© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 9/2014, s. 644-647
Alicja Sapała-Smoczyńska1, *Teresa Jackowska1, 2, Adam Lolo3, Olga Pakieła3, Iwona Kaczor3, Agnieszka Kuświk3
Częstość występowania i rodzaj objawów zaburzeń oddychania w czasie snu u dzieci w wieku 6-12 lat w relacjach rodziców – badania własne**
The incidence and type of symptoms of respiratory disorders during sleep in children aged 6-12 years in parents report – own research
1Klinika Pediatrii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
Kierownik Kliniki: dr hab. med. Teresa Jackowska, prof. nadzw. CMKP
2Kliniczny Oddział Pediatryczny, Szpital Bielański im. ks. J. Popiełuszki, Warszawa
Ordynator Oddziału: dr hab. med. Teresa Jackowska, prof. nadzw. CMKP
3Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Pediatrii CMKP, Warszawa
Streszczenie
Wstęp. Zaburzenia oddychania w czasie snu u dzieci są problemem coraz bardziej dostrzeganym przez pacjentów i lekarzy. Mogą one być podstawą do rozpoznania zespołu obturacyjnego bezdechu sennego (OSAS – Obturative Sleep Apnea Syndrome), a ten może być czynnikiem rozwoju, m.in. nadciśnienia tętniczego, otyłości czy zaburzeń zachowania.
Cel pracy. Ocena częstości występowania objawów zaburzeń oddychania podczas snu u dzieci. Analiza postępowania wobec dzieci, u których zaobserwowano objawy.
Materiał i metody. W maju 2012 roku przeprowadzono losowo ankietę wśród 203 (101 chłopców i 102 dziewczynki) rodziców dzieci w wieku 6-12 lat (średnio 6,5 lat). Pytania dotyczyły: okresu ciąży, noworodkowego, aktualnego stanu zdrowia, występowania objawów zaburzeń oddychania w czasie snu. W przypadku stwierdzenia powyższych objawów pytano o postępowania rodziców, lekarza.
Wyniki. Rodzice częściej zauważają nocne niż dzienne objawy zaburzeń oddychania w czasie snu. Spośród objawów nocnych najczęściej obserwowane było poruszanie nogami (36%; 73/203), chrapanie (19,2%; 39/203) oraz wybudzanie się (11,8%; 24/203). Współwystępowanie dwóch objawów nocnych zauważono u 30/203 dzieci (14,8%), trzech u 8/203 dzieci (3,9%). Wśród objawów dziennych najczęściej występowały kłopoty z koncentracją (25,4%; 52/203), drażliwość (17,1%; 35/203), szybkie męczenie się (16,6%; 34/203), nadmierne pobudzenie (13,7%; 28/203) oraz lękliwość (12,2%; 25/203). Problem zaburzeń oddychania w czasie snu rodzice zauważali u 5,9% (12/203) dzieci. Ostatecznie diagnostyką zostało objętych dwoje dzieci, co stanowi 1% ankietowanych. U żadnego dziecka nie wykonano badania polisomnograficznego.
Wnioski. Rodzice często nie łączą objawów nocnych, jak i dziennych z możliwym rozwojem OSAS. Pomimo, że część rodziców zgłaszała problem lekarzowi, nie byli oni kierowani na badanie polisomnograficzne, co dowodzi braku wiedzy na temat postępowania w przypadku podejrzenia OSAS.
Summary
Introduction. Sleep disorders of breathing (SDB) in children is a clinical problem that is nowadays becoming well recognized both by patients and doctors. It can be the basis for the diagnosis of Obturative Sleep Apnea Syndrome (OSAS), which may be a risk factor for various conditions, including hypertension, obesity, behaviour disorders.
Aim. To evaluate the prevalence of symptoms of sleep-disordered breathing in children. Analysis of the clinical management with children in whom the symptoms were observed.
Material and methods. In May 2012 a random questionnaire was given to parents of 203 children aged 6 to 12 years (101 boys and 102 girls, average age 6.5). The questions referred to the pregnancy, the neonatal period, the present health state and the occurrence of symptoms of sleep-disordered breathing. In the case when such symptoms were present, parents were asked what clinical procedure was applied.
Results. Parents more often notice the night symptoms of breathing problems during sleep rather than the daytime ones. Among the most commonly observed symptoms at night were: moving the legs (36%; 73/203), snoring (19.2%; 39/203) and waking up (11.8%; 24/203). The cooccurrence of two nocturnal symptoms was noted in 30/203 children (14.8%) and of three symptoms in 8/203 children (3.9%). The most frequent daytime symptoms included: concentration problem (25.4%; 52/203), irritability (17.1%; 35/203), fatigue (16.6%; 34/203), excessive arousal (13.7%; 28/203) and anxiety (12.2%; 25/203). The parents noticed the problem of disordered breathing during sleep in 5.9% (12/203) children. Eventually, further diagnostics included two children, representing 1% of respondents. Polysomnography was not performed in any child.
