© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 6/2013, s. 441-445
*Joanna Gradek, Tomasz Szafrański, Jerzy Michalak
Leczenie wrodzonej stopy końsko-szpotawej metodą Ponsetiego z wczesnym zastosowaniem opatrunków gipsowych – doświadczenia własne
Treatment of congenital clubfoot using Ponseti method with early application of plaster cast – our own experiences
Oddział Chirurgiczny dla Dzieci, Szpital Bielański, Warszawa
Ordynator Oddziału: dr n. med. Jerzy Michalak
Streszczenie
Wstęp. Stopa końsko-szpotawa jest najczęstszą po dysplazji stawu biodrowego wadą rozwojową narządu ruchu. Każdego roku rodzi się 100 tys. dzieci dotkniętych tą wadą (1, 2). W Polsce jej częstość określa się na 1-2/1000 urodzeń (1, 3, 4). Zwykle jest to wada izolowana dotycząca jednej lub obu stóp. Możliwe jest też występowanie z innymi wadami, jak: wrodzony kręcz szyi, dysplazja stawów biodrowych, artrogrypoza, przepuklina oponowo-rdzeniowa. Nieleczona stopa końsko--szpotawa skutkuje niepełnosprawnością, deformacją i bolesnością przy ruchach (1). Metoda leczenia opracowana przez Ponsetiego jest uznana i stosowana na świecie od ponad 50 lat. Polega ona na leczeniu zniekształcenia za pomocą kolejno zmienianych opatrunków gipsowych z ewentualnym przecięciem ścięgna Achillesa i zabezpieczeniem uzyskanej korekcji w odwodzącej szynie Denis-Browna do 2-4 roku życia.
Cel. W pracy oceniono wyniki leczenia wrodzonej stopy końsko-szpotawej z zastosowaniem opatrunków gipsowanych zakładanych w pierwszych dobach po urodzeniu.
Metoda. Poddano ocenie wyniki leczenia 13 dzieci urodzonych w Szpitalu Bielańskim w latach 2008-2012. Stopy oceniano w trakcie i po zakończeniu leczenia według skali Piraniego (2).
Wyniki. U żadnego dziecka nie zaobserwowano nawrotu deformacji. Średnio po założeniu 5 opatrunków gipsowych uzyskiwano korekcję przywiedzenia i szpotawości. Przecięcie ścięgna Achillesa wykonywane w 6 tygodniu leczenia kończyło korekcję ustawienia końskiego. Opatrunki gipsowe stosowano średnio przez 7,5 tygodnia.
Wnioski. W każdym przypadku metoda była skuteczna, w pełni akceptowana przez rodziców i dobrze tolerowana przez dzieci. Pozytywne wyniki i niewielka uciążliwość terapii poprzez krótki czas stosowania unieruchomienia gipsowego skłaniają nas do kontynuowania i propagowania leczenia metodą Ponsetiego.
Summary
Introduction. Clubfoot is, apart from hip displasia, the most common congenital developmental malformation. Each year over 100.000 newborns worldwide are affected by this defect (1, 2). In Poland the frequency is estimated at 1-2/1000 births (1, 3, 4). Although usually isolated it can occur accompanied by other defects such as congenital torticollis, hip dysplasia, artrogryposis, myelomeningocele. When untreated results in disability, deformity and painful foot (1). Ponseti management has been recognised and used worldwide for over 50 years. The procedure is based on correction achieved gradually by serial casts, with or without tendon of Achilles tenotomy. The correction is maintained by splinting using a foot abduction brace up to the age of 2-4.
Aim. The aim of this study is to evaluate the results of early application of plaster casts in the correction of the defect.
Method. We analysed treatment results of 13 children born in Bielanski Hospital in 2008-2012. During and after treatment all feet were assessed using Pirani scale (2).
Results. No recurrence of deformity was observed. Children needed 5 casting periods on average to obtain correction of cavus, adductus and varus. A percutaneous heel-cord tenotomy performed in the 6th week of treatment completed the correction of the equinus deformity. Plaster casts were applied for 7.5 weeks on average.
Conclusions. In every case the method proved to be effective, fully accepted by parents and well tolerated by children. The positive results of therapy, limited troublesomeness and a short period of plaster immobilisation prompted us to continue treatment with this method.
Wstęp
Początkowo termin „stopa końsko-szpotawa” określał każdą deformację końską, obecnie zarezerwowany jest w odniesieniu do stopy o deformacji końskiej w tyłostopiu, szpotawej w części środkowej i przywiedzionej w przodostopiu (1, 5, 6). Deformacje te uwarunkowane są nieprawidłowościami wzajemnego ustawienia kości stępu. Kość piętowa, łódkowata i sześcienna rotują (okręcają) się wokół kości skokowej i ustawiają w odwróceniu (1, 5, 7) (ryc. 1).
Ryc. 1. Deformacja obustronna w pierwszej dobie życia.
