© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2014, s. 198-201
Konrad Wroński1, 2, Kamil Frąckowiak3, Leszek Frąckowiak1, 4
Użycie środków przymusu bezpośredniego w stosunku do pacjenta
Use of the forced direct funds for patient
1Katedra Onkologii, Wydział Nauk Medycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
2Oddział Chirurgii Onkologicznej, Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z Warmińsko-Mazurskim Centrum Onkologii, Olsztyn
3Katedra Prawa Karnego Materialnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
4Oddział Ginekologiczny i Ginekologii Onkologicznej, Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z Warmińsko-Mazurskim Centrum Onkologii, Olsztyn
Summary
In the 21st century patient staying in the public and non-public health care facility is protected by international and national laws. Every patient has the right to full autonomy. It is one of the most important rights of the patient.
The use of a patient coercive measures undoubtedly constitutes a violation of many basic human rights. This involves inter alia with bodily harm, deprivation of liberty or a restriction of the right to self-determination of their own fate. The Basic Law provides for some exceptions in this regard. Namely may be deprivation or restriction of the freedom of person, but only the principles and procedures set out in the act. The only legally permissible cases in which the patient may be to apply coercive measures were normalized to the Law on Mental Health.
In this article, the authors present the legal aspects of the use of coercive measures in relation to the patient and also touched on the legal consequences of threatening the doctor for the use of coercive measures in accordance with the provisions of law.
Wstęp
W XXI wieku pacjent przebywający zarówno w publicznej, jak i niepublicznej placówce opieki zdrowotnej jest chroniony przez międzynarodowe i krajowe akty prawne (1-3). Każdy pacjent ma prawo do pełnej autonomii – jest to jedno z najważniejszych praw pacjenta (2-5).
Stosowanie wobec pacjenta środków przymusu bezpośredniego niewątpliwie stanowi naruszenie wielu podstawowych praw człowieka. Wiąże się ono m.in. z naruszeniem nietykalności cielesnej, pozbawieniem wolności czy też ograniczeniem prawa do samodecydowania o własnym losie. W świetle art. 41 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej każdemu (bez względu na wiek, płeć czy stan zdrowia) zagwarantowane są nietykalność osobista oraz wolność osobista. Ustawa zasadnicza przewiduje jednak w tym zakresie pewne wyjątki. Mianowicie może nastąpić pozbawienie lub ograniczenie wolności człowieka, ale tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie. Jedyne prawnie dopuszczalne przypadki, w których wobec pacjenta mogą być zastosowane środki przymusu bezpośredniego, zostały unormowane w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego.
Prawne aspekty użycia środków przymusu bezpośredniego w stosunku do pacjenta
Przymus bezpośredni może być zastosowany jedynie w stosunku do osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi i tylko przy wykonywaniu stypizowanych w ustawie czynności. Lista dopuszczalnych środków przymusu wyczerpująco obejmuje:
– przytrzymanie – doraźne, krótkotrwałe unieruchomienie osoby z użyciem siły fizycznej,
– przymusowe zastosowanie leków – doraźne lub przewidziane w planie postępowania leczniczego wprowadzenie leków do organizmu osoby bez jej zgody,
– unieruchomienie – obezwładnienie osoby z użyciem pasów, uchwytów, prześcieradeł, kaftana bezpieczeństwa lub innych urządzeń technicznych,
– izolację – umieszczenie osoby pojedynczo w zamkniętym i odpowiednio przystosowanym pomieszczeniu.
Poszczególne środki przymusu określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego z dnia 23 sierpnia 1995 roku. Ponadto ustanawia ono szczegółowe reguły ich zastosowania. Osoby z zaburzeniami psychicznymi to osoby:
– chore psychicznie (wykazujące zaburzenia psychotyczne),
– upośledzone umysłowo,
– wykazujące inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a wymagające świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub społecznym.
W art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 roku jest mowa o użyciu przymusu bezpośredniego wtedy gdy „przepis niniejszej ustawy do tego upoważnia”. Chodzi o sytuację konieczności przeprowadzenia badania psychiatrycznego bez zgody (art. 21 ust. 1), dokonania „niezbędnych czynności leczniczych” (art. 34), zapobieżenia „samowolnemu opuszczeniu” szpitala psychiatrycznego (również domu pomocy społecznej) w przypadku gdy osoba przebywa tam bez zgody, przyjęcia do szpitala psychiatrycznego w trybie art. 23, 24, 28, a także wykonania postanowień sądu opiekuńczego (art. 32) oraz przyjęcia do domu pomocy społecznej bez zgody (art. 40). Ponadto art. 18 ust. 1 pozwala na zastosowanie środków przymusu bezpośredniego, jeśli osoba z zaburzeniami psychicznymi:
1. dopuszcza się zamachu przeciwko:
a. życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby lub
b. bezpieczeństwu powszechnemu, lub
2. w sposób gwałtowny niszczy lub uszkadza przedmioty znajdujące się w jej otoczeniu, lub
3. poważnie zakłóca lub uniemożliwia funkcjonowanie podmiotu leczniczego udzielającego świadczenia zdrowotnego w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Wroński K: Prawa pacjenta. Nowotwory J Oncol 2007; 3: 326-332. 2. Wroński K: Znajomość praw pacjenta przez osoby chore leczone w Klinice Chirurgii Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Onkologia Polska 2007; 2: 75-83. 3. Wroński K, Okraszewski J, Bocian R: Prawne konsekwencje ujawnienia tajemnicy lekarskiej. Nowotwory 2008; 58(2): 186-189. 4. Wroński K, Cywiński J, Okraszewski J, Bocian R: Autonomia pacjenta w opiece zdrowotnej. Ginekologia Praktyczna 2008; 16(1): 22-26. 5. Wroński K: Prawo chorego do poszanowania godności podczas pobytu w szpitalu. Współczesna Onkologia 2008; 12(1): 35-37. 6. Giezek J (red.): Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Warszawa 2012. 7. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1989 roku, IV KR 15/89, OSNKW 1989, nr 5-6, poz. 42.
Przepisy prawne
1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483 z późn. zm.). 2. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. 3. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego. 4. Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego z dnia 23 sierpnia 1995 roku (Dz. U. 1995 nr 103 poz. 514). 5. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks Karny (Dz. U. 1997 nr 88 poz. 553 z późn. zm.).
