Rak gruczołu krokowego jest chorobą mężczyzn po 40 roku życia. W Polsce jest czwartym co do częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn.

Etiologia. W patogenezie raka stercza rozważa się czynniki hormonalne, genetyczne, ekologiczne i zakaźne. Męskie hormony płciowe odgrywają istotną rolę w powstawaniu raka stercza. Przyjmuje się, że androgeny są niezbędne do rozwoju i utrzymania komórek nabłonka stercza, w których rozwija się rak, lecz przemianę nowotworową wywołują inne czynniki. Potwierdzeniem udziału androgenów w patogenezie jest fakt, że rak nie rozwija się u kastratów. Za rolą czynników genetycznych przemawia zwiększona zachorowalność na raka stercza mężczyzn spokrewnionych z chorymi na ten nowotwór. Szczególnie duże ryzyko zachorowania na raka stercza występuje u pracowników przemysłu gumowego, farbiarskiego, drukarzy i stoczniowców. Pewne znaczenia ma również dieta o dużej zawartości tłuszczów, zwłaszcza cholesterolu, który jest substancją wyjściową dla androgenów. W onkogenezie raka stercza rozważa się również udział niektórych wirusów m. in. Herpes Virus 2, Cytomegalovirus.

Patologia. Najczęściej występującą postacią (90%) raka stercza jest rak gruczołowy (adenocarcinoma). Inne formy to rak siateczkowaty, łuskowaty i galaretowaty. Nowotwór przeważnie rozwija się w strefie obwodowej (zewnętrznej) gruczołu krokowego. Szerząc się przez ciągłość, po przekroczeniu torebki nacieka pęcherzyki nasienne, cewkę tylną, szyję pęcherza, dolne odcinki moczowodów, zajmuje tkanki miękkie i w końcu rusztowanie kostne miednicy mniejszej. Przerzuty powstają drogą naczyń chłonnych i krwionośnych. Typowe „meta” występują w odcinku lędźwiowo-krzyżowym i piersiowym kręgosłupa, górnych odcinkach kości udowej, kościach miednicy, żebrach, mostku, kościach ramieniowych i czaszce oraz płucach i wątrobie. Przerzuty do kości w 90% mają charakter osteoblastyczny (nowotworzenie kości).

Objawy. Brak jest charakterystycznych objawów raka stercza. Pacjenci zgłaszają zaburzenia mikcji, takie same jak w łagodnym rozroście stercza: częstomocz, konieczność oddania moczu w nocy, parcia naglące, pieczenie w czasie mikcji, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, wąski strumień moczu.

Wcześnie może wystąpić całkowite zatrzymanie moczu. Część pacjentów skarży się na bóle w podbrzuszu i kroczu. Nierzadko zdarza się, że pierwszym objawem choroby są bóle związane z przerzutami do układu kostnego. Późnym objawem jest ból w okolicy nerek i zastój w układzie kielichowo-miedniczkowym spowodowany naciekaniem śródściennych odcinków moczowodów. Wyjątkowo obserwuje się obrzęk kończyn dolnych, prącia i moszny.