© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2001, s. 20-23
Izabela Strużycka, Marta Radziejewska, Katarzyna Rucińska
Epidemiologia bakterii z grupy Streptococcus mutans w różnych populacjach
Epidemiology of Streptococcus mutans in different populations
z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Maria Wierzbicka
W świetle współczesnych badań próchnica zębów uznawana jest za nieswoistą chorobę zakaźną, a jej powstawanie związane jest z obecnością w jamie ustnej bakterii kwasotwórczych, m.in. z grupy Streptococcus mutans (5, 6, 12, 19, 22, 27). Poziom tych bakterii w ślinie jest jednym z uznanych kryteriów w ocenie ryzyka zagrożenia próchnicą oraz w określaniu aktywności procesu próchnicowego u poszczególnych osób.
Wraz z odkryciem próchnicotwórczych drobnoustrojów, naturalnie powstało pytanie, jak bardzo te drobnoustroje są rozpowszechnione wśród populacji ludzkiej?
Obecność bakterii z grupy Streptococcus mutans wykazano w jamie ustnej ludzi na całym świecie, na wszystkich kontynentach i we wszystkich krajach, w których były dotychczas prowadzone badania. Jak duży odsetek populacji jest zainfekowany S. mutans? Na podstawie przeprowadzonych badań podejrzewać można, że są one również obecne w populacjach w krajach jeszcze nie badanych (5, 6, 10). Częstość izolowania wymienionych bakterii jest niezależna od rasy badanych osób. Występują natomiast różnice pomiędzy grupami wiekowymi (5, 18, 22, 23, 24).
U niemowląt, które nie mają jeszcze zębów, S. mutans nie występuje. Warunki dla kolonizacji tej bakterii stwarzają dopiero wyrżnięte pierwsze zęby.
Badania prowadzone w Szwecji wykazały, że spośród 1095 dzieci w wieku 12 miesięcy zamieszkujących przedmieścia Sztokholmu jedynie 6% było zainfekowanych S. mutans (18). Natomiast Tenovuo stwierdził aż u 60% szwedzkich 5-latków oraz 80% 7-latków występowanie Streptococcus mutans w ślinie stymulowanej (6). Z kolei w grupie islandzkich 11-12-latków u 98% dzieci stwierdzono wymienione bakterie (19). Trudno ustalić na skalę światową, kiedy u dzieci następuje stabilizacja w poziomie Streptococcus mutans. Na przykładzie dzieci szwedzkich uznaje się, że po 10-tym roku życia zmiany te są już niewielkie (5).
Zaobserwowano również, że stopień zainfekowania populacji zamieszkującej na danym terenie może zmieniać się w czasie, na przestrzeni lat. W 1973 roku wśród 646 zbadanych dzieci w wieku 9-12 lat, zamieszkujących szwedzką wyspę Tjörn, odsetek dzieci z najwyższym poziomem Streptococcus mutans w ślinie (> 106 CFU/ml) wynosił 41%, podczas gdy w badaniach przeprowadzonych na tym samym terenie, w tej samej grupie wiekowej w roku 1985 odsetek ten wyniósł jedynie 9%. Natomiast odsetek dzieci z najniższym poziomem wymienionych drobnoustrojów (<103 CFU/ml) wzrósł w tym czasie z 8% do 23% (6). Podobnie badania przeprowadzone w Islandii ujawniły, że wśród 12-latków zamieszkujących Reykjavik nastąpił na przestrzeni lat 1984-1991 spadek liczby dzieci, których jama ustna była skolonizowana przez Streptococcus mutans z 98,9% do 93,1%, przy czym istotnie wzrosła liczba dzieci z najniższym poziomem bakterii w ślinie, z 13,9% do 25,8% (19).
Aczkolwiek bakterie z grupy Streptococcus mutans wykryto w populacjach całego świata, to jednak zauważyć można pewne różnice, jeśli chodzi o odsetki osób, u których zostały one stwierdzone.
Przykładowo wśród populacji w Szwecji u 86% stwierdzono występowanie Streptococcus mutans, w Tajlandii u 82% i 98% (odpowiednio w Petchboonie i w Bangkoku), w Wielkiej Brytanii u 62%, USA u 80%, w Mozambiku u 94-100%, a w Sudanie u 97-100% (7, 11, 15, 20, 25). Wartości niższe niż 40% notowano w Australii i Wenezueli.
Dzieci polskie charakteryzują się wysokim poziomem kolonizacji jamy ustnej przez bakterie Streptococcusmutans, porównywalnym z niektórymi krajami Ameryki Łacińskiej i Afryki (1, 9, 10). Na podstawie niepublikowanych badań własnych, przeprowadzonych na reprezentatywnej grupie populacji 500 dzieci w Polsce odsetek ten wyniósł ok. 91%. W Brazylii odsetek dzieci, u których wyizolowano wymieniane bakterie wynosił 93% (9). Bardzo zbliżone wyniki uzyskano także w Kambodży 93% (8).
