Michał Michalik, *Adrianna Podbielska-Kubera, Alfred Samet, Agnieszka Dmowska-Koroblewska, Marcin Broda
Corynebacterium pseudodiptheriticum – niebezpieczny patogen dróg oddechowych. Opis przypadku
Corynebacterium pseudodiptheriticum – a dangerous respiratory pathogen. A case report
Department of Otolaryngology, MML Medical Centre, Warsaw, Poland
Head of Department: Michał Michalik, MD, PhD
Streszczenie
Jesteśmy przekonani, że w patogenezie przewlekłego zapalenia zatok zbyt małą rolę przypisuje się bakteriom należącym do rodzaju Corynebacterium. W większości przypadków szczepy te traktowane są jako zanieczyszczenia. Tymczasem bakterie z rodzaju Corynebacterium mogą stanowić klinicznie istotny czynnik chorobotwórczy, zwłaszcza w przypadkach, gdy pobrane próbki materiału pochodzą z dolnych dróg oddechowych od chorych objawowych. Szczepy Corynebacterium cechują się zdolnością przetrwania w postaci biofilmów w środowisku szpitalnym, przyczyniając się do rozprzestrzeniania oporności na antybiotyki.
Przedstawiamy rzadki przypadek zakażenia Corynebacterium pseudodiptheriticum. Pacjentką była 10-letnia dziewczynka, która skarżyła się na nawracające katary i problemy z zatokami. Wykonano zabieg adenotomii i funkcjonalnej endoskopowej operacji zatok. Pacjentka zgłosiła się ponownie na konsultację pół roku po zabiegu z powodu utrzymującego się od 2 tygodni zaostrzenia objawów chorobowych (napływanie gęstej, trudnej do odkrztuszenia wydzieliny). Z pobranych wymazów wyhodowano C. pseudodiptheriticum i Staphylococcus epidermidis. Zastosowano leczenie cyprofloksacyną. Pacjentka zaobserwowała poprawę stanu zdrowia. Opisany przypadek zwraca uwagę na konieczność identyfikacji szczepów do gatunku oraz podkreśla rangę gatunków bakteryjnych uznawanych powszechnie za komensalne, które mogą u osób predysponowanych przyczynić się do wystąpienia poważnych powikłań.
Summary
We believe that an insufficient role is attributed to bacteria belonging to the genus Corynebacterium in the pathogenesis of chronic sinusitis. These strains are treated as contaminants in most cases. Meanwhile, Corynebacterium strains may be a clinically significant pathogenic agent, especially in cases where samples are collected from the lower respiratory tract in symptomatic patients. Corynebacterium strains can survive in the form of biofilms in hospitals and cause multi-resistant infections.
We present a rare case of Corynebacterium pseudodiptheriticum infection. The patient was a 10-year-old girl who complained of recurrent rhinitis and sinusitis. Adenoidectomy and functional endoscopic sinus surgery were performed. The patient returned for a consultation after six months due to exacerbation of the disease symptoms lasting for 2 weeks (inflow of thick secretions difficult to expectorate). Corynebacterium pseudodiptheriticum and Staphylococcus epidermidis were cultured from swabs. The patient was treated with ciprofloxacin, and her condition improved. The described case points to the need to identify strains of a given species and to pay attention to species commonly considered as commensals that may contribute to serious complications.
Wstęp
Czynnikami etiologicznymi wielu chorób infekcyjnych są drobnoustroje oportunistyczne. Mikroorganizmy te w normalnych warunkach kolonizują skórę, jamę ustną, górne drogi oddechowe, błony śluzowe, nie wywołując objawów chorobowych. Bakterie komensalne mają jednak zdolność wywoływania zakażeń u osób z osłabionym układem immunologicznym, po przebytych zabiegach, z chorobami narządowymi i układowymi. Do takich organizmów zaliczamy Gram-dodatnie maczugowate pałeczki – Corynebacterium (1).
Z 90 gatunków Corynebacterium opisanych w 2014 roku 16 izolowano z różnych środowisk, takich jak: powierzchnie syntetyczne, środki spożywcze, woda i gleba, około 50 zostało wyizolowanych od ludzi lub z ludzkiego materiału klinicznego, a 32 gatunki były związane ze zwierzętami. Obecność kilku gatunków stwierdzono zarówno u ludzi, jak i zwierząt, co pociąga za sobą przypuszczenia o możliwych szlakach przenoszenia bakterii między zwierzętami i ludźmi (2).
