© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2011, s. 91-96
Katarzyna Ćwiklak1, Jacek Pypeć2, *Lidia Pijankowska-Beksa1, Joanna Szczepańska2
Analiza zachowań prozdrowotnych młodzieży 18-letniej uczęszczającej do szkół średnich w Łodzi
The analysis of the health behaviors of youth 18-year old attending secondary schools in Lodz
1Studia doktoranckie, Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Magdalena Wochna-Sobańska
2Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Magdalena Wochna-Sobańska
Summary
Introduction: Systematic conduct of epidemiological studies and evaluation of oral health is reducing the incidence of caries and periodontal disease by improving the quality of dental services and increasing health awareness.
Aim of the study: Aim of the studyas to assess the influence of both oral hygiene and nutrition habits on the intensity of caries in young 18-year, attending secondary schools in Lodz.
Material and methods: Material of the study consisted of 147 patients (69 girls and 78 boys). Based on the obtained data, there were evaluated measurement of DMF, DMFs, OHI, CPITN.
Results: Among the high school youth, averaged DMFs was 4.96, and fundamental professional school 12.8. Among women, the average values of OHI and DMFs are lower (respectively: 0.57 and 5.77) than in males (respectively: 0.74 and 9.27). The lowest values of OHI, DMF, DMFs obtained among adolescents whose parents have higher education.
Conclusions: Correlation between the level of heath awareness, oral hygiene status and prevalence of dental caries in examined group has been found.
Wstęp
Światowa Organizacja Zdrowia ustaliła indeksowe grupy wiekowe – 6, 12, 18, 35-44 oraz 65-74 lata, w których prowadzone są badania epidemiologiczne, będące źródłem informacji o stanie zdrowia jamy ustnej. Podział na poszczególne grupy wynika ze zmian zachodzących w układzie stomatognatycznym związanych z wiekiem. Pozwala to na ujednolicenie badań stomatologicznych oraz stwarza możliwość porównywania efektywności działań profilaktyczno-leczniczych w Polsce i na świecie.
Analizując sytuację epidemiologiczną, WHO określiło wytyczne, mające na celu poprawę stanu jamy ustnej. Jednym z celów stawianych na rok 2010 było uzyskanie 100% osób 18-letnich z pełnym uzębieniem (1, 12). Aktualne dane z piśmiennictwa wskazują, że odsetek młodzieży 18-letniej w Polsce z pełnymi łukami zębowymi jest niższy nie tylko od zaleceń na 2010, ale nawet na 2000 rok (80% młodzieży w tym wieku z pełnym uzębieniem) (2, 3).
W krajach wysoko rozwiniętych od około 40 lat obserwuje się wzrost liczby osób wolnych od próchnicy. Jednak w Polsce zaznacza się opóźnienie w stosunku do państw zachodnioeuropejskich i próchnica jest nadal poważnym problemem stomatologicznym (2-5). Próchnica jest chorobą wieloczynnikową, a uwarunkowania środowiskowe i nawyki higieniczno-żywieniowe w około 70% decydują o zapadalności i intensywności próchnicy (4, 6).
Transformacja społeczno-polityczna, jak również niewielki odsetek PKB przeznaczany na system opieki zdrowotnej doprowadziły do likwidacji szkolnych gabinetów stomatologicznych, braku programów profilaktycznych oraz ograniczania z roku na rok zakresu i liczby świadczeń stomatologicznych w ramach sektora publicznego. Badania młodzieży 18-letniej dają odpowiedź na pytanie dotyczące osiągalności usług stomatologicznych i skuteczności działań profilaktyczno-leczniczych nie tylko w tej grupie wiekowej, ale także przez cały okres dzieciństwa i dojrzewania (4, 7). Ścibak-Boroch i wsp. (2) podkreślają, że stan jamy ustnej młodzieży 18-letniej w głównej mierze uzależniony jest od jak najwcześniejszej właściwie prowadzonej profilaktyki oraz utrwalonych od najmłodszych lat prawidłowych nawyków prozdrowotnych. Natomiast Jodkowska (5) na podstawie badań epidemiologicznych osób w wieku 6, 15 i 18 lat dokonała przeglądu ogólnopolskiego publicznego programu profilaktycznego z roku 2008. Stwierdziła, że odsetek młodzieży 18-letniej objętej tym programem był niewielki i wynosił tylko 9,8%.
Cel pracy
Celem pracy była ocena wpływu nawyków higienicznych i żywieniowych oraz poziomu świadomości zdrowotnej na intensywność próchnicy u młodzieży 18-letniej uczęszczającej do szkół średnich w Łodzi.
