znaczne uproszczenie problemu i głównym czynnikiem decydującym jest osobiste doświadczenie operatora w wykonywaniu danej operacji, a rodzaj specjalizacji (ginekologia czy chirurgia) ma tu znaczenie drugorzędne.
Są to:
– urazy okołoporodowe zwieraczy często połączone z rozstrzenią pochwy,
– przetoki odbytniczo-pochwowe (poporodowe, po radioterapii, inne),
– choroby dotyczące rozluźnienia struktur dna miednicy i przegrody odbytniczo-pochwowej (wypadanie odbytnicy, pochwy, macicy, enterocele, rektocele),
– endometrioza,
– problem leczenia chorób proktologicznych w okresie ciąży i okołoporodowym.
Wiele zależy od doświadczenia konkretnego lekarza w leczeniu powyższych schorzeń, stąd zakres kompetencji może być różny.
Urazy okołoporodowe zwieraczy
Pęknięcie krocza dotyczy 2-6% pacjentek rodzących siłami natury (1). Mniej niż 0,5% wszystkich porodów wikła się pęknięciem krocza III i IV stopnia (2), jedynie niewielki odsetek z nich zgłasza objawy inkontynencji. Można zatem wnioskować, że w większości przypadków uszkodzenia te są doraźnie prawidłowo zaopatrywane. W przypadku pęknięcia krocza III stopnia, czyli uszkodzenia dotyczącego zwieraczy odbytu, ale bez przerwania ciągłości ściany odbytnicy, doraźne zeszycie zwieraczy najczęściej wykonuje ginekolog-położnik. Ze względów medyczno-prawnych powinien to być najbardziej doświadczony lekarz w zespole dyżurującym lub mniej doświadczony, ale koniecznie w asyście szefa dyżuru. W przypadku pęknięcia krocza IV stopnia stanowiącego bardzo poważne powikłanie, kiedy dochodzi również do uszkodzenia ściany odbytnicy, dobrze poprosić do zabiegu chirurga, oczywiście jeśli jest taka możliwość. Jeśli uszkodzenie zostało niezauważone przy porodzie (tzw. occult defects, według piśmiennictwa występuje od 3% do nawet 35%) (3) lub doszło do rozejścia rany, należy odczekać z zabiegiem rekonstrukcyjnym 4-6 miesięcy do momentu ustąpienia stanu zapalnego w otaczających tkankach. Wówczas zabieg powinien być poprzedzony diagnostyką w referencyjnym ośrodku koloproktologicznym (diagnostyka obrazowa i czynnościowa). Planowe rekonstrukcje zwieraczy powinien wykonać chirurg-proktolog, doświadczony w przeprowadzaniu tego typu zabiegów. Jeśli zabieg połączony jest z plastyką tylnej ściany pochwy, najlepiej sprawdzają się interdyscyplinarne operacje zespołowe (chirurg z ginekologiem), często uzupełnione o plastykę mięśni dźwigaczy. Taką operację może wykonywać doświadczony koloproktolog (ryc. 1, 2).
Ryc. 1. Okołoporodowy uraz zwieraczy
Ryc. 2. Obraz po rekonstrukcji zwieraczy
Przetoki odbytniczo-pochwowe
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Chin K: Obstetrics and fecal incontinence. Clin Colon Rectal Surg 2014; 27(3): 110-112.
2. Djaković I, Ejubović E, Bolanča I et al.: Third and Fourth Degree Perineal Tear in Four-Year Period at Sestre Milosrdnice University Hospital Center, Zagreb, Croatia. Open Access Maced J Med Sci 2018; 6(6): 1067-1071.
3. Kołodziejczak M: Okołoporodowe uszkodzenia zwieraczy odbytu – badanie prospektywne. Rozprawa habilitacyjna. Akademia Medyczna w Warszawie 2006.
4. Kołodziejczak M: Leczenie chorób proktologicznych w okresie ciąży i porodu. Wydawnictwo Borgis, Warszawa 2011: 91.
5. Bhandarkar DS: Laparoscopic rectopexy for complete rectal prolapse: mesh, no mesh or a ventral mesh? J Minim Access Surg 2014; 10(1): 1-3.
6. Beck DE, Allen NL: Rectocele. Clin Colon Rectal Surg 2010; 23(2): 90-98.
7. Lehur PA, Stuto A, Fantoli M et al.: Outcomes of stapled transanal rectal resection vs. biofeedback for the treatment of outlet obstruction associated with rectal intussusception and rectocele: a multicenter, randomized, controlled trial [published correction appears]. Dis Colon Rectum 2008; 51(11): 1739. Narisetty, Prashanty [corrected to Narisetty, Prashanthi]. Dis Colon Rectum 2008; 51(11): 1611-1618.
8. Paraiso MFR, Falcone T, Walters MD: Laparoscopic surgery for enterocele, vaginal apex prolapse and rectocele. Int Urogynecol J 1997; 8: 146-152.