Jak widać z wyników przytoczonych badań daje się zaobserwować istotne różnice, jeśli chodzi o stopień zainfekowania jamy ustnej bakteriami z grupy Streptococcus mutans w populacjach różnych krajów (5, 6). Częstość izolowania S. mutans w populacjach to jeden aspekt badania epidemiologicznego, natomiast ważny jest również poziom bakterii w ślinie badanych populacji. Wynik badania bakteriologicznego wyraża się liczbą CFU (ang. colony forming units). Wynik więcej niż 106 CFU jest uważany za wysoki i oznacza więcej niż milion jednostek tworzących kolonie na ml śliny.
Badania Bratthalla wykazały, że w Szwecji najwyższy poziom bakterii Streptococcus mutans w ślinie występuje u 20% dzieci 10-14-letnich oraz dorosłych w wieku powyżej 60 lat. Biorąc pod uwagę inne populacje, uderzająco wysoki odsetek dzieci z najwyższym poziomem wymienionych bakterii w ślinie stwierdzono w krajach afrykańskich: Mozambiku – 40% i Sudanie – 44%-53% (6). Inni autorzy podają, że wśród dzieci z tej grupy wiekowej odsetki z najwyższym poziomem Streptococcus mutans wynoszą: w Brazylii 35%, Polsce 15%, Tajlandii 15-21%, Mozambiku 40%, Sudanie 53% i Kambodży 25% (7, 11, 15, 20, 25). Istotne różnice można zauważyć w obrębie populacji nawet jednego kraju. W Urugwaju procent dzieci z najwyższym poziomem bakterii z dwóch regionów o odmiennych warunkach socjoekonomicznych różnił się istotnie: 53% i 17% (1). Jak podaje Maher i wsp. wśród 12-latków odsetek dzieci z najniższym poziomem Streptococcus mutans w ślinie może wahać się od 7% do 30%, a odsetek badanych z najwyższymi wartościami od 10% do 50% (21).
Liczne badania wykazały silny związek pomiędzy nasileniem próchnicy zębów a liczbą paciorkowców próchnicotwórczych w jamie ustnej. Na podstawie przeprowadzonych obserwacji stwierdzono bowiem, że osoby z wysokim poziomem bakterii Streptococcusmutans w ślinie charakteryzowały się wyższą aktywnością próchnicy niż osoby mniej zakażone tymi bakteriami. Należy również dodać, że znane są badania przeprowadzone na populacjach Afryki, które charakteryzowały się niską aktywnością próchnicy, ale wysokim występowaniem S. mutans, u blisko 100 procent populacji. Dieta tych populacji zawierała jednak minimum rafinowanych cukrów. Problem ten jest złożony tak jak wieloprzyczynowa i złożona jest etiologia próchnicy.
Wyniki badań świadczyć mogą o tym, że pewne czynniki, takie jak zmiana nawyków higienicznych, zwyczajów żywieniowych, edukacja prozdrowotna oraz działania lecznicze i profilaktyczne mogą wpływać na zmianę stopnia zainfekowania danej populacji.