Materiał i metody
Charakterystyka grupy badanej
Badaniami epidemiologicznymi objęto 147 osób 18-letnich uczęszczających do szkół ponadgimnazjalnych w Łodzi. Badaniu ankietowemu i klinicznemu poddano 97 uczniów Liceum Ogólnokształcącego (67 dziewcząt i 30 chłopców) i 50 uczniów Zespołu Szkół Zawodowych (2 dziewcząt i 48 chłopców). Szkoły wybrano losowo, a udział osób w badaniu był dobrowolny.
Badanie ankietowe
Ankieta składała się z danych identyfikacyjnych pacjenta (imię i nazwisko, pesel, wiek) oraz pytań dotyczących zachowań prozdrowotnych. Analizie poddano następujące informacje uzyskane na podstawie badania ankietowego: wykształcenie rodziców; korzystanie z usług stomatologicznych (posiadanie własnego stomatologa); sposób usuwania płytki nazębnej między posiłkami; metoda, częstość i pora dnia szczotkowania zębów; sposób płukania jamy ustnej po szczotkowaniu zębów; stosowanie gum do żucia i płukanek z fluorem. Odnośnie pory dnia szczotkowania zębów uwzględniano – czy pacjent myje zęby tylko przed śniadaniem, tylko po śniadaniu, przed śniadaniem i po śniadaniu, czy też w ogóle nie szczotkuje zębów rano i czy myje zęby po ostatnim posiłku, tzn. przed snem.
Badanie kliniczne
Badanie kliniczne 18-latków przeprowadzili przeszkoleni studenci stomatologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w ramach Koła Naukowego przy Zakładzie Stomatologii Wieku Rozwojowego. W badaniu stanu jamy ustnej posługiwano się lusterkiem i zgłębnikiem standardowym przy sztucznym oświetleniu zgodnie z wytycznymi WHO dotyczącymi badań epidemiologicznych. Miejsca badań stanowiły gabinety pielęgniarek szkolnych.
W ocenie stanu uzębienia posłużono się wskaźnikami: próchnicy – PUW i PUWp, higieny – wskaźnik OHI i potrzeb leczniczych przyzębia – wskaźnik CPITN, które rejestrowano na specjalnie do tego celu opracowanych kartach.
Wyniki badań poddano analizie statystycznej, uwzględniając szkołę (ogólnokształcącą, zawodową) i płeć badanych osób. Po ustaleniu typu rozkładu ocenianych parametrów, do analizy statystycznej zastosowano test Manna-Whitney’a lub Kruskala-Wallisa. Dopuszczalny poziom istotności testu ustalono na 0,05.
Wyniki
Badanie kliniczne
Intensywność próchnicy w 97-osobowej grupie uczniów liceum wynosiła średnio 4,15, natomiast wśród 50 uczniów ZSZ 8,18. PUWp wśród młodzieży LO równało się średnio 4,96, a ZSZ 12,8. W grupie uczniów liceum również średnia wartość wskaźnika OHI była niższa niż w grupie młodzieży ZSZ i wynosiła odpowiednio: 0,54 – LO i 0,90 – ZSZ. Porównując wartości wskaźników OHI, CPITN, PUW i PUWp pomiędzy uczniami LO a ZSZ, uzyskano różnice istotne statystycznie dla OHI, PUW i PUWp. Analizując wartości wskaźnika CPITN, różnice okazały się statystycznie nieistotne (ryc. 1).
Ryc. 1. Wartości wskaźników PUW, PUWp i OHI dla uczniów LO i ZSZ.
Uwzględniając podział na płeć (69 kobiet i 78 mężczyzn), wykazano, że w grupie kobiet średnie wartości wskaźników OHI i PUWp są niższe (OHI – 0,57, PUWp – 5,77) niż w grupie mężczyzn (OHI – 0,74, PUWp – 9,27) i były to różnice istotne statystycznie. Natomiast nie stwierdzono różnic statystycznie znamiennych rozpatrując średnie wartości PUW i CPITN w badanych grupach (tab. 1). Średnia liczba zębów usuniętych z powodu próchnicy w liceum wynosiła 0,095 a w szkole zawodowej 0,26. Odsetek osób z pełnym uzębieniem wśród uczniów ZSZ wyniósł 82,0%, natomiast wśród młodzieży LO 94,74%.
