Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 12/2007, s. 547-550
*Dorota Michałowska-Mitczuk
Gruźlica prosowata
Miliary tuberculosis
Przychodnia Przykliniczna Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie
Kierownik Przychodni: dr. n. med. Dorota Michałowska-Mitczuk
Streszczenie
W pracy podano dane dotyczące epidemiologii gruźlicy rozsianej (prosówki), opisano cechy kliniczne, badania konieczne do jej rozpoznania oraz zasady leczenia przeciwprątkowego.
Summary
In the article data on the epidemiology of miliary tuberculosis are presented. Clinical symptoms, diagnostic tests and treatment are also described.
Słowa kluczowe: gruźlica, prosówka.
Key words: tuberculosis, miliaria.



Prosówka to określenie gruźlicy rozsianej tzn. zajmującej co najmniej dwa narządy. Mechanizmy obronne organizmu powodują ograniczanie gruźlicy. Jeśli prątków jest bardzo dużo lub mechanizmy obronne organizmu są osłabione dochodzi do masywnego rozsiewu do wielu narządów, nazwanego prosówką od gruzełków wielkości ziaren prosa obserwowanych w zajętych tkankach (1).
Epidemiologia: Prosówka gruźlicza jest stwierdzana w około 7% przypadków gruźlicy pozapłucnej w krajach anglosaskich (11, 19). W Polsce w 2005 roku zarejestrowano 17 przypadków gruźlicy rozsianej, co stanowi 2% przypadków gruźlicy pozapłucnej (9, 11). Klasycznie prosówka dotyczyła głównie dzieci, ponad 1/3 przypadków dotyczyła dzieci poniżej 3 roku życia (6). Obecnie dominuje wśród ludzi starszych (po 65 roku życia) oraz obarczonych chorobami sprzyjającymi zachorowaniu (11). Szczególnie predysponują do gruźlicy prosowatej takie stany jak: alkoholizm, niedożywienie, przewlekła niewydolność nerek, dializy, przeszczepy narządowe, cukrzyca, kolagenozy, działania chirurgiczne takie jak drenaż ropni, niecałkowita resekcja węzłów chłonnych zajętych przez gruźlicę, infekcje wirusowe jak odra, grypa, koklusz, przewlekłe leczenie immunosupresyjne szczególnie w przebiegu chorób nowotworowych, przewlekła kortykoterapia oraz stosowanie TNFα inhibitorów (infliximab, etanercept) oraz nowotwory zwłaszcza chłoniaki i nowotwory krwi (6, 12, 16). Szczególną grupę stanowią pacjenci z AIDS. Gruźlica rozsiana występuje u 10% chorych na AIDS i gruźlicę płuc oraz 38% gdy AIDS współistnieje z gruźlicą o pozapłucnej lokalizacji (9).
Patogeneza: Prosówka jest rozsiewem krwiopochodnym. Klasycznie rozwija się w przebiegu infekcji pierwotnej, co ma miejsce u dzieci, u dorosłych z obniżoną odpornością np. w przebiegu AIDS oraz u osób po przeszczepieniach narządów. Obecnie częściej jest wynikiem wtórnego rozsiewu w kilka a nawet kilkadziesiąt lat po infekcji pierwotnej (11).
Objawy: Choroba może przebiegać w sposób ostry lub przewlekły. Postać ostra ma przebieg gwałtowny i zwykle, jeśli nie zostanie podjęte leczenie przeciwprątkowe, kończy się zgonem. Ciężki, ostry przebieg częściej dotyczy dzieci (1). U ponad 80% pacjentów zmiany chorobowe stwierdza się w płucach, wątrobie, śledzionie. Rzadziej, w około połowie przypadków, choroba zajmuje nerki, szpik, centralny układ nerwowy, nadnercza, otrzewną, oczy. U mniej niż 20% chorych dochodzi do zajęcia gruczołu tarczowego, serca, kości, narządów rodnych i przewodu pokarmowego, skóry (1, 6). Obserwowane objawy są niespecyficzne. Bardzo często, w 60-90% przypadków, występuje gorączka. Zwykle gorączka jest stała lub hektyczna. Może być ona przez dłuższy czas jedynym objawem. Dreszcze uważane za specyficzny objaw infekcji bakteryjnych mogą również pojawiać się w przebiegu prosówki. W ciągu tygodni, a nawet miesięcy trwania choroby pojawiają się inne objawy jak utrata apetytu, chudnięcie, osłabienie, nocne poty. W około połowie przypadków stwierdza się kaszel, duszność. Rzadziej pojawia się krwioplucie, zapalenie opłucnej, bóle brzucha, co może być wyrazem rozsiewu do jamy brzusznej (6). Pojawienie się bólów głowy lub zmiana zachowania, co jest szczególnie widoczne u dzieci, w przebiegu prosówki może być wyrazem rozsiewu do opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Jest to wskazanie do wykonania punkcji lędźwiowej (19). W przebiegu prosówki obserwuje się również grudkowe i plamiste zmiany skórne będące wyrazem miejscowego zapalenia naczyń jako odczyn na antygeny prątka (19). W przypadku pacjentów w stanie immunosupresji i zakażonych wirusem HIV przebieg choroby jest bardziej gwałtowny (6). Opisano przypadki prosówki przebiegającej pod postacią ostrej niewydolności oddychania (ARDS), obrzęku płuc, a także ostrej niewydolności wątroby i nerek (7, 10). 20-80% przypadków prosówki jest rozpoznawanych pośmiertnie (2, 23). W przypadku wystąpienia ARDS śmiertelność wynosi 57% (10).