Conclusions. Parents often do not connect the night or the day symptoms with the possible development of OSAS. Although certain parents reported the problem to their physician, they were not referred for polysomnography, which demonstrates the lack of knowledge about the proceedings in the cases of suspected OSAS.
Wstęp
W ciągu kilku lat zaburzenia oddychania w czasie snu u dzieci stają się coraz częściej poruszanym zagadnieniem w literaturze medycznej. Jednak wciąż wielu pediatrów nie posiada wystarczającej wiedzy i doświadczenia w prowadzeniu prawidłowego procesu diagnostycznego i dalszym postępowaniu wobec pacjenta. Wynika to z faktu, że ta dziedzina medycyny zaczęła się rozwijać stosunkowo późno. Wprawdzie już w XIX wieku Hill (1) zauważył dodatnią korelację pomiędzy chrapaniem i bezdechami podczas snu u dzieci, a ich leniwością, nadmiernym zmęczeniem w ciągu dnia i często obniżoną inteligencją, jednak znaczny postęp nastąpił dopiero w latach 70. XX wieku (1). W 1976 roku powstał pierwszy opis, wyjaśniający bezdechy senne u dzieci związane z obturacją dróg oddechowych (2). W tym samym czasie po raz pierwszy wykonano badanie polisomnograficzne, które stało się złotym standardem w diagnozowaniu zaburzeń oddychania w czasie snu (3).
Zaburzenia oddychania w czasie snu są istotnym czynnikiem zakłócającym nocny wypoczynek dziecka. Sen jest jednym z warunków prawidłowego rozwoju zarówno fizycznego, jak i poznawczego, rozwijającego się organizmu (4).
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu (International Classification of Sleep Disorders, Second Edition, ICSD-2) zaburzenia oddychania w czasie snu można podzielić na trzy grupy: centralny bezdech senny, obturacyjny bezdech senny u dorosłych i dzieci, hipowentylację/hipoksemię związaną ze snem (5). Zaburzenia oddychania w czasie snu charakteryzują się: zwiększonym wysiłkiem oddechowym, bezdechami, przebudzeniami, chrapaniem, oddychaniem przez usta, zwiększoną potliwością oraz nietypową pozycją w trakcie snu (6). Co ważne, zaburzenia te mogą mieć istotne następstwa dla funkcji poznawczych, pracy układu krążenia, wzrostu, a także mieć swoje odbicie w zmianie zachowania dziecka w ciągu dnia (7).
Częstość występowania zaburzeń oddychania w czasie snu u dzieci różni się w zależności od przyjętej metodologii (8, 9). Integracja danych statystycznych jest obarczona dużym ryzykiem błędu, co wynika z różnic we włączonych do analizy grupach badawczych (10, 11). Dodatkowym faktem jest rozbieżność pomiędzy wynikami opartymi na badaniu ankietowym rodziców, a wiarygodnej diagnostyce w oparciu o całonocne badanie polisomnograficzne (12).
Dane epidemiologiczne zawarte w publikacjach naukowych dotyczą w przeważającej większości poszczególnych schorzeń w obrębie zaburzeń oddychania w czasie snu. Pierwotne chrapanie występuje od 1,5 do 15% (13), a chrapanie nawykowe od 9 do 10% dzieci (10). Zespół obturacyjnego bezdechu sennego (Obturative Sleep Apnea Syndrome – OSAS) stwierdzono u 1-3% dzieci (10), przy występującej rozbieżności od 0,7 do 31,4% pacjentów (14). W ostatnim okresie obserwuje się wzrost częstości występowania wyżej wymienionych zaburzeń (15).
OSAS charakteryzuje się dwoma szczytami zachorowań (9). Pierwszy dotyczy dzieci w wieku 2-8 lat i wiąże się z anatomicznie niekorzystnym stosunkiem wielkości migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego do światła dróg oddechowych (12). Drugi pik obejmuje wiek dojrzewania i ma związek z otyłością (5). Statystycznie częściej chorują chłopcy (8, 9). Dzieci z zespołem Downa, deformacjami twarzoczaszki oraz mózgowym porażeniem dziecięcym charakteryzują się wyższym wskaźnikiem zapadalności na OSAS (16).
W wielu krajach przeprowadzono badania epidemiologiczne dotyczące opisywanych zaburzeń. Częstość występowania OSAS w populacji dziecięcej w Turcji wynosiła 2% (17), w Grecji 4,3% (13), w Niemczech 2-3% (18), a w Chinach 3,8% u dziewczynek i 5,8% u chłopców (8). Pływaczewski (19) wykazał, że w Polsce ok. 7,5% osób dorosłych ma zaburzenia oddychania w czasie snu. Brak jest w Polsce danych epidemiologicznych dotyczących występowania OSAS u dzieci. Grygalewicz i wsp. (20) u przeszło połowy dzieci (57,7%) chrapiących w czasie snu stwierdzili zaburzenia oddychania: zespół obturacyjnego bezdechu sennego lub zespół zwiększonego oporu w górnych drogach oddechowych. Ponadto stwierdzili, że u dzieci z OSAS wywołanym przerostem migdałków adenotonsillektomia może doprowadzić do ustąpienia bezdechów obturacyjnych oraz do ustąpienia, lub ograniczenia zjawiska chrapania w czasie snu.