Tabela 1. Stan jamy ustnej z podziałem na płeć.
| Liczba badanych N | Średnia | Mediana | Minimum | Maksimum | Liczba badanych |
| Kobiety |
| OHI* | 69 | 0,57 | 0,50 | 0,00 | 2,00 | 0,43 |
| CPITN | 69 | 0,49 | 0,00 | 0,00 | 2,00 | 0,63 |
| PUW | 69 | 4,75 | 5,00 | 0,00 | 18,00 | 3,89 |
| PUWp | 69 | 5,77 | 5,00 | 0,00 | 52,00 | 7,03 |
| Mężczyźni |
| OHI* | 78 | 0,74 | 0,67 | 0,00 | 2,33 | 0,48 |
| CPITN | 78 | 0,38 | 0,00 | 0,00 | 2,00 | 0,67 |
| PUW | 78 | 6,21 | 5,00 | 0,00 | 19,00 | 5,00 |
| PUWp | 78 | 9,27 | 6,50 | 0,00 | 36,00 | 8,52 |
*p < 0,01
**p < 0,02
Analiza zależności między danymi demograficznymi i nawykami higienicznymi a stanem jamy ustnej
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Łuczaj-Cepowicz E, Stokowska W, Milewska R et al.: Ocena intensywności próchnicy oraz określenie skuteczności świadczeń leczniczych u 18-letnich mieszkańców dawnego województwa białostockiego. Czas Stomatol 2001; 54, 3: 147-151. 2. Ścibak-Boroch A: Stan uzębienia 18-letniej młodzieży ze średniej szkoły zawodowej w Lublinie a cel WHO na rok 2010. Poradnik Stomatol 2010; 10,1: 12-17. 3. Sikorska M, Mielnik-Błaszczak M: Stan uzębienia młodzieży trzecich klas licealnych z Lublina a cele WHO na rok 2000. Stom Współ 2000; 7, 4: 47-50. 4. Ilczuk D, Dziedzic A, Herba M et al.: Ocena porównawcza stanu uzębienia i stomatologicznych zachowań zdrowotnych uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Stomatol Współ 2005; 12, 5: 14-20. 5. Jodkowska E: Publiczny program zapobiegania próchnicy w Polsce u dzieci i młodzieży. Dent Med Probl 2010; 47, 2: 137-143. 6. Bruzda-Zwiech A, Wochna-Sobańska M, Szydłowska-Walendowska B: Zachowania zdrowotne a stan uzębienia 18-latków z województwa łódzkiego. Stom Współ 2007; 14, 3: 8-13. 7. Szatko F, Wierzbicka M, Włostek A et al.: Stan i potrzeby stomatologiczne 18-letniej młodzieży z grupy szczególnego ryzyka. Nowa Stomatol 2006; 1: 23-26. 8. Ścibak- Boroch A, Różyło KT, Niedzielska A, Różyło-Kalinowska I: Oral hygiene in secondary technical school pupils devoid of regular dental care. Annales UMCS 2006; 61, 1, 12: 61-71. 9. Ziętek M: Zdrowie jamy ustnej Polaków. Czas Stomatol 2005; 58, 6: 388-391. 10. Łuczaj-Cepowicz E, Stokowska W, Milewska R et al.: Ocena możliwości osiągnięcia trzeciego celu zdrowia jamy ustnej Światowej Organizacji Zdrowia na 2000 rok w dawnym województwie białostockim. Czas Stomatol 2001; 54, 4: 232-237. 11. Emerich-Poplatek K, Adamowicz-Klepalska B, Sawicki L: Stan zdrowia jamy ustnej 18-latków z województwa pomorskiego w badaniach z 2003 roku. Dent Med Probl 2004; 41, 3: 427-432. 12. Ganowicz M, Pierzynowska E, Zawadziński M et al.: Ocena stanu uzębienia i stomatologicznych potrzeb leczniczych młodzieży w wieku 18 lat w Polsce w 2004 roku. Nowa Stomatol 2006; 1: 27-33. 13. García-Cortés J, Medina-Solís C, Loyola-Rodriguez J et al.: Dental caries experience, prevalence and severity in Mexican adolescents and young adults. Rev salud pública 2009; 11,1: 82-91. 14. Jańczuk Z: O potrzebach i możliwościach profilaktyki próchnicy i chorób przyzębia u polskiej młodzieży. Mag Stomatol 2002; 4: 35-38. 15. Dygas M, Majchrowicz H, Szyper J: Higiena jamy ustnej i niektóre zachowania prozdrowotne u dzieci z podkrakowskich wsi w zależności od wykształcenia ich rodziców. Ortop Szczęk Ortod 2002; 2: 9-14.
