© Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2001, s. 76-78
Andrzej Czernikiewicz
Zasady diagnozy i terapii depresji dla lekarzy rodzinnych. Pytania i odpowiedzi.
Część I. Czym jest depresja?
Diagnostic and treatment guidelines of depression for general practotioners. Questions and answers.
Part I. What is depression?
Kierownik Kliniki Chorób Psychicznych Akademii Medycznej w Białymstoku
Summary
Depression is a serious medical illness that disrupts a person´s mood, behavior, thought processes, and physical health. With correct diagnosis and adequate treatment a large majority of people imrove significantly. This study in a form of "questions and answers” should be useful for GPs in depression diagnosis.
Praca niniejsza ma na celu przybliżenie tak częstego problemu zdrowotnego jakim współcześnie jest depresja, do grupy lekarzy, do których pacjenci z depresją zgłaszają się najczęściej, a więc do lekarzy rodzinnych. Czasy psychiatrii wielkich szpitali psychiatrycznych, gdzie leczono pacjentów depresyjnych na szczęście już minęły, i można stwierdzić, iż ok. 80% osób z rozpoznaniem depresji leczyć się będzie u lekarzy rodzinnych. Z drugiej strony ok. połowa wszystkich przypadków depresji pozostaje nierozpoznana, a więc nie jest również leczona w sposób właściwy (2). Zamieszczone poniżej odpowiedzi na najczęstsze pytania stawiane sobie przez lekarza w sytuacji kontakty z osobą smutną czy przygnębioną mają dopomóc lekarzom rodzinnym we właściwej diagnozie co będzie wstępem do terapii antydepresyjnej, o czym w drugiej części tej pracy.
Co to jest depresja, jakie są jej typowe objawy? Depresja (epizod depresyjny, duża depresja) to zaburzenie psychiczne w przebiegu, którego występują typowe objawy depresyjne, które narastają dosyć szybko (zwykle w ciągu kilku tygodni), a funkcjonowanie chorej osoby jest upośledzone przez większość czasu. Najbardziej typowymi objawami depresji są: uczucie smutku lub zobojętnienia, oraz znaczący spadek zainteresowań, lub aktywności. Dodatkowymi objawami są: zaburzenia snu (szczególnie budzenie się w nocy, budzenie się nad ranem); spadek lub wzrost wagi (znaczący, bo o ok. 2 kg w ciągu 2 tygodni), lub znaczące zmiany łaknienia; spowolnienie ruchowe, lub niepokój ruchowy (niepokój – często u osób w wieku podeszłym); uczucie zmęczenia, osłabienia; poczucie braku własnej wartości, lub poczucie winy; spadek zdolności do podejmowania decyzji, lub kłopoty w koncentracji; powracające myśli o śmierci, lub plany samobójstwa. Występowanie przez większość czasu, w okresie ostatnich dwu tygodni, co najmniej jednego z dwu objawów głównych, i co najmniej czterech objawów dodatkowych świadczy o depresji (lub wystąpienie dwu objawów głównych i trzech objawów dodatkowych) (1).
Obrazują to kryteria diagnostyczne ze skali MINI (4) (tab. 1).
Tabela 1. Epizod depresji (numery statystyczne wg ICD-10) F.32. lub F.33.
| A1 | | Pacjent był stale depresyjny lub smutny przez większość dnia, większość dni w okresie ostatnich 2 tygodni... | nie | tak |
| A2 | | W okresie ostatnich 2 tygodni mniej interesował się większością spraw lub mniej cieszył się sprawami, które zwykle sprawiały mu przyjemność... Jeśli pacjent nie spełnia ani A1 ani A2, zakreśl A4b i przejdź do B1 | nie | tak |
| A3 | | W okresie ostatnich 2 tygodni, pacjent przez większość czasu... | | |
| A3 | a | Jego apetyt zmienił się istotnie, lub jego waga wzrosła lub spadła o min. 4 kg, bez celowej diety... | nie | tak |
| | b | Miał kłopoty ze snem prawie każdej nocy | nie | tak |
| | c | Mówił lub poruszał się wolniej niż zwykle, lub był niespokojny, lub nie mógł usiedzieć w miejscu... | nie | tak |
| | d | Był wyczerpany lub bez zwykłej energii... | nie | tak |
| | e | Czuł się bezwartościowy lub winny... | nie | tak |
| | f | Miał kłopoty w koncentracji lub podejmowaniu decyzji... | nie | tak |
| | g | Rozważał samouszkodzenie, samobójstwo, lub chciał umrzeć... | nie | tak |
| A4 | a | Czy są 3 lub więcej tak na pytania A3, lub 4 lub więcej tak na pytania A3 (jeśli na punkty A1, A2 była tylko jedna odpowiedź tak) | nie | tak |
| | b | Epizod depresji = A1 & A4a lub A2 & A4a | nie | tak |
Czym jest dystymia? Dystymia (dawniej określana jako: nerwica depresyjna), to „lżejsza” postać depresji (tzw. mniejsza depresja), jednakże o bardziej przewlekłym przebiegu, a często o gorszej, w porównaniu z dużą depresją, odpowiedzi na leki antydepresyjne. Ludzie z dystymią są postrzegani przez otoczenie jako nieporadni, leniwi, czy mało energiczni (3). Niektóre osoby z dystymią mogą mieć również epizody dużej depresji – określane jest to jako „podwójna depresja”.
Diagnozę dystymii obrazują kryteria rozpoznawcze ze skali MINI (tab. 2).
Tabela 2. Dystymia (numer staystyczny wg ICD-10) F.34.1
| B1 | | Pacjent czuł się smutny, depresyjny przez większość czasu w okresie ostatnich 2 lat... | nie | tak |
| B2 | | Miał, w okresie ostatnich 2 lat, okresy lepszego samopoczucia dłuższe niż 2 miesiące... | nie | tak |
| B3 | | Czy w okresie ostatnich 2 lat, przez większość czasu... | | |
| | a | Miał znaczące zmiany łaknienia... | nie | tak |
| | b | Miał kłopoty ze snem, lub spał zbyt wiele... | nie | tak |
| | c | Był zmęczony lub bez zwykłej energii... | nie | tak |
| | d | Stracił pewność siebie... | nie | tak |
| | e | Miał kłopoty w koncentracji lub podejmowaniu decyzji... | nie | tak |
| | f | Miał poczucie beznadziejności... | nie | tak |
| B4 | | Objawy ww. pogorszyły funkcjonowanie pacjenta w jego podstawowych rolach | nie | tak |
| | | Jeśli A1 tak, i A2 nie, i 2 lub więcej odpowiedzi na tak z B3 & odpowiedź na B4 tak - to rozpoznaniem jest dystymia... | nie | tak |