Przez wiele lat sądzono, że w obrębie istotnych klinicznie bakterii tylko bardzo ograniczona liczba gatunków Corynebacterium stanowi potencjalne ludzkie patogeny, m.in. C. diphtheriae, czynnik etiologiczny błonicy (2). Dane literaturowe pokazują jednak, że w oparciu o naturalną lokalizację w obrębie jamy ustno-gardłowej obserwuje się także zakażenia dróg oddechowych, takie jak: ostre i przewlekłe zapalenie oskrzeli, ostre zaostrzenia zapalenia oskrzeli, zapalenie płuc i martwicze zapalenie tchawicy (2).
Do zakażenia Corynebacterium spp. dochodzi najczęściej u osób poddanych leczeniu immunosupresyjnemu, długotrwałej antybiotykoterapii, sterydoterapii. Ponadto znacznie częściej szczepy te izolowane są od osób starszych (powyżej 65. r.ż.), po zabiegach operacyjnych, z chorobą niedokrwienną serca, niewydolnością nerek, niewydolnością oddechową, cukrzycą, nowotworami, urazami wielonarządowymi, HIV, po amputacjach, przeszczepach, w trakcie dializoterapii (1).
Bakterie należące do rodzaju Corynebacterium spp. cechują się znaczną zjadliwością: wykazują aktywność adhezyjną, hemolityczną i hemaglutynacyjną. Najbardziej patogenne gatunki to: C. diphtheriae, C. pseudotuberculosis, C. urealyticum i C. ulcerans (3).
Razem z C. striatum i C. propinquum, dwoma spokrewnionymi gatunkami, C. pseudodiphtheriticum tworzy grupę nowo powstających patogenów układu oddechowego, zwłaszcza u pacjentów z przewlekłą infekcją układu oddechowego. Dane literaturowe obejmują pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc i chorych na mukowiscydozę. Także u pacjentów zakażonych wirusem HIV występuje wyższe ryzyko zakażeń powodowanych przez C. pseudodiphtheriticum (2).
Mikroorganizmy należące do gatunku C. pseudodiphtheriticum stanowią część miejscowej flory bakteryjnej skóry i błon śluzowych człowieka (4). Wyizolowane z prób klinicznych najczęściej traktowane są jako zanieczyszczenia (5). Niemniej w ostatnich dziesięcioleciach bakterie te pojawiają się jako oportunistyczne patogeny powodujące znaczące klinicznie infekcje (4). Najważniejsze z nich to zapalenie wsierdzia u osób z zastawkami serca, zapalenie w obrębie układu oddechowego (tchawica, oskrzela, płuca), zakażenia układu moczowego (1).
Chociaż patogenność C. pseudodiptheriticum nie jest rzadka, jego rola jako patogenu oportunistycznego ogranicza się głównie do dolnych dróg oddechowych, szczególnie u pacjentów z zaburzeniami odporności (6).
Szczepy C. pseudodiptheriticum odgrywają dużą rolę jako szpitalny czynnik chorobotwórczy. Niestety do tej pory niewiele wiadomo na temat czynników wirulencji tej bakterii (7). Przypuszcza się, że powinowactwo do ludzkiego fibrynogenu i fibronektyny oraz zdolność tworzenia biofilmu mogą przyczyniać się do powstawania i rozprzestrzeniania infekcji powodowanych przez C. pseudodiptheriticum (8). Infekcje związane z biofilmem są uważane za główną przyczynę zachorowalności i śmiertelności w środowisku szpitalnym. Bakterie żyjące w środowisku biofilmu mają możliwość wymiany materiału genetycznego, mogą również stać się trwałymi kolonizatorami danego obszaru w organizmie (9). Souza i wsp. (8) opisali właściwości adhezyjne i zdolność formowania biofilmu na powierzchniach hydrofilowych (szklanych) i hydrofobowych (plastikowych) przez szczepy C. pseudodiptheriticum izolowane od pacjentów z zakażeniami miejscowymi (zapalenie gardła) i układowymi (bakteriemia).
Opis przypadku
Pacjentka, dziewczynka 10 lat, zgłosiła się do Centrum Medycznego MML w Warszawie z powodu występujących od 4 lat katarów i problemów z zatokami. Dokumentacja zdjęciowa RTG wskazała zaciemnienia zatok. Pacjentka dostarczyła również wykonaną miesiąc wcześniej tomografię zatok, która potwierdziła przewlekłe zapalenie w prawej zatoce szczękowej oraz zablokowanie kompleksów ujściowo-przewodowych i zacienienie sitowia. Po stronie lewej zaobserwowano zmiany w zatoce klinowej. W badaniu przedmiotowym w ujściu zatok szczękowych obecna była wydzielina, przerośnięty migdałek gardłowy blokował nozdrza. Rozpoznano przewlekłe zapalenie zatok szczękowych, zalecono FESS (funkcjonalną endoskopową operację zatok) i adenotomię. Pacjentka dostarczyła wcześniejsze wyniki badań bakteriologicznych, które wskazywały na obecność Haemophilus infuenzae, Neisseria, S. epidermidis. Wykonano tomografię komputerową (ryc. 1).
