© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 9/2014, s. 628-632
*Teresa Jackowska1, 2, Monika Grzelczyk-Wielgórska1, 2
Ostre zatrucia jako przyczyna hospitalizacji dzieci i młodzieży w oddziale pediatrycznym – 9-letnia analiza**
Acute poisoning as a cause of hospitalization of children and adolescents in the pediatric ward – 9-year analysis
1Klinika Pediatrii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
Kierownik Kliniki: dr hab. med. Teresa Jackowska, prof. nadzw. CMKP
2Kliniczny Oddział Pediatryczny, Szpital Bielański im. ks. J. Popieluszki, Warszawa
Ordynator Oddziału: dr hab. med. Teresa Jackowska, prof. nadzw. CMKP
Streszczenie
Wstęp. Wśród przyczyn hospitalizacji dzieci i młodzieży znaczącą rolę odgrywają zatrucia, zarówno przypadkowe, jak i zamierzone.
Cel pracy. Celem pracy jest ocena przyczyn, częstości i przebiegu ostrych zatruć u dzieci i młodzieży hospitalizowanych w jednym oddziale pediatrycznym w Warszawie.
Materiał i metody. Wśród 18 050 dzieci przyjętych do oddziału w latach 2004-2012, hospitalizacji z powodu ostrych zatruć wymagało 2,3% (411/18 050) dzieci. Analizie poddano okoliczności i rodzaj zatrucia u 409 dzieci.
Wyniki. 54,8% (224/409) pacjentów w sposób zamierzony i celowy spożyło substancję prowadzącą do zatrucia. W 45,2% (185/409) przypadków było to zatrucie przypadkowe. W całej analizowanej grupie do zatrucia celowego istotnie częściej doszło wśród dziewcząt (225/409) niż u chłopców (184/409) (p = 0,006696). U 411 pacjentów stwierdzono zatrucie 451 substancjami. W 40 (8,9%) przypadkach doszło do zatrucia kilkoma substancjami. Najczęstszą przyczyną zatrucia były leki w 47,9% (216/451), etanol w 20,6% (93/451) oraz różne substancje chemiczne. Spośród leków najczęstszą przyczyną zatrucia był acetaminofen (27,3%; 59/216), leki neurologiczne (21,7%; 47/216) oraz dextrometorfan (18,5%; 40/216). Zatrucia substancjami chemicznymi (84,5%; 38/45), grzybami (84,6%; 11/13) najczęściej zdarzały się u małych dzieci do 5 roku życia. Leki (56,5%; 105/186), etanol (97,4%; 76/78), narkotyki (94,7%; 18/19) stanowiły najczęstszą przyczynę zatruć u młodzieży (13-18 lat). Zarówno w całej badanej grupie, jak i wśród młodzieży nie stwierdzano znamiennej różnicy pomiędzy dziewczętami i chłopcami w częstości zatrucia lekami, etanolem, narkotykami. Średnia długość hospitalizacji wynosiła 2,6 dnia (od 1 do 14 dni).
Wnioski. Zatrucia u dzieci nadal stanowią poważny problem oraz ryzyko utraty zdrowia i życia. Najczęstszą przyczyną zatruć bez względu na wiek są leki, a spośród nich acetaminofen (paracetamol), leki neurologiczne oraz dextrometorfan (acodin). U młodzieży (13-18 lat) istotną przyczyną zatrucia są także etanol i narkotyki.
Summary
Introduction. Among the reasons of hospital treatment of children and adolescents poisonings play a significant role, both accidental and intentional as a result of a suicide attempt.
The aim of the study is to assess the causes, incidence and course of acute poisoning in children and adolescents hospitalized in a pediatric ward in Warsaw.
Material and methods. Among the 18,050 children admitted to the ward during the years 2004 to 2012, hospitalizations due to acute poisoning require 2.3% (411/18050) children. We analyzed the circumstances and the type of poisoning in 409 children.
Results. 54.8% (224/409) of patients consumed the substance that led to the poisoning deliberately and intentionally, while in 45.2% (185/409) of cases the poisoning was accidental. In the whole analyzed group the intentional poisoning was significantly more frequent among girls (225/409) than among boys (184/409) (p= 0.006696). 411 patients were diagnosed with poisoning, with 451 substances. In 40 cases (8.9%) the poisoning concerned multiple substances. The most frequent cause of poisoning was medications – in 47.9% (216/451) of cases, ethanol – in 20.6% (93/451) and various chemical substances. Among the medications, the most frequent cause of poisoning was acetaminophen (27.3%; 59/216), neurological medications (21.7%; 47/216) and dextrometorphan (18.5%; 40/216). In children aged up to 5, the most frequent cause of poisoning were chemical substances (84.5%; 38/45) and mushrooms (84.6%; 11/13). In adolescents (aged 13-18) the most frequent cause of poisoning were medications (56.5%; 105/186), ethanol (97.4%; 76/78) and narcotics (94.7%; 18/19). Both in the whole group as well as among adolescents, a significant difference between boys and girls in the frequency of poisoning with medications, ethanol or narcotics was not observed. The average length of hospital stay was 2.6 days (from 1 to 14 days).