Zmiany dokonują się w stawach skokowo-piętowym, skokowo-łódkowym, piętowo-sześciennym. Dokonany obrót nadaje pięcie szpotawe ustawienie względem pionowej osi kości skokowej i osi goleni. Równocześnie powstaje końskie ustawienie pięty spowodowane przemieszczeniem wyrostka przedniego kości piętowej pod głowę kości skokowej, a przywiedzenie stopy powodowane jest przesunięciem kości łódkowatej na przyśrodkową powierzchnię głowy kości skokowej. Jednocześnie kość sześcienna przemieszcza się przyśrodkowo względem przedniego wyrostka kości piętowej. Nieprawidłowemu ustawieniu kości stępu zwykle towarzyszą zmiany w mięśniach, więzadłach i torebkach stawowych (1, 5-7).
Etiologia wady nie jest do końca poznana. Przyjmuje się, że jest kombinacją czynników genetycznych i środowiskowych. Za udziałem czynników genetycznych przemawia obserwowane zwiększone ryzyko nawet 10-30-krotnie rozwoju stopy końsko- -szpotawej u rodzeństwa chorych dzieci. W przypadku bliźniąt jednojajowych deformacja może wystąpić u obojga rodzeństwa w 32%, u dwujajowych w 2,9%. Wśród krewnych drugiego stopnia deformacja pojawia się u 0,6% żywo urodzonych noworodków (1).
Patofizjologia wady tłumaczona jest za pośrednictwem teorii zatrzymania płodowego rozwoju w stadium strzałkowym, nieprawidłowego przyśrodkowego zgięcia szyjki kości skokowej, nieprawidłowości budowy histochemicznej mięśni grupy tylno przyśrodkowej i piszczelowej, włóknienia mięśni pojawiającego się wtórnie do zwiększenia ilości tkanki włóknistej w ścięgnach i mięśniach lub wewnątrzłonowej infekcji poliopodobnej. Przyjmuje się, że geny odpowiedzialne za zniekształcenie końsko-szpotawe są aktywne, poczynając od 12-20 tygodnia życia płodowego, dlatego deformacja nie jest widoczna w USG prenatalnym wcześniej niż w drugim trymestrze ciąży (1, 3, 7, 9). Łagodniejsze postacie wady można wiązać z nieprawidłową pozycją stopy w łonie matki w przebiegu małowodzia i wad części kostnych miednicy matki. Częstość występowania stopy końsko-szpotawej waha się w zależności od rasy i płci. Rocznie na świecie rodzi się 100 tysięcy dzieci z wrodzoną stopą końsko-szpotawą, z czego aż 80% w krajach rozwijających się. Chłopcy chorują dwa razy częściej niż dziewczynki. Częstość występowania wady różni się w grupach etnicznych. W USA jest to 1/1000 żywo urodzonych. W Chinach wynosi 0,39/1000 i aż 75/1000 w Archipelagu Tonga (3, 4, 7, 8, 10).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1 Staheli L: Clubfoot: Ponseti Management, 3th edition. Global Help 2009; 4-10.
2. Pirani S, Naddumba E, Mathias R et al.: Towards effective Ponseti clubfoot care: The Uganda sustainable clubfoot care project. Clin Orthop Relat Res PMC free article 2009; 467: 1154-1163.
3. Dega W, Senger A: Ortopedia i rehabilitacja. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996, wyd. IV; 311-325.
4. Niedzielski K, Małecki K, Kosińska M, Lipczyk Z: Wczesne wyniki leczenia stopy końsko-szpotawej wrodzonej metodą Ponsetiego. Pol Orthop Traumatol 2011; 76(5): 247-257.
5. Cummings RJ, Davidson RS, Armstrong PF, Lehman WB: Congenital clubfoot. Instr Course Lect PubMed 2002; 51: 385-400.
6. Ippolito E, Ponseti IV: Congenital clubfoot in the human fetus: A histological study. J Bone Joint Surg Am 1980; 8-22.
7. Wallach DM, Davidson RS. Zaburzenia kończyny dolnej. [W:] Dormans J: Ortopedia Pediatryczna: Core Knowledge in Ortopaedics. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009; 231-234.
8. Ponseti IV: Congenital Clubfoot: Fundamentals of treatment. Oxford: Oxford Univercity Press 1996; 45-50, 120-125.
9. Dobbs MB, Morcuende JA, Gurnett CA, Ponseti IV: Treatment of idiopathic clubfoot: an historical review. Iowa: Orthop J 2000; 20: 59-64.
10. Matuszewski Ł, Gil L, Karski J: Early results of treatment for congenital clubfoot using the Ponseti method. Eur J Orthop Surg Traumatol 2012; 22(5): 403-406.
11. Dyer PJ, Davis N: The role of Pirani scoring system in the menagment of clubfoot by the Ponseti method. J Bone Joint Surg Br 2006; 88B(8): 1082-1084.
12. Segev E, Keret D, Lokiec F et al.: Early experience with the Ponseti method for the treatment of congenital idiopathic clubfoot. Isr Med Assoc J 2005; 7(5): 307-310.