W postaci przewlekłej, co częściej dotyczy ludzi starszych, choroba przebiega wolniej, skąpoobjawowo. Dominują objawy ogólne typu osłabienie, chudnięcie, rzadziej gorączka zwykle o umiarkowanym nasileniu (11). Rzadko występują kliniczne cechy zajęcia opon mózgowo-rdzeniowych czy węzłów chłonnych. W przewlekłej postaci gruźlicy rozsianej rzadko obserwuje się również typowe zmiany w obrazie rtg klatki piersiowej. Z tego powodu gruźlicza etiologa rozpoznawana jest nawet w ponad 80% przypadków po śmierci pacjenta. Wśród pacjentów ze stwierdzanymi zmianami w obrazie rtg klatki piersiowej ma to miejsce 4 razy rzadziej. (5). Jest to postać gruźlicy, która wymaga różnicowania z rozsiewem nowotworowym (19).
Przedmiotowo stwierdza się: zmiany osłuchowe (rzężenia) nad polami płucnymi. U dzieci częściej obserwuje się splenomegalię i powiększenie obwodowych węzłów chłonnych. U dorosłych w ponad połowie przypadków stwierdza się powiększenie wątroby (6). Rzadziej obserwuje się powiększenie obwodowych węzłów chłonnych, objawy oponowe, wodobrzusze, żółtaczkę. Badaniem okulistycznym u 28-60% dzieci i u 10-30% dorosłych z prosówką można stwierdzić w obrębie naczyniówki szare, szaro-białe lub żółte mnogie obustronnie występujące gruzełki gruźlicze (1, 6). Należy jednak pamiętać, że podobne zmiany stwierdza się również w naczyniówce pacjentów z gruźlicą płuc ale bez cech rozsiewu (23) oraz w przebiegu innych chorób takich jak histoplazmoza i sarkoidoza (18).
Diagnostyka: Podstawowym badaniem przy podejrzeniu prosówki jest radiogram klatki piersiowej. W ciągu pierwszych 2-6 tygodni choroby obraz radiologiczny klatki piersiowej może być prawidłowy. Z czasem, w 59-69% przypadków, stwierdza się obustronne zmiany rozsiane o charakterze drobnoguzkowym (średnicy 2-3 mm) obejmujące równomiernie całe pola płucne (11). Inne opisywane w przebiegu prosówki zmiany to: ogniska miąższowe, jamy, zmiany opłucnowe, powiększenie węzłów chłonnych wnęk i śródpiersia. Obraz zmian radiologicznych nie jest patognomoniczny dla gruźlicy, zaś w 14% przypadków obraz radiologiczny klatki piersiowej może pozostać prawidłowy (13).
Tomografia komputerowa a zwłaszcza tomografia komputerowa o wysokiej rozdzielczości (HRCT) jest szczególnie przydatna w pierwszym okresie choroby gdy nie stwierdza się zmian w konwencjonalnym badaniu. CT wykazuje u chorych na prosówkę rozsiew krwiopochodny charakteryzujący się równomiernym w całych płucach rozproszeniem guzków o jednakowej wielkości, bez pogrubienia oskrzeli. U większości chorych na prosówkę stwierdza się badaniem CT również rozsiew odoskrzelowy. Charakteryzuje się on obecnością guzków lub pasmowatych, rozgałęzionych struktur o średnicy 2-4 mm w centralnej części zrazika. Zmiany są wyraźnie odgraniczone i mają wysoką gęstość. W badaniu histopatologicznym odpowiadają one masom serowatym w świetle lub wokół oskrzelików końcowych i oddechowych (17, 22).
W każdym przypadku podejrzenia gruźlicy należy dążyć do bakteriologicznego potwierdzenia rozpoznania. Materiałem do badań bakteriologicznych, w zależności od lokalizacji zmian, może być plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy, mocz, szpik kostny, bioptaty tkankowe (przezoskrzelowa, wątroby) (10, 24). W prosówce dodatnie posiewy plwociny lub popłuczyn żołądkowych uzyskuje się u około 2/3 pacjentów, materiału z biopsji szpiku w 16-33%, z moczu w 14-24%, z biopsji wątroby w 40% przypadków (1, 11, 21).