Ryc. 1. Tomografia komputerowa zatok przed zabiegiem operacyjnym
W 2016 roku przeprowadzono zabieg adenotomii i funkcjonalnej endoskopowej operacji zatok. Zastosowano leczenie augmentinem. Pacjentka zgłosiła się na wizytę kontrolną 2 dni po zabiegu. Czuła się dobrze, nie krwawiła. Nos w trakcie gojenia, bez cech krwawienia, gardło blade.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
19 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
49 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Banaszkiewicz T, Krukowski H: Corynebacterium – występowanie i chorobotwórczość dla ludzi i zwierzą. Medycyna Wet 2011; 67(4): 229-232.
2. Burkovski A: Corynebacterium pseudodiphtheriticum: Putative probiotic, opportunistic infector, emerging pathogen. Virulence 2015; 6(7): 673-674.
3. Kraeva LA, Manina ZN, Tseneva GI, Radchenko AG: Etiologic role of Corynebacterium non diphtheriae in patients with different pathology. Zh Mikrobiol Epidemiol Immunobiol 2007; (5): 3-7.
4. Furiasse D, Gasparotto AM, Monterisi A et al.: Pneumonia caused by Corynebacterium pseudodiphtheriticum. Rev Argent Microbiol 2016; 48(4): 290-292.
5. Chandran R, Puthukkichal DR, Suman E, Mangalore SK: Diphtheroids-Important Nosocomial Pathogens. J Clin Diagn Res 2016; 10(12): DC28-DC31.
6. Indumathi VA, Shikha R, Suryaprakash DR: Diphtheria-like illness in a fully immunised child caused by Corynebacterium pseudodiphtheriticum. Indian J Med Microbiol 2014; 32(4): 443-445.
7. Van Roeden SE, Thijsen SF, Sankatsing SU, Limonard GJ: Clinical relevance of Corynebacterium pseudodiphtheriticum in lower respiratory tract specimens. Infect Dis (Lond) 2015; 47(12): 862-868.
8. Souza MC, dos Santos LS, Sousa LP et al.: Biofilm formation and fibrinogen and fibronectin binding activities by Corynebacterium pseudodiphtheriticum invasive strains. Antonie Van Leeuwenhoek 2015; 107(6): 1387-1399.
9. Olender A, Niemcewicz M: Macrolide, lincosamide, and streptogramin B-constitutive-type resistance in Corynebacterium pseudodiphtheriticum isolated from upper respiratory tract specimens. Microb Drug Resist 2010; 16(2): 119-122.
10. Camello TC, Souza MC, Martins CA et al.: Corynebacterium pseudodiphtheriticum isolated from relevant clinical sites of infection: a human pathogen overlooked in emerging countries. Lett Appl Microbiol 2009; 48(4): 458-464.
11. Goda T, Watanabe K, Kobayashi J et al.: A case of hyperammonemia with obstructive urinary tract infection by urease-producing bacteria. Rinsho Shinkeigaku 2017; 57(3): 130-133.
12. Pèrez-Parra S, Peña A, Blanca E, García F: Letal endocarditis due to Corynebacterium pseudodiphtheriticum. Rev Chilena Infectol 2016; 33(2): 229-231.
13. Johnson JN, Miller SG, Lodge AJ: Corynebacterium endocarditis of a percutaneously placed transcatheter pulmonary valve. Cardiol Young 2014; 24(5): 932-934.
14. Cantarelli V, Brodt TC, Secchi C et al.: Cutaneous infection caused by Corynebacterium pseudodiphtheriticum: a microbiological report. Rev Inst Med Trop Sao Paulo 2008; 50(1): 51-52.
15. Kiryukhina NV, Melnikov VG, Suvorov AV et al.: Use of Corynebacterium pseudodiphtheriticum for elimination of Staphylococcus aureus from the nasal cavity in volunteers exposed to abnormal microclimate and altered gaseous environment. Probiotics Antimicrob Proteins 2013; 5(4): 233-238.
16. Merino LA, Ronconi MC, Hreñuk GE, de Pepe MG: Bacteriologic findings in patients with chronic sinusitis. Ear Nose Throat J 2003; 82(10): 798-800, 803-804, 806.
17. Erturan G, Holme H, Iyer S: Corynebacterium pseudodiphtheriticum septic arthritis secondary to intra-articular injection-a case report and literature review. J Med Microbiol 2012; 61(Pt 6): 860-863.
18. Biel MA, Brown CA, Levinson RM et al.: Evaluation of the microbiology of chronic maxillary sinusitis. Ann Otol Rhinol Laryngol 1998; 107(11 Pt 1): 942-945.