Obserwacje wpływu działań profilaktycznych, zarówno pojedynczej metody zapobiegawczej, jak i różnych metod stosowanych łącznie, na poziom bakterii z grupy Streptococcus mutans również były przedmiotem wielu badań (2, 3, 12, 23, 26, 29). Obniżenie częstości występowania wysokiego procentu Streptococcus mutans stwierdzono np. po zastosowaniu pojedynczych metod zapobiegawczych, polegających na miejscowym stosowaniu związków fluoru w postaci lakierów, żelu czy płukanek (3, 23, 29).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Angulo M. et al.: Dental caries and microbial conditions in Uruguyan children from two different socioeconomic areas. Acta Odonto. Scand. 1994, 52:377-383. 2. Axelsson P. et al.: A 30-month longitudinal study of the effect of some higiene measures on Streptococcus mutans and approximal dental caries. J. Dent. Res. 1987, 66, 3:761-765. 3. Badzian-Kobos K. i wsp.: Ocena flory bakteryjnej śliny i płytki nazębnej u dzieci 11-12-letnich poddawanych fluorkowaniu miejscowemu. Czas. Stomat. 1991, 44, 6:419-424. 4. Beighton D. et al.: Streptococcus macacae sp. nov. from dental plaque of monkeys (Macaca fascicularis). Int. J. System. Bacteriol. 1984, 34:332-335. 5. Bratthall D.: Dental caries. Markers of high and low risk groups and individuals: The Global Epidemiology of Mutans Streptococci. Ed. N.W. Johnson. Cambridge University Press 1991. 6. Bratthall D., Carlsson P.: Clinical microbiology of saliva. In Human Saliva: Clinical Chemistry and Microbiology. Ed. J. Tenovuo, Boca Raton, Florida: CRC Press 1989. 7. Bratthal D. et al.: Streptococcus mutans and dental caries in urban and rural schoolchildren in Thailand. Community Dent. Oral Epidemiol. 1986, 14:274-276. 8. Bratthall D. et al.: Dental caries and prevalence of mutans streptococci in a group of Cambodian children. Community Dent. Oral Epidemiol. 1993, 21:174-175. 9. Buischi YAP et al.: Salivary Streptococcus mutans and caries prevalence in Brazilian schoolchildren. Community Dent. Oral Epidemiol. 1989, 17:28-30. 10. Carlsson P.: On the epidemiology of Streptococcus mutans. Thesis, University of Lund, Malmo, Sweden, 1988. 11. Carlsson P. et al.: The relationship between the bacterium Streptococcus mutans in the saliva and dental caries in children in Mozambique. Archiv. Oral Biology 1985, 30:265-268. 12. Carlsson P. et al.: Effect of preventive program on dental caries and mutans streptococci in Polish schoolchildren. Community Dent. Oral Epidemiol. 1988, 16:253-257. 13. Coykendall A.L., Freedman M.L.: Colonization and cariogenicity of Streptococcus ferus in rats., Infection and Immunity 1981, 32:80-85. 14. Denepitiya L., Schiött C.R.: Streptococcus mutans – like bacteria from human dental plaque in a Sri Lanka (Ceylon) population. Scand. J. Dent. Res. 1980, 88:40-45. 15. El Tayeb Y. et al.: Dental caries and Streptococcus mutans in Sudanese schoolchildren. Odonto-stomatologie Tropicale 1985, 8:77-80. 16. Emilson C.G. et al.: Effect of mechanical and chemical plaque control measures on oral microflora in schoolchildren. Community Dent. Oral Epidemiol. 1982, 10:111-116. 17. Emilson C.-G., Thorselius I.: Prevalence of mutans streptococci and lactobacilli in eldrely Swedish individuals. Scand. J. Dent. Res. 1988, 96:14-21. 18. Grindefjord M. et al.: Prevalence of mutans streptococci in one-year-old children. Oral Microbiology & Immunology 1991, 6:280-283. 19. Köhler B., Bjarnason S.: Mutans streptococci, lactobacilli and caries prevalence in 11- and 12-year-old Icelandic children. Community Dent. Oral Epidemiol. 1987, 15:332-335. 20. Kristofferson K. et al.: Caries prevalence, salivary Streptococcus mutans and dietery habits in 13-year-old Swedish school children. Community Dent. Oral Epidemiol. 1986, 14:202-205. 21. Maher R. et al.: Prevalence of mutans streptococci and dental caries in Pakistani children. J.P.M.A. 1992, 42:213-215. 22. Marsh P., Martin M.: Mikrobiologia jamy ustnej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994. 23. Szczepańska J., Sakowska D.: Wpływ fluorkowania kontaktowego na florę bakteryjną jamy ustnej dzieci karmionych sztucznie. Czas. Stomat. 1992, 45, 1:23-28. 24. Tukia-Kulmala T., Tenovuo J.: Intra- and inter-individual variation in salivary flor rate, buffer effect, lactobacilli, and mutans streptococci among 11- to 12-year-old schoolchildren. Acta Odonto. Scand. 1993, 51:31-37. 25. Wierzbicka M. i wsp.: Oral health and factors related to oral health in Polish schoolchildren. Community Dent. Oral Epidemiol. 1987, 15:216-217. 26. Wierzbicka M. i wsp.: Wpływ wybranego programu profilaktycznego na liczbę bakterii z grupy Streptococcus mutans u dzieci szkolnych. Czas. Stomat. XLIX, 6:379-383. 27. Wojcieszek D. i wsp.: Występowanie próchnicy a poziom Streptococcus mutans w ślinie u dzieci z Białej Podlaskiej. Czas. Stomat. 1997, L, 2:99-103. 28. van Palenstein Helderman W.H. et al.: Cariogenicity Depends more on Diet than the Prevailing Mutans Streptococcal J. Dent. Res. 1996, 75, 1:535-545. 29. Zickert I., Emillson C.G.: Effect of fluoride – containing varnish on Streptococcus mutans in plaque and saliva. Scand. J. Res. 1982, 90:423-428.