Conclusions. Poisonings are still a serious problem in children and pose a threat to their health and life. The most frequent cause of poisoning regardless of age are medications, with a dominant role of acetaminophen (paracetamol), neurological medications and dextromethorphan (acodin). In adolescents (aged 13-18) significant causes of poisoning also include ethanol and narcotics.
Wstęp
Zatrucia są częstą przyczyną hospitalizacji w oddziałach pediatrycznych. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO) są one również jedną z najczęstszych przyczyn zagrożenia życia u dzieci i młodzieży, zaraz po wypadkach drogowych, pożarach i utonięciach (1). Zatrucia mają dwojaki charakter: są przypadkowe, lub zamierzone, będące wynikiem próby samobójczej. Wraz z wiekiem pacjentów zmienia się procentowy udział zatruć: maleje liczba intoksykacji przypadkowych, a wzrasta liczba celowych. W wieku niemowlęcym i wczesnodziecięcym występują zatrucia przypadkowe; związane jest to z naturalną ciekawością dziecka poznającego świat i dostępnością różnych środków chemicznych czy leków w środowisku otaczającym dziecko oraz brakiem nadzoru przez osoby dorosłe (2). Wśród młodzieży dochodzi głównie do intoksykacji zamierzonych – samobójczych oraz wynikających ze spożycia alkoholu i innych substancji psychoaktywnych (3). Podejmując obecną analizę założono, że wzrost świadomości społecznej w ostatniej dekadzie oraz edukacja zdrowotna przyczyniły się do zmniejszenia liczby zatruć, przede wszystkim zatruć przypadkowych.
Cel pracy
Celem pracy jest ocena przyczyn, częstości i przebiegu ostrych zatruć u dzieci i młodzieży hospitalizowanych w jednym oddziale pediatrycznym w Warszawie.
Materiał i metody
Analizie poddano historie chorób 411 pacjentów w wieku 0-18 lat, hospitalizowanych z powodu ostrych zatruć w Klinicznym Oddziale Pediatrycznym Szpitala Bielańskiego w Warszawie (KOP) w okresie 9 lat (2004-2012). Stanowiło to 2,3% (411/18050) wszystkich hospitalizowanych w tym okresie dzieci z różnych przyczyn. Wśród nich było 55,2% (227/411) dziewcząt i 44,8% (184/411) chłopców. Najmłodszy pacjent miał 1 miesiąc, a najstarszy 18 lat; średnia wieku wynosiła 10,5 lat.
Kryterium włączenia pacjenta do analizy było ostre zatrucie wymagające hospitalizacji. Wyłączono dzieci i młodzież zgłaszające się do Izby Przyjęć z powodu zatrucia, ale nie wymagające hospitalizacji, wynikało to z trudności retrospektywnego dotarcia do ich pełnej dokumentacji medycznej.
Analizowano i oceniano:
a) tryb przyjęcia do szpitala,
b) stan ogólny przy przyjęciu do szpitala,
c) rodzaj zatrucia – celowe czy przypadkowe,
d) rodzaj substancji, która stała się przyczyną zatrucia,
e) przebieg zatrucia,
f) interwencję, której został poddany pacjent,
g) średnią długość hospitalizacji.
Uzyskane dane przyporządkowano do następujących grup wiekowych: niemowlęta – 0-1 rok życia (grupa I), dzieci młodsze – 2-5 roku życia (grupa II), dzieci starsze – 6-12 roku życia (grupa III), młodzież – 13-18 roku życia (grupa IV). Odpowiednio w każdej grupie było 22 (5,4%); 119 (28,9%); 34 (8,3%); 236 (57,4%) pacjentów. W grupie młodzieży prawie dwukrotnie częściej dochodziło do zatruć wśród dziewcząt (62,3%; 147/236) niż chłopców (37,7%; 89/236). W pozostałych grupach wiekowych zatrucia występowały równie często u obu płci (ryc. 1).
Ryc. 1. Rozkład liczbowy pacjentów w poszczególnych grupach wiekowych.
Analiza statystyczna
Normalność rozkładu zmiennych analizowano testem Shapiro-Wilka. W zależności od rozkładu zmiennych użyto testu t-Studenta dla prób niezależnych (dla danych o rozkładzie normalnym) lub nieparametrycznego testu U Manna-Whitney’a. Za znamienne statystycznie uznawano wyniki z p < 0,05. Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu programu Statistica 10 (StatSoft).