Ocenia się, że interwencji medycznej z powodu OSAS wymaga ok. 4% dorosłych mężczyzn i 2% kobiet, a cechy miernie nasilonego OSAS ma nawet 17-24% mężczyzn i 5-9% kobiet (2, 3).
Cel pracy
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Łapienis M, Gryczyńska D: Obturacyjne zaburzenia oddychania podczas snu u dzieci. Mag. ORL, 2005, supl. VII, 7-13.
2. Hoban TH: Sleep and Its Disorders in Children. Semin Neurol 2004; 24(3): 327-340.
3. Zieliński J, Pływaczewski R, Bednarek M: Zaburzenia oddychania w czasie snu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2006; 234-235.
4. Taki Y, Hashizume H, Thyreau B et al.: Sleep duration during weekdays affects hippocampal gray matter volume in healthy children. Neuroimage 2012; 60(1): 471-475.
5. Wasilewska J, Kaczmarski M: Odrębności zespołu obturacyjnego bezdechu sennego ze spłyceniem oddychania u dzieci. Wiad Lek, 2010; 63(3) 201-212.
6. Tsara V, Amfilochiou A, Papagrigorakis JM, Georgopoulos D: Guidelines for Diagnosing and Treating Sleep related Breathing Disorders in Adults and Children (Part 3: Obstructive Sleep Apnea in Children, Diagnosis and Treatment). Hippokratia 2010; 14(1): 57-62.
7. Bonuck K, Chervin R, Cole T: Prevalence and Persistence of Sleep Disordered Breathing Symptoms in Young Children: A 6-Year Population-Based Cohort Study. Thorax 2011; 45(09): 123-127.
8. Li AM, So HK, Au CT et al.: Epidemiology of obstructive sleep apnoea syndrome in Chinese children: a two-phase community study. Thorax 2010; 65(11): 991-997.
9. Chang S, Chae K: Obstructive sleep apnea syndrome in children: Epidemiology, pathophysiology, diagnosis and sequelae. Korean J Pediatr 2010; 53(10): 863-871.
10. Hsueh-Yu Li, Li-Ang Lee: Sleep-disordered Breathing in Children. Chang Gung Med J 2009; 32: 247-257.
11. Piumetto E, Sammartano A, Meinardi G, Dagna F: Diagnostic and therapeutic item in pediatric OSAS: personal experience. Acta Otorhinolaryngol Ital 2011; 31(3): 149-153.
12. Pin Arboledas G, Roselló AL, Alarcó MC, Safort MM: Epidemiology. Risk factors and genetic influence. Acta Otorrinolaringol Esp 2010; 61 Suppl. 1: 7-13.
13. Fagondes SC, Moreira GA: Obstructive sleep apnea in children. J Bras Pneumol 2010; 36 Suppl 2: 57-61.
14. Goodwin JL, Kaemingk KL, Fregosi RF et al.: Clinical outcomes associated with sleep-disordered breathing in Caucasian and Hispanic children – the Tucson Children’s Assessment of Sleep Apnea study (TuCASA). Sleep 2003; 26: 587-591.
15. Freeman K, Bonuck K: Snoring, mouth-breathing, and apnea trajectories in a population-based cohort followed from infancy to 81 months: a cluster analysis. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2012; 76(1): 122-130.
16. Marcus CL, Keens TG, Bautista DB et al.: Obstructive sleep apnea in children with Down syndrome. Pediatrics 1991; 88: 132-139.
17. Yüksel H, Sö?üt A, Yilmaz Ö, Kutluay E: Reliability and validity of the Turkish version of the pediatric sleep questionnaire: a tool for prediction of sleep related breathing disorder. Tuberk Toraks 2011; 59(3): 236-241.
18. Urschitz MS, Brockmann PE, Schlaud M: Population prevalence of obstructive sleep apnoea in a community of German third graders. Eur Respir J 2010; 36: 556-568.
19. Pływaczewski R, Bednarek M, Jonczak L, Zieliński J: Sleep-disordered breathing in a middle-aged and older Polish urban population. J Sleep Res 2008; 17: 73-81.
20. Grygalewicz J, Jackowska T, Mazurkiewicz H et al.: Zaburzenia oddychania u dzieci chrapiących w czasie snu, w świetle badań polisomnograficznych. Post N Med 2011; 12: 1032-1037.
21. Meltzer L, Johnson C, Crosette J: Prevalence of Diagnosed Sleep Disorders in Pediatric Primary Care Practices. Pediatrics 2010; 125: e1410-e1418.
22. Simakajornboon N, Kheirandish-Gozal L, Gozal D: Diagnosis and management of restless legs syndrome in children. Sleep Med Rev 2009; 13(2): 149-156.
23. Alper CM: Zaburzenia oddychania podczas snu u dzieci – rozpoznawanie i leczenie. Mag ORL 2013; 48: 121-128.
