Pomimo pełnego zaangażowania personelu medycznego, rodziny i samego chorego te działania mogą być nieskuteczne i powstają odleżyny. Wtedy poprzez utrzymanie metod nowoczesnej profilaktyki i zastosowanie nowych metod leczenia możemy zatrzymać ich rozwój i wpłynąć na gojenie.
Badania zapoczątkowane już w 1962 przez Wintera, a szczególnie nasilone w ostatnich kilkunastu latach doprowadziły do określenia warunków, które są najodpowiedniejsze dla szybkiego i prawidłowego gojenia się rany odleżynowej.
Przyspieszenie leczenia o około 50% udało się osiągnąć dzięki zastosowaniu koncepcji dotyczącej stworzenia wilgotnego środowiska i polegającej na zamknięciu granulującej rany za pomocą półprzepuszczalnego, pochłaniającego nadmiar wysięku, opatrunku.
Kryteria jakie powinien spełniać idealny opatrunek zostały określone w 1979 przez Turnera (14).
Winien on:
– utrzymywać wysoką wilgotność pomiędzy raną a opatrunkiem,
– usuwać nadmiar wysięku i toksycznych komponentów,
– pozwalać na wymianę gazową pomiędzy raną a otoczeniem,
– być nieprzepuszczalnym dla bakterii i innych mikroorganizmów,
– być wolnym od toksycznych cząstek i substancji,
– stanowić ochronę nowo powstałych tkanek i być łatwym do usunięcia z powierzchni rany bez spowodowania urazu.
Obecnie wydaje się również ważne, aby opatrunek występował w różnych postaciach dogodnych do zastosowania w różnych rodzajach ran, był łatwym w użyciu i miał przystępną cenę.
Ogólnie można powiedzieć, że zastosowanie odpowiedniego opatrunku może być uzależnione od stopnia zaawansowania odleżyny lub też od etapu gojenia na jakim się ona znajduje. Duże znaczenie ma tu stosowanie zestawu wzajemnie się uzupełniających i występujących w różnych postaciach opatrunków.
W naszej praktyce szpitalnej, również i domowej, w czasie procesu leczenia stosujemy model klasyfikacji ran oparty na podziale w zależności od tego na jakim etapie gojenia odleżyna się znajduje. Jest on stosowany np. w Wielkiej Brytanii i dla uproszczenia przez niektórych jest nazywany systemem „kolorowym”. I tak odleżyny pokryte suchą martwicą – nazywamy „czarnymi”, pokryte martwicą rozpływną – „żółtymi”, rany ziarninujące są „czerwone”, a naskórkujące „różowe”.
Tabela 3. Model klasyfikacji ran.
| Etap gojenia | Zadanie | Wysięk | Cel | Zalecane postępowanie |
| Martwica sucha | rozpuścić tkankę nekrotyczną i oczyścić ranę | mały lub brak | utrzymanie rany w środowisku wilgotnym | oczyszczenie chirurgiczne, oczyszczenie enzymatyczne np. alginian + streptokinaza hydrokoloid pasta + płytka, żel hydrokoloidowy |
| Martwica rozpływna | oczyszczenie rany | obfity | pochłanianie wysięku | alginiany sznur lub płytka |
| | średni mały | utrzymanie wilgotnego środowiska | żel hydrokoloidowy, hydrokoloid płytka, hydrokoloid obramowany, hydrokoloid pasta |
| Ziarninowanie | pobudzenie i utrzymanie ziarninowania | obfity | pochłonięcie wysięku | alginiany sznur lub płytka |
| | średni mały | utrzymanie wilgotnego środowiska | żel hydrokoloidowy, hydrokoloid obramowany, hydrokoloid pasta, hydrokoloid płytka |
| Naskórkowanie | pobudzenie naskórkowania | mały | stymulacja wzrostu naskórka | hydrokoloid super cienki, żel hydrokoloidowy, błona półprzepuszczalna |
Rany „czarne”
Charakterystyczny czarny, czasami brązowy kolor nadaje tym ranom sucha i twarda, rzadziej miękka, martwica. Są to najczęściej odleżyny głębsze – III i IV, a nawet V stopnia. Martwica może zajmować całą powierzchnię rany lub tylko jej część. W ranach głębokich może być ona „zalewana” wysiękiem z kieszeni i zachyłków rany, które często występują w takich uszkodzeniach. Leczenie takiego uszkodzenia polega na oczyszczeniu odleżyny poprzez usunięcie lub rozpuszczenie martwicy. Sposobem inwazyjnym często bardzo stresującym dla chorego oraz wymagającym sprzętu i umiejętności jest opracowanie chirurgiczne odleżyny. Alternatywą jest oczyszczanie enzymatyczne przy pomocy preparatów enzymatycznych jak streptokinaza, stosowanych samodzielnie w postaci maści lub żelu lub poprzez nasączenie nimi np. opatrunków alginianowych.
Skutecznym opatrunkiem jest żel hydrokoloidowy np. GranuGel (ConvaTec), który dzięki wysokiemu uwodnieniu (około 80% wody) powoduje nasączenie i łatwe oddzielenie strupa martwiczego.
Właściwości oczyszczające posiadają również hydrokoloidy np. Granuflex (ConvaTec) w postaci pasty, który po wypełnieniu jamy odleżynowej przykrywamy hydrokoloidem w postaci płytki. Na początku przy dużej ilości wysięku zmiany opatrunków muszą być wykonywane nawet 2-3 razy dziennie.