U chorych na AIDS zawsze powinno się wykonać posiew krwi i kału (23). Potwierdzenie rozpoznania z posiewu krwi uzyskuje się w tych przypadkach nawet u 1/3 chorych (23). Natomiast dodatnie posiewy kału należy traktować krytycznie. Do 30% pacjentów z gruźlicą płuc i bez zajęcia przewodu pokarmowego może mieć hodowane z kału prątki gruźlicy. Stąd dodatnie posiewy kału pacjentów z gruźlicą płuc nie świadczą o gruźlicy jelit (3).

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Abter EIM, et al.: Tubrculosis in the adult [W]: Lutwick L.I. Tuberculosis a clinical handbook, Chapman and Hall Medical, London 1995; 54-101.
2. Baker SK, et al.: Miliary tuberculosis [W]: Rom WN, Garay SM Tuberculosis 2 ed., Lippincott Williams and Wilkins, Philadelphia 2004; 427-444.
3. Butruk E: Gruźlica jelit [W]: Gruźlica red. Krakówka P, Rowińska-Zakrzewska E, wyd. PZWL, Warszawa 1988; 213-7.
4. Choroby układu oddechowego, red. Rowińska-Zakrzewska E, Kuś J, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2004.
5. Choroby zakaźne i pasożytnicze, red. Dziubek Z, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 1996.
6. Fitzgerald DW: Miliary tuberculosis [W]: Schlossberg D Tuberculosis and nontuberculous mycobacterial infections, 5 ed. McGraw-Hill, New York 2006; 332-344.
7. Godwin JE, et al.: Miliary Tuberculosis Presenting as Hepatic and Renal Failure, Chest. 1991; 99: 752-4.
8. Golden MP, Vikram HR: Extrapulmonary Tuberculosis: An Overview, Am. Fam. Physician., 2005; 72: 1761-8.
9. Gruźlica i Choroby Układu Oddechowego w Polsce 2005 roku, red. I. Szczuka, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa 2006.
10. Heap MJ, et al.: Miliary Tuberculosis and the Adult Respiratory Distress Syndrome, Respiratory Medicine 1989; 83: 153-6.
11. Iseman MD: A Clinician´s Guide to Tuberculosis, Lippincott Willams and Wilkins, Philadelphia 2000; 145-197.
12. Keane J, et al.: Tuberculosis Associated with Infliximab, a Tumor Necrosis Factor α – neutralizing Agent, N. Engl. J. Med., 2001; 345: 1098-1104.
13. Kwong JS, et al.: Miliary Tuberculosis Diagnostic Accuracy of Chest Radiography, Chest 1996; 110: 339-42.
14. Lombard EH, Mansvelt EPG: Haematological changes associated with military tuberculosis of the bone marrow, Tubercle and Lung Disease 1993; 74: 131-5.
15. Long R, et al.: Disseminated tuberculosis with and without a miliary pattern on chest radiograph: a clinical-pathologic-radiologic correlation, Int. J. Tuberc. Lung. Dis., 1997; 1: 52-8.
16. Mohan AK, et al.: Tuberculosis following the Use of Etanercept, a Tumor Necrosis Factor Inhibitor, Clin. Infect. Dis., 2004; 39: 295-9.
17. Naidich DP, et al.: Computer Tomography and Magnetic Resonance of the Thorax, 3 ed. Lippincott-Raven, Philadelphia 1999.
18. Olazabal F, Jr Choroidal: Tubercles, JAMA 1967; 200: 104-7.
19. Ormerod LP: Non-respiratory tuberculosis w: Davies P.D.O. Clinical tuberculosis, 3 ed. Arnold, London 2003; 125-153.
20. Podręcznik gruźlicy – zalecenia NPZG, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa 2001.
21. Sahn SA, Neff TA: Miliary tuberculosis. Am. J. Med., 1974; 56: 495-505.
22. Shwarz MI, et al.: Approach to the Evaluation and Diagnosis of Interstitial Lung Disease w: Shwarz MI, King TE. Interstitial Lung Disease, B.C. Decker Inc., Hamilton, London 2003; 1-29.
23. Talavera W, et al.: Extrapulmonary tuberculosis w: Friedman L.N. Tuberculosis: Current Concepts and Treatment, 2-ed, CRC Press, Boca Raton 2001; 139-190.
24. Willcox PA, i wsp.: Rapid diagnosis of sputum negative military tuberculosis using the flexible fibreoptic bronchoscope, Thorax 1986; 41: 681-4.
otrzymano: 2007-03-08
zaakceptowano do druku: 2007-07-30

Adres do korespondencji:
*Dorota Michałowska-Mitczuk
Przychodnia Przykliniczna Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc
ul. Płocka 26, 01-138 Warszawa
tel.: (0-22) 431-21-18
e-mail: d.michalowska@igichp.edu.pl

Postępy Nauk Medycznych 12/2007
Strona internetowa czasopisma Postępy Nauk Medycznych