Wyniki
Większość pacjentów (57,2%; 235/411) zostało przywiezionych do Izby Przyjęć przez zespół pogotowia ratunkowego lub zostało skierowanych z Nocnej Pomocy Lekarskiej (5,8%; 24/411), co świadczy o nagłym początku i potrzebie uzyskania natychmiastowej pomocy. 36,5% (150/411) pacjentów zgłosiło się z rodzicami bez skierowania.
W 61,3% (252/411) przypadków stan pacjenta przy przyjęciu oceniono jako dobry, w 29,2% (120/411) średni, a w 9,2% (38/411) ciężki.
54,8% (224/409) pacjentów w sposób zamierzony i celowy spożyło substancję prowadzącą do zatrucia, w 45,2%; przypadków (185/409) było to zatrucie przypadkowe. W dwóch przypadkach nie udało się ustalić, czy zatrucie było celowe, czy przypadkowe. W całej analizowanej grupie do zatrucia celowego istotnie częściej dochodziło wśród dziewcząt (225/409) niż u chłopców (184/409) (p = 0,006696). Natomiast wśród młodzieży (13-18 lat) nie stwierdzano różnicy znamiennej statystycznie pomiędzy dziewczętami (146/235) a chłopcami (89/235). W tej grupie wiekowej w jednym przypadku nie ustalono, czy zatrucie było celowe, czy przypadkowe.
U 411 pacjentów stwierdzono zatrucie 451 substancjami. W 40 (8,9%) przypadkach doszło do zatrucia kilkoma substancjami. Najczęstszą przyczyną zatrucia były leki w 47,9% (216/451), etanol w 20,6% (93/451) oraz różne substancje chemiczne (środki czystości, detergenty itp.) w 10,3% (46/451) przypadków. Zatrucie tlenkiem węgla było przyczyną zatrucia w 9,5% (43/451) przypadków, narkotyki w 7,5% (34/451), grzyby i rośliny niejadalne w 2,9% (13/451), dopalacze w 1,3% (6/451). Spośród leków najczęstszą przyczyną zatrucia był acetaminofen (27,3%; 59/216), leki neurologiczne (21,7%; 47/216) oraz dextrometorfan (18,5%; 40/216) (ryc. 2).
Ryc. 2. Przyczyny zatruć (w %) w całej badanej grupie pacjentów z uwzględnieniem szczegółowym zatruć lekami.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Peden M, Oyegbite K, Ozanne-Smith J et al.: World report on child injury prevention. World Health Organization. Genewa 2008; 123-142.
2. Mutlu M, Cansu A, Karakas T et al.: Pattern of pediatric poisoning in the east Karadeniz region between 2002 and 2006: increased suicide poisoning. Hum Exp Toxicol 2010; 29(2): 131-136.
3. Zawadzka-Gralec A, Walkowski M, Zielińska I, Gąsiorowska J: Zmieniające się trendy ostrych zatruć przypadkowych u dzieci i młodzieży. Pediatria Polska 2007; 82(5-6): 446-451.
4. Pawłowska-Kamieniak A, Mroczkowska-Juchkiewicz A, Gołyska D, Pac-Kożuchowska E: Analiza przypadkowych zatruć u dzieci hospitalizowanych w Klinice Pediatrii w latach 1992-2002 i 2005-2009. Probl Hig Epidemiol 2011; 92(3): 688-691.
5. Zawadzka-Gralec A, Zielińska-Duda H, Czerwionka-Szaflarska M et al.: Ostre zatrucia u dzieci i młodzieży. Pediatria Polska 2008; 83(4): 373-379.
6. Kotwica M, Czerczak S: Zatrucia przypadkowe u dzieci w Łodzi w latach 1991-1995. Pediatria Polska 2001; 76(1): 37-45.
7. Narodowy Fundusz Zdrowia, Statystyka JPG, Katalog grup: http://prog.nfz.gov.pl/app-jgp/.
8. Gary M, Douglas D, Shipp H et al.: Pediatric poisonings in children younger then five years responded to by paramedics. Journal of Emergency Medicine 2011; 41(3): 265-269.
9. Szymanik-Grzela H, Sołtyski J: Ostre zatrucia dekstrametorfanem wśród nastolatków. Pediatria Polska 2012; 87: 454-459.
10. Sierosławski J: Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2007 r. Europejski Program Badań Ankietowych w Szkole EPAD. http://www.parpa.pl/download/Raport%ESPAD%202007%20Polska1.pdf.
11. Hartmann P, Jackowska T, Grzelczyk-Wielgórska M et al.: Alcohol abuse by children and adolescents as a cause of hospitalisation at the paediatric department. Post N Med 2011; 24(12): 1019-1024.
12. Grzelczyk-Wielgórska M, Jackowska T, Wojnar M et al.: Using alcohol or other psychoactive substances, and the occurrence of risky behaviors in adolescents, based on own material. Post N Med 2011; 24(12): 1025-1031.
13. Shannon M: Ingestion of toxic substance by children. N Engl J Med 2000; 342: 186-191.