W Klinice Opieki Paliatywnej z powodzeniem również stosujemy gazę nasączoną roztworem powidyny (Povidone-Iodine, Polfa Kutno), zmienianą 3-4 razy dziennie.
Rany „żółte”
Żółty, czasami przechodzący w biel kolor rany to nagromadzone w wysięku martwe komórki. Nie wolno pozwolić na wyschnięcie tej warstwy lecz poprzez utrzymanie wilgotnego środowiska doprowadzić do łatwego i bezbolesnego jej oddzielenia.
Gdy takiej ranie towarzyszy duża ilość wysięku to bardzo skuteczne są opatrunki alginianowe, w postaci płytki na rany bardziej płaskie lub sznura do ran głębokich. Do ich umocowania konieczne jest zastosowanie drugiego opatrunku pokrywającego. Może to być np. płytka hydrokoloidu.
W obserwacjach prowadzonych w naszej Klinice jako opatrunki pokrywające za najbardziej przydatne uznaliśmy hydrokoloidy. Przewyższają one błony poliuretanowe, które mają tendencje do spływania. Nie powinno się do pokrycia w ogóle stosować gazy, która nie zapewnia utrzymania wilgotnego środowiska i zostaje przemoczona przez nadmiar wysięku.
Gdy ilość wysięku w ranie jest średnia lub mała to dążymy do utrzymania najbardziej optymalnego wilgotnego środowiska. Bardzo skuteczny jest tu żel hydrokoloidowy, wysoko uwodniony, który utrzymuje „równowagę wodną” – oddaje wodę do środowiska rany i równocześnie pochłania wysięk. Żel hydrokoloidowy wymaga pokrycia drugim opatrunkiem – może to być np. hydrokoloid super cienki.
Opatrunkami szczególnie polecanymi na takie rany są hydrokoloidy. Występują w postaci płytek lub pasty. Jako opatrunki zostały stworzone przez firmę ConvaTec, są stosowane od 1986 roku i obecnie nazywają się Granuflex. Wspominałem o nich przy okazji polecania opatrunków pokrywających, lecz hydrokoloidy są jednak chyba najbardziej „idealnymi” opatrunkami stosowanymi do leczenia odleżyn.
Płytka Granuflexu składa się z dwóch warstw:
– zewnętrznej ochronnej, zabezpieczającej przed dostępem bakterii, stolca lub moczu,
– wewnętrznej reaktywnej, przylegającej do rany i zbudowanej z hydrofilowych cząsteczek karboksymetylocelulozy, zawartych w masie hydrofobowego polimeru, żelatyny i pektyny. W kontakcie z wysiękiem z rany warstwa ta zwiększa swoją objętość, formując miękki, żółtawy o charakterystycznym zapachu żel (mogącym mylnie sugerować infekcję), pod którym zachodzą niczym nie zakłócone procesy ziarninowania i naskórkowania. Wiadomo również, że rozproszony żel posiada aktywność fibrynolityczną i naczyniotwórczą (12).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Fanuci D., Seese J.: Multifaced use of calcium alginates. Ostomy/Wound management, 37:16-22. 2. Fowler E., Papen J.C.: Evaluation of an alginate dressing for pressure ulcers. Decubitus, August 1991, 4(3):47-53. 3. Gorse G.J., Messner R.L.: Improved pressure sores healing with Hydrocolloids dressings. Arch. of Dermatology, June 1987, volume123, 766-771. 4. Leigh H.J., Bennet G.: Pressure Ulcers. Prevalence, Etiology and Treatment Modalities. A Review. The Am. Journal of Surgery.vol 167, no 1A/suppl/:25S-30S. 5. Meehan M.: Multisite Pressure Ulcers Prevalency Survey. Decubitus 1990, 3:14-17. 6. Motto G.: Calcium alginate topical wound dressings: A new dimension in the cost-effective treatment for exudating dermal wounds and pressure sores. Ostomy/Wound Management, 25:53-56. 7. Odea K.: Prevalence of pressure damage in hospital patients in the UK. J. Wound Care 1993, 2(4):221-225. 8. Smith D.M.: Pressure sores in the nursing home. Ann. Inter. Med. 1995, Sep 15, 123(6):433-42. 9. Sopata M.: Profilaktyka i nowoczesne metody postępowania z odleżynami u chorych z zaawansowaną chorobą nowotworową. Nowiny Lekarskie 1994, 63, 1:60-6. 10. Sopata M. i wsp.: Odleżyny – zapobieganie i leczenie. Poradnik dla pielęgniarek i lekarzy. NRPIP, Warszawa 1996, 31-33. 11. Sopata M i wsp.: Ocena przydatności nowoczesnych opatrunków alginianowych – Kaltostat w leczniu odleżyn. Nowiny Lekarskie w
druku. 12. Sopata M et al.: Prevention and management with pressure sores in advanced cancer patients. Oral Presentation. Wound Healing Forum Vienna. Dec 1996. 13. Thopson R.J.: Pathological changes in mumies. Proc. R. Soc. Med., 1961, 54:409-15. 14. Turner T.D.: Hospital usage of absorbent dressing. Pharm J. 1979, 222:421. 15. Turner T.D.: The Development of Wound Management Products. Wounds. Nov 1989 vol 1, No 3:155-171. 16. Twycross R.G., Lack S.: Leczenie objawowe terminalnej fazy choroby nowotworowej. PZWL, 1994.
Pozostałe artykuły z numeru 1/2